بخشی از مقاله
چکیده:
پژوهش حاضر با هدف تبیین رابطه بین طرحواره های ناسازگار اولیه و خودکارآمدی دانشجویان انجام گرفت. جامعه ی آماری شامل کلیه دانشجویان دانشکده علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت که تعداد آنها 3000نفر می باشد.از بین آنها با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ای طوری که ای بین کلیه رشته ها 5 رشته و از بین ورودیهای رشته ها ورودیهای 92 و از بین آنها به صورت تصادفی 308 نفر انتخاب شدند. برای جمعآوری دادهها از پرسشنامه های باورهای خودکارآمدی عمومی شرر، طرحوارههای یانگ استفاده شد. برای تحلیل دادهها از نرم افزار spss17و آزمون روش ضریب همبستگی پیرسون کار رفت. یافتههای تحقیق نشان داد بین طرحواره های ناسازگار اولیه و خودکارآمدی رابطه معنادار وجود دارد.
مقدمه
خانواده اولین اجتماعی است که کودک در آن شکل میگیرد و رشد میکند. زمانی که نیاز کودک به محبت، ثبات، پذیرش، همدلی و احترام ارضاء نشود، اعتماد به نفس کودک و استقلال او را کاهش داده وی را با نقص در مسئولیتپذیری، انتخاب اهداف بلند مدت و واقع بینانه برای زندگی مواجه میسازد و طرحوارههای ناکارآمدی را در او ایجاد میکند که به زندگی بزرگسالی راه مییابند و در رفتارهای ناسازگارانه مانند اعتیاد، بیکفایتی در عملکرد شغلی،روابط فرازناشویی و اختلالات شخصیتی و ... تجلی مییابند.
از آنجایی که ریشه تحولی طرحوارههای ناسازگار اولیه در تجارب ناگوار دوران کودکی نهفته است - چراغی،. - 1392بی شک این عوامل طرحواره-های ناسازگاری را در ذهن کودک ایجاد میکنند که در بزرگسالی مشکلات، ناراحتیها و اختلالات مزمنی را برای او ایجاد میکنند. پس بستر خانواده، اولین و مهمترین مکانی است که میتواند سازگاریها و ناسازگاریهای بعدی را در کودک ایجاد کند - جوو1،. - 2004 طرحوارههای ناسازگار اولیه، درون مایهها یا الگوهای فراگیر و عمیق درباره خود و دیگران هستند که به شدت ناکارآمدند این طرحوارهها از خاطرات، هیجانها، شناختوارهها2 و احساسهای بدنی تشکیل شدهاند.
آنها در طی دوران کودکی یا نوجوانی به وجود میآیند و در طول زندگی پیچیدهتر میشوند، بازنماییهای دقیق3 از محیط پیرامون ایجاد میکنند و در بزرگسالی تا حدودی بازتابی دقیق از محیط زندگی اولیه محسوب میشوند - یانگ و همکاران، 2003 به نقل از حمیدپور، . - 1386 خودکارآمدی یکی از ویژگیهای شخصیتی و باور درونی است که از مفاهیم مهم و مؤثر در نظریه شناختی - اجتماعی بندورا می باشد. خودکارآمدی بر طرز تفکر افراد، چگونگی رویارویی با مشکلات سلامت هیجانی در تصمیم گیری و مقابله با فشار روانی و افسردگی تأثیر می گذارد - بندورا و لاک4، . - 2003 همچنین بندورا خودکارآمدی را ادراک فرد از درجه کنترلی که بر زندگی دارد تعریف می کند، افرادی خودکارآمدی بالایی دارند معتقدند که می توانند به طور مؤثر با رویدادها و شرایطی که پیش رو دارند برخورد کنند.
از آنجایی که آنان در برابر مشکلات انتظار موفقیت دارند در تکلیف استقامت نموده و اغلب در سطح بالایی عمل می کنند - بندورا، . - 2006 تحقیقات گذشته اهمیت این تحقیق را نشان دادند از جمله لاملی و هارکنس - 2007 - 5 در بررسی علائم افسردگی و اضطرابی و طرحواره های ناسازگار اولیه در نوجوانان به رابطه ی معناداری دست یافتند. اینان در بررسی خود علائم افسردگی را با دوطرحوارها نزوای اجتماعی/ بیگانگی و فداکاری به صورت معناداری پیش بینی کردند.
در پژوهشی که توسط سیوکا6 و استفان - 2010 - 1 مبنی بر تأثیر باورهای خودکارآمدی و حمایت اجتماعی بر سلامت روان در مرکز مددکاری انجام گرفت یافته های حاکی از آن است که افزایش خودکارآمدی بهبود سلامت روان را بدنبال دارد و افرادی که نمره خودکارآمدی بالاتری دارند از سلامت روانی بیشتر برخوردارند، بنابراین با ایجاد راه هایی که باغث افزایش خودکارآمدی آنان شود می تواند از ابتلای آنان به اختلالات سلامت روان تا حدی جلوگیری کند و قدرت سازگاری آنها را با محیط افزایش دهد.
