بخشی از مقاله
خلاصه
پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه عملکرد خانواده با باورهای وسواسی در دانشجویان شهر رشت انجام شده است. روش پژوهش توصیفی و از نوع همبستگی است. جامعه آماری پژوهش شامل دانشجویان ساکن شهر رشت می باشد که به علت عدم دسترسی به جمعیت کل آنها براساس تعداد 260 دانشجو به صورت در دسترس به عنوان نمونه انتخاب شدند. برای جمع آوری داده ها از پرسشنامه عملکرد خانواده - FAD - و پرسشنامه باورهای وسواسی OBQ-44 استفاده گردید. داده های حاصل با روش رگرسیون چند متغیره با نرم افزار Spss تجزیه و تحلیل شد. نتایج نشان داد بین مولفه های عملکرد خانواده و باورهای وسواسی رابطه مثبت معنادار وجود دارد که کنترل رفتار بالاترین سهم را در پیش بینی باورهای وسواسی دارد. بنابراین می توان نتیجه گرفت که عملکرد خانواده نقش مهمی در در زندگی افراد ایفا می کند.
مقدمه
خانواده به عنوان اولین نهاد اجتماعی در تاریخ فرهنگ و تمدن انسانی شناخته شده است پس می توان گفت قدمت خانواده به اندازه ی قدمت بشریت است. بستری که هر فرد بلافاصله پس از تولد در آن جای می گیرد و در رهگذر تماس با اعضای آن آرام آرام، پایه های اساسی رشد شخصیت فرد نهاده می شود.[1] تعالی و پیشرفت هر جامعه ای مستلزم داشتن افراد سالم و با نشاط است. روابط سالم با دیگران می تواند تکامل و رشد شخصیت را موجب می شود.
آنتونی گیدنز جامعه شناس انگلیسی نیز خانواده را گروهی از افراد می داند که با ارتباطات خویشاوندی مستقیماً پیوند یافته اند و اعضای بزرگسال آن مسئولیت مراقبت از کودکان را برعهده دارند. پیوندهای خویشاوندی ارتباطات میان افراد است که یا از طریق ازدواج برقرار گردیده اند یا از طریق تبار که خویشاوندان خونی - مادر، پدر، فرزندان - را با یکدیگر مرتبط می سازد.[2] عملکرد خانواده1 جنبه مهم محیط خانوادگی است که سلامت جسمانی، اجتماعی و هیجانی کودکان را تحت تأثیر قرار می دهد.
در واقع آنچه درون خانواده اتفاق می افتد و چگونگی عملکرد آن می تواند عامل کلیدی در ایجاد انعطاف پذیری و کاهش خطرات فعلی و آینده مرتبط با رویدادهای ناگوار و شرایط نامناسب باشد.[3] عملکرد خانواده با سلامت روانی اعضا ارتباط دارد. بین عملکرد خانواده و ابتلای فرزندان به علائم جسمی، اضطراب، اختلال خواب، افسردگی و اختلال در کارکرد اجتماعی رابطه معنادار وجود دارد[4]
یکی از مشکلات قابل بررسی در این زمینه، وجود باورهای وسواسی2 است.
این باورها شامل فرضهایعام، نسبتاً بادوام و پایداری است که مختص یک واقعه نبوده، بلکه در موقعیت های گوناگون باعث ارزیابی منفی از موقعیت می شود.[5] سه حوزه ازباورهای وسواسی شناسایی شده عبارتند از: بیش برآورد تهدید/مسؤلیت افراطی :3 برآوردهای افراطی از احتمال و هزینه های حوادث منفی باورهای افراطی دربار هی مسؤلیت شخصی درقبال ایجاد یا پیشگیری از پیامدهای فجیع و خطرناک مرتبط با افکار مزاحم.[6] باورهای مربوط به اهمیت افکار مزاحم ونیاز به کنترل افکار مزاحم: باورهای مربوط به اینکه صرف وجود افکار مزاحم نشان دهند هی این است که چنین باورهایی بسیار معنی دارند؛ باورهایی مبنی براینکه کنترل کامل چنین افکاری ضروری و ممکن است.
کمال گرایی/تحمل ناپذیری عدم قطعیت:4 باور مربوط به اینکه کامل و مشخص بودن امری ضروری و محتمل است؛ باورهایی درباره ناتوانی در مقابله با عدم کمال و ابهام.[7] تحقیقات فراوانی در زمینه مدل کارکرد خانواده مک مستر صورت گرفته است. اغلب پژوهش های صورت گرفته نشان داده اند که داشتن یک عضو با اختلال روانی در خانواده، یک پیش بینی کننده قوی برای وجود کارکرد خانودگی ضعیف یا روابط خانوادگی آسیب دیده است.[8] از سوی دیگر اختلال وسواسی- اجباری به دلیل ویژگی هایی که دارد - مثل شستشوی افراطی، چک کردن های زیاده از حد و... - می تواند در کارکرد خانواده و نیز کیفیت زندگی خلل ایجاد نماید .[9]خانواده های این بیماران اغلب مجبورند، با تغییر دادن کارهای شخصی و روزمره، خود را با نشانه های بیماری انطباق دهند.
