بخشی از مقاله
چکیده:
پژوهش حاضر با هدف تبیین رابطه بین طرحواره های ناسازگار اولیه با امنیت روانی و خودکارآمدی دانشجویان انجام گرفت. جامعه ی آماری شامل کلیه دانشجویان دانشکده علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت که تعداد آنها 3000نفر می باشد.از بین آنها با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ای طوری که ای بین کلیه رشته ها 5 رشته و از بین ورودیهای رشته ها ورودیهای 92 و از بین آنها به صورت تصادفی 308 نفر انتخاب شدند.
برای جمعآوری دادهها از پرسشنامه های باورهای خودکارآمدی عمومی شرر، طرحوارههای یانگ و امنیت روانی مازلو استفاده شد. برای تحلیل دادهها از نرم افزار spss17 و آزمون روش ضریب همبستگی پیرسون به کار رفت.یافتههای تحقیق نشان داد بین طرحواره های ناسازگار اولیه و خودکارآمدی رابطه معنادار وجود دارد. بین طرحواره های ناسازگار اولیه و امنیت روانی رابطه معنادار وجود دارد.
مقدمه
طرحواره یک بسته حافظه ایست که محتوای آن را آموزه های فرد در طول زمان شکل می دهد. باید توجه داشت که در روند پدیدایی طرحواره ها عواملی مثل بنیادهای زیستی فرد و عوامل مربوط به محیط تربیتی او مثل محیط خانواده، فرهنگ، تجارب وی در فرایند رشد، رخدادهای بزرگ و . . . تاثیر می گذارند. این بسته حافظه ای مثل یک فیلتر بزرگ و پیچیده بر سر راه اطلاعات ورودی به حافظه و همچنین اطلاعات موجود در حافظه عمل کرده و با سرند، دسته بندی، و سازمان دهی، شکل گیری معانی جدید را در ذهن ممکن می سازد. طرحواره ها فراتر از یک باورند آنها ما را برای مقوله بندی اطلاعات و پیش بینی رخدادها توانا می سازند.
یک طرحواره در برگیرنده مجموعه ای از خاطرات، هیجانها، حسهای بدنی و شناختارهاست. ویژگی مقاوم بودن و سخت جانی طرحواره ها آنها را در صدر فهرست چالشهای کسانی می گذارد که در حرفه شان با ” تغییر” سر و کار دارند - نوردهال1 ، . - 2005از جمله متغیرهایی که در این راستا تأثیرپذیر است باورهای خودکارآمدی2 است. خودکارآمدی از نظریه شناخت اجتماعی3آلبرت باندورا - 1997 - روانشناس مشهور، مشتق شده است که به باورها یا قضاوتهای فرد به توانائیهای خود در انجام وظایف و مسئولیتها اشاره دارد.
نظریه شناخت اجتماعی مبتنی بر الگوی علّی سه جانبه رفتار، محیط و فرد است. این الگو به ارتباط متقابل بین رفتار، اثرات محیطی و عوامل فردی - عوامل شناختی، عاطفی و بیولوژیک - که به ادراک فرد برای توصیف کارکردهای روان شناختی اشاره دارد، تأکید می کند. بر اساس این نظریه، افراد در یک نظام علّیت سه جانبه بر انگیزش و رفتار خود اثر می گذارند - ابراهیمی، . - 1391 از سوی دیگر امنیت روانی میتواند در این راستا تاثیرپذیر باشد که مزلو - - 1970 تأکید می کند که هریک از نیازهای عاطفی، شناختی و بیانی یک ارزش به شمار می رود، این نکته همانقدر که در مورد عشق به حقیقت یا به یقیین صدق می کند، درباره علاقه به ایمنی نیز صادق است.
احساس ایمنی نه تنها انگیزه و محرک سودمندی نخواهد بود، بلکه استعداد فرد را در روبه رو شدن و حل کردن مشکلات و خطرات نیز محدود می نماید. نابهنجاری های روانی و رفتاری در انسان هنگامی شروع می شود که احساس ناایمنی بروجود او حاکم گردد . این احساس، به شیوه های مختلف بر مناسبات آنها، سایرین و نحوه زندگی مختلف آنها تأثیر می گذارد. احساس ناایمنی می تواند فرد درگیر را در فشار قرار دهد و مسائل و مشکلاتی را برای اوا یجاد کند و حتی پیامدهای سویی هم در بهداشت روانی فردی وارتباطات اجتماعی او به ارمغان آورد.