شهامت - - 1389 در بررسی پیش بینی علائم سلامت روان با استفاده ازطرحواره های ناسازگار اولیه بیانگر رابطه ی معنادار طرحواره های ناسازگاراولیه و علائم سه گانه ی جسمانی سازی، اضطراب و افسردگی بود. در این میان طرحواره نقص / شرم به طرز معناداری - P<0/01 - هر سه علامت را پیش بینی کرد. از طرفی بخشی از واریانس هر اختلال توسط طرحواره های خاصی به صورت معنادار پیش بینی شد.
منتظری و همکاران - - 1391 در بررسی رابطه بین پنج عامل شخصیتی با طرحواره های ناسازگار اولیه نشان داد که بین بعد روان آزرده گرایی و طرحواره های ناسازگار اولیه رابطه مثبت و بین ابعاد برونگرایی، موافق بودن و با وجدان بودن و طرحواره های ناسازگار اولیه رابطه منفی وجود دارد. به طور کلی با کنترل ابعاد شخصیت باضریب همبستگی تفکیکی ضرایب همبستگی کاهش یافت . درمجموع یافته های این پژوهش نشان داد که بین طرحواره های ناسازگار اولیه و عوامل شخصیت، بخصوص روان آزرده گرایی هم پوشی وجود دارد . با توجه به مطالب بیان شده این پژوهش در پی آن است که پاسخی برای سئوال زیر بیابد که آیا بین طرحواره های ناسازگار اولیه با خودکارآمدی در دانشجویان رابطه وجود دارد؟
روش تحقیق
طرح تحقیق در زمره تحقیقات همبستگی میباشد. جامعه ی آماری شامل کلیه دانشجویان دانشکده علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت که تعداد آنها 3000نفر میباشد. از بین دانشجویان دانشکده علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ای طوریکه ای بین کلیه رشته ها 5رشته شامل رشته های روانشناسی، مشاوره، علوم تربیتی، تربیت بدنی و حسابداری و از بین ورودیهای رشته ها ورودیهای 92 و از بین آنها به صورت تصادفی 308 نفر انتخاب شدند.
ابزار گردآوری اطلاعات شامل: پرسشنامه باورهای خودکارآمدی عمومی شرر2 این پرسشنامه شامل 17 گویه با مقیاس لیکرت - 3 پنج گزینه - می باشد که به منظور تمایز باورهای خودکارآمدی افراد به کار برده می شود و سه مؤلفه یا سه جنبه از رفتار شامل »میل به آغازگری رفتار«4، »میل به گسترش تلاش برای کامل کردن تکلیف«5، »مقاومت در رویارویی با موانع«6 را اندازه گیری می کند. اعتبار این پرسشنامه در پژوهشهای متعددی به اثبات رسیده است.
از جمله، شرر و آدامز - 1983 - 7 پایایی پرسشنامه را بر حسب آلفای کرونباخ 0/71 تا 0/86 گیلاد، استنلی و داو0/92 - 2001 - 8 تا0/94 ، شوازر و جروسالم - 1995 - ، 0/75، بوسچرو اسمیت0/74 - 1998 - 9، اعرابیان و همکاران 0/79 - 1383 - ، احدی، نریمانی، ابوالقاسمی و آسیایی 0/81 - 1388 - گزارش کرده اند.فرم کوتاه پرسشنامه طرحوارههای یانگ0 :این پرسشنامه دارای 75 آیتم است که توسط جفری یانگ - 1988 - برای ارزیابی 15 طرحواره ناسازگار اولیه ساخته شد.
این طرحوارهها عبارتند از :محرومیت هیجانی، رها شدگی / بیثباتی، بی-اعتمادی / بدرفتاری، نقص / شرم، انزوای اجتماعی / بیگانگی، شکست، وابستگی / بیکفایتی، آسیبپذیری در برابر ضرر یا بیماری، خود تحول نیافته / گرفتار، اطاعت، ایثار، بازداری هیجانی، معیارهای سرسختانه / عیبجویی افراطی، استحقاق / بزرگ منشی، خویشتن - داری و خود - انضباطی ناکافی. برای نمرهگذاری این پرسشنامه هر ماده بر روی یک مقیاس 5 درجهای نمرهگذاری می-شود - لقاء برازنده، . - 1385پایایی هر یک از طرحوارهها با استفاده از آلفای کرونباخ اندازهگیری شده است.
بر این اساس پایایی طرحواره محرومیت هیجانی 0/87، طرحواره رها شدگی / بیثباتی 0/78 ، طرحواره بیاعتمادی / بدرفتاری 0/83، طرحواره بیگانگی / انزوای اجتماعی 0/87 ، طرحواره نقص / شرم 0/83، طرحواره شکست 0/90 ، طرحواره بیکفایتی / وابستگی 0/86، طرحواره آسیبپذیری نسبت به ضرر یا بیماری 0/90، طرحواره گرفتار / خود تحول نیافته 0/79، طرحواره اطاعت 0/83، طرحواره ایثار 0/82، طرحواره بازداری هیجانی 0/86، طرحواره معیارهای سرسختانه / عیبجویی افراطی 0/72، طرحواره خویشتن - داری و خود - انضباطی ناکافی 0/87، به دست آمده است.
یافته ها
به منظور تصریح ویژگیهای متغیرهای مورد مطالعه در ابتدا به ارائه شاخصهای توصیفی این متغیرها به قرار میانگین، انحراف معیار پرداخته شده است.