گسترش این تغییرات در بین اعضای خانواده خود سبب ناکارآمدی خانواده، نگرشهای طرد نسبت به بیمار و افزایش بار مسؤولیت اعضای خانواده می شود.[10] یافته های بلاک و همکاران - - 1998 را تایید کردند. هالندر 5و همکارانش نیز در پژوهش خود نشان دادند که 70 درصد از بیماران وسواسی در زمینه ارتباطات خانوادگی با مشکلات عدیده ای مواجه هستند[11] به طور خلاصه می توان گفت که عملکرد خانواده در بسیاری از جنبه های زندگی افراد موثر است اما از آنجا که اغلب این تحقیقات در جوامع غربی صورت گرفته است و با توجه به اینکه ساختار خانواده در جوامع غربی متفاوت تر از جوامع شرقی و نیز ایران است به نظر می رسد بهتر است تا مشابه این پژوهش ها در کشور ما نیز انجام گیرد؛ لذا محقق برآن شد تا به بررسی رابطه عملکرد خانواده با کمال گرایی بپردازد .
روش پژوهش
روش پژوهش توصیفی و از نوع همبستگی است. جامعه آماری پژوهش حاضر کلیه دانشجویان ساکن شهر رشت که در سال تحصیلی 91-92 مشغول تحصیل می باشند. نمونه آماری این پژوهش شامل 260 نفراز دانشجویان ساکن شهر رشت است. برای انتخاب نمونه های مورد نظر به علت عدم دسترسی به تعداد کل دانشجویان ساکن شهر رشت نمی توان از فرمول مورگان استفاده نمود و با بررسی کتب های روش تحقیق به ازای هر متغیر حدود 25 نفر در نظر گرفته شد.
از بین دانشجویان ساکن شهر رشت 275 نفر به عنوان نمونه به روش نمونه گیری دسترس انتخاب گردید. ابتدا هدف اجرای این پژوهش را برای آنان شرح داده و پرسشنامه های مورد نظر در بین این تعداد پخش شد. پس از جمع آوری پرسشنامه اطلاعات مربوط به هر پرسشنامه استخراج و 15 نفر به علت کامل نکردن پرسشنامه کنار گذاشته شدند. در مجموع 260 پرسشنامه به عنوان نمونه به وسیله نرم افزار Spss مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
ابزار پژوهش
مقیاس سنجش خانواده
این مقیاس یک ابزار 60 سوالی است که توسط اپشتاین، بالدوین و بیشاب - - 1983 براساس مدل مک مستر در مورد کنش وری خانواده ساخته شده است. این آزمون کنش وری خانواده را در هفت زمینه شامل: حل مسأله، ارتباط نقش ها، پاسخدهی عاطفی، درگیری عاطفی، کنترل رفتار و عملکرد کلی را مورد سنجش قرار می دهد. برای نمره گذاری FAD ، با استفاده از یک طیف چهار درجه ای که از نمره یک - کاملاً موافقم - تا چهار - کاملاً مخالفم - تشکیل شده است، به هر سؤال 0 تا 2 نمره داده می شود. عباراتی که توصیف کننده عملکرد ناسالم هستند، نمره معکوس می گیرند. این پرسشنامه میزان ناسلامتی خانواده را می سنجد و در نتیجه نمرات بالاتر نشان دهنده عملکرد ضعیف تر خانواده و نمرات کمتر نشانه عملکرد سالمتر است.
چن و همکاران ضرایب آلفای بین 0/29 تا 0/74 را برای آن در اجرا بر یک نمونه 303 نفره از کودکان بستری در بیمارستان های چین به دست آوردند. در ایران ثنایی ضرایب آلفای خرده مقیاس های 0/61، ارتباط0/38، نقش ها 0/72، همراهی عاطفی0/64، آمیزش عاطفی، کنترل رفتار، کارایی رفتار0/81 و همچنین برای کل مقیاس 0/92 به دست آمده است.[12] این ابزار با قدرت متمایز سازی اعضای خانواده های بالینی و خانواده های غیربالینی، در هر هفت مقیاس خود دارای اعتبار خوبی برای گروه ه های شناخته شده است.[13]
پرسشنامه باورهای وسواسی
این پرسشنامه که برگرفته از فرم اصلی OBQ-77 است در سال 2005 توسط این گروه تهیه شده است و شامل 44 پرسش است که از پاسخ دهنده درخواست می شود میزان موافقت یا مخالفت خود را با هر کدام از گزینه ها که روی مقیاس یک تا هفت رتبه بندی شده است اعلام کند. - کاملاً مخالفم1=، تا حدودی مخالفم 2=، کمی مخالفم 3=، نه موافق و نه مخالف 4=، کمی موافقم5=، تا حدودی موافقم6=و کاملاً موافقم. - 7= تغییر تعداد پرسش ها و تدوین OBQ-44 به وسیله OCCWG که همان ابداع کننده آزمون OBQ-77 می باشند، انجام شد . برای محاسبه هر یک از زیر مقیاس ها مطابق با کلید آن ، امتیازات داده شده به هریک از عبارات ، باهم جمع می شود و برای به دست آوردن نمره کل، جمع نمرات سه زیر مقیاس محاسبه می شود.