احساس ناایمنی می تواند از جنبه های مختلف زندگی، شغلی، تحصیلی، خانوادگی و اجتماعی نمود پیدا کند و با متغیرهای سن، جنس، دین، تأهل، شغل، رشته تحصیلی، شدت یاکاهش یابد. احساس ناایمنی را می توان در دوره های مختلف سنی مشاهده کرد - مازلو، . - 1382تحقیقات گذشته بیانگر اهمیت این موضوع بودند از جمله در پژوهشی که توسط سیوکا1 و استفان - 2010 - 2 مبنی بر تأثیر باورهای خودکارآمدی و حمایت اجتماعی بر سلامت روان در مرکز مددکاری انجام گرفت یافته های حاکی از آن است که افزایش خودکارآمدی بهبود سلامت روان را بدنبال دارد و افرادی که نمره خودکارآمدی بالاتری دارند از سلامت روانی بیشتر برخوردارند.
درپژوهش یمنز،بریتو ولیربرکیون - - 2010 بررسی کردند که آیا طرحواره های ناسازگار اولیه می-توانند رابطه ی بین ابعاد اضطرابی واجتنابی دلبستگی ون شانگان آسیب شناسی روانی را تبیین کنند. نتایج نشان داد که رابطه ی بین اضطراب دلبستگی وآسیب شناسی روانی به گونه ی کامل به وسیله ی شناختها، بویژه طرد و بریدگی وخود جهت دهی میانجی می گردد. رابطه ی بین اجتناب دلبستگی و آسیب شناسی روانی تا حدی به وسیله ی شناختها بویژه طرد و بریدگی میانجی گردید. شهامت - - 1389 در بررسی پیش بینی علائم سلامت روان با استفاده ازطرحواره های ناسازگار اولیه بیانگر رابطه ی معنادار طرحواره های ناسازگاراولیه و علائم سه گانه ی جسمانی سازی، اضطراب و افسردگی بود.
در این میان طرحواره نقص/ شرم به طرز معناداری - P<0/01 - هر سه علامت را پیش بینی کرد. دهقانی و همکاران - - 1393 در بررسی نقش واسطهای راهبردهای مقابله با استرس در رابطهی بین طرحوارههای ناسازگاراولیه در حوزهی طرد و بریدگی و کیفیت زندگی روانی نشان داد راهبردهای مقابلهای واسطهی رابطهی بین طرحوارههای ناسازگاراولیه و کیفیت زندگی روانی هستند . با بهبود راهبردهای مقابلهای ناسازگارانهی افرادی که دارای طرحوارههای ناسازگاراولیه هستندمیتوان کیفیت زندگی روانی آنها را افزایش داد . از این رو با توجه به مطالب فوق تلاش در جهت افزایش باورهای خودکارآمدی و امنیت روانی مقوله مهمی است که این پژوهش با استفاده پیدا کردن رابطه این دومتغیر با طرحواره های ناسازگار اولیه به آن پرداخته است.
روش تحقیق
طرح تحقیق در زمره تحقیقات همبستگی میباشد. جامعه ی آماری شامل کلیه دانشجویان دانشکده علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت که تعداد آنها 3000نفر میباشد. از بین دانشجویان دانشکده علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ای طوریکه ای بین کلیه رشته ها 5رشته شامل رشته های روانشناسی، مشاوره، علوم تربیتی، تربیت بدنی و حسابداری و از بین ورودیهای رشته ها ورودیهای 92 و از بین آنها به صورت تصادفی 308 نفر انتخاب شدند.
ابزار گردآوری اطلاعات شامل: پرسشنامه باورهای خودکارآمدی عمومی شرر3 این پرسشنامه شامل 17 گویه با مقیاس لیکرت - 4 پنج گزینه - می باشد که به منظور تمایز باورهای خودکارآمدی افراد به کار برده می شود و سه مؤلفه یا سه جنبه از رفتار شامل »میل به آغازگری رفتار«5، »میل به گسترش تلاش برای کامل کردن تکلیف«6، »مقاومت در رویارویی با موانع«7 را اندازه گیری می کند. اعتبار این پرسشنامه در پژوهشهای متعددی به اثبات رسیده است.
از جمله، شرر و آدامز - 1983 - 8 پایایی پرسشنامه را بر حسب آلفای کرونباخ 0/71 تا 0/86 گیلاد، استنلی و داو0/92 - 2001 - 9 تا0/94 ، شوازر و جروسالم - 1995 - ، 0/75، بوسچرو اسمیت0/74 - 1998 - 10، اعرابیان و همکاران 0/79 - 1383 - ، احدی، نریمانی، ابوالقاسمی و آسیایی 0/81 - 1388 - گزارش کرده اند.فرم کوتاه پرسشنامه طرحوارههای یانگYSQ SF 0 :این پرسشنامه دارای 75 آیتم است که توسط جفری یانگ - 1988 - برای ارزیابی 15 طرحواره ناسازگار اولیه ساخته شد.
این طرحوارهها عبارتند از :محرومیت هیجانی، رها شدگی / بیثباتی، بیاعتمادی / بدرفتاری، نقص / شرم، انزوای اجتماعی / بیگانگی، شکست، وابستگی / بیکفایتی، آسیبپذیری در برابر ضرر یا بیماری، خود تحول نیافته / گرفتار، اطاعت، ایثار، بازداری هیجانی، معیارهای سرسختانه / عیبجویی افراطی، استحقاق / بزرگ منشی، خویشتن - داری و خود - انضباطی ناکافی. برای نمرهگذاری این پرسشنامه هر ماده بر روی یک مقیاس 5 درجهای نمرهگذاری میشود - لقاء برازنده، . - 1385پایایی هر یک از طرحوارهها با استفاده از آلفای کرونباخ اندازهگیری شده است.
بر این اساس پایایی طرحواره محرومیت هیجانی 0/87، طرحواره رها شدگی / بیثباتی 0/78، طرحواره بیاعتمادی / بدرفتاری 0/83، طرحواره بیگانگی / انزوای اجتماعی 0/87، طرحواره نقص / شرم 0/83، طرحواره شکست 0/90، طرحواره بیکفایتی / وابستگی 0/86، طرحواره آسیبپذیری نسبت به ضرر یا بیماری 0/90 ، طرحواره گرفتار / خود تحول نیافته 0/79 ، طرحواره اطاعت 0/83، طرحواره ایثار 0/82، طرحواره بازداری هیجانی 0/86، طرحواره معیارهای سرسختانه / عیبجویی افراطی 0/72، طرحواره خویشتن - داری و خود - انضباطی ناکافی 0/87، به دست آمده است.
2004 توسط مزلو به منظور سنجش امنیت روانی برای نوجوانان 15 تا 19 ساله بر اساس مطالعات وسیع نظری و بالینی در زمینه احساس ایمنی تهیه شده است. دارای 71 سوال دو گزینه ای با گزینه های بلی و خیر است، و برای شناخت و سنجش آن دسته از خصوصیات فردی که احساس ایمنی و ناایمنی را به وجود می آورد و شناسایی افرادی که ناایمنی روانی و هیجانی دارند قابل استفاده است. از آن می توان به منظور تشخیص افرادی که احیانا به روان درمانی و مشاوره احتیاج دارند، خصوصا در مواردی که امکان مطالعه فردی وجود ندارد استفاده کرد. این آزمون از هوش عملکرد تحصیلی، پایگاه تحصیلی و پایگاه اجتماعی اقتصادی تاثیر نمی پذیرد.
معمولا در 7 تا 12 به صورت فردی و گروهی قابل اجرا است. نیاز به زمان کم، اجرای سریع با قدرت تشخیص بالا بین افراد روان رنجور و عادی از مزیت های این آزمون است. با توجه به نظریات موجود در زمینه امنیت روانی می توان آنها را به دو دسته الف: نظریات مربوط به ایمنی و ب: نظریات مربوط به ناایمنی تقسیم کرد.الف: نشانه های احساس ایمنی : فقدان اضطراب ، آرامش، فقدان عصبیت، علاقه اجتماعی ، مهربانی ، علاقه به دیگران، همدلی، گرایش به دین، علم و فلسفه، اعتماد به خود، سازش با محیط، تسلط و برتری، سازگاری و هماند سازیب: نشانه های احساس ناایمنی: رفتارهای ضد اجتماعی، خودنمایی، گوشه گیری،منفی بافی، پریشانی، نگرانی در پذیرش محبت، اعتماد به نفس ضعیف، اضطراب، دلهره، بی اعتمادی نسبت به خود و دیگران، بدبینی و سو ظن، نگرانی، وحشت، حسادت، بخل، بدگمانی، احساس نارضایتی.
یافته ها
فرضیه یک:بین طرحواره های ناسازگار اولیه و خودکارآمدی رابطه معنادار وجود دارد. جدول-1رابطه بین طرحواره های ناسازگار اولیه و خودکارآمدی برای رابطه بین متغیرهای طرحواره های ناسازگار اولیه و خودکارآمدی ازآزمون آماری پیرسون استفاده گردید. نتایج با توجه به سطح معنی داری نشان می دهد بین حوزه بریدگی-طرد با میل به آغازگری، میل به گسترش تلاش برای کامل کردن تکلیف و مقاومت در رویارویی با موانع در سطح p<000 ، بین حوزه خودگردانی و عملکرد مختل با میل به آغازگری و مقاومت در رویارویی با موانع در سطح p<000 ، بین حوزه محدودیتهای مختل با میل به آغازگری، مقاومت در رویارویی با موانع در سطح p< 000و میل به گسترش تلاش برای کامل کردن تکلیف در سطح p<002 ، بینحوزه دگر جهت مندی با میل به آغازگری در سطح p<000 و مقاومت در رویارویی با موانع در سطح p<002 ، بین حوزه گوش به زنگی بیش از حد و بازداری با میل به آغازگری، میل به گسترش تلاش برای کامل کردن تکلیف و مقاومت در رویارویی با موانع در سطح p<000 رابطه معناداری وجود دارد.
