بخشی از مقاله
چکیده
خانواده مقدس ترین نهاد اسلام است. از طرفی سبک های دلبستگی می تواند در تعیین کیفیت پیوندهای عاطفی و روابط زناشویی اثرگذار باشد. همچنین سر سختی روانشناختی از مولفه های مهم شخصیت وتعیین کننده آسیب پذیری در مقابل استرس ومشکلات خانوادگی است.هدف این پژوهش تعیین ارتباط نگرش مذهبی با سبکهای دلبستگی وسر سختی روانشناختی در دانشجویان متقاضی طلاق شهرستان رشت می باشد .
این مطالعه توصیفی - همبستگی بر روی 196 نفر - 98 زوج - از مراجعین متقاضی طلاق با مدت تاهل بین 2تا10 سال که حداقل یکی از آنها دانشجو بوده وطی 6ماهه دوم سال 91 به دادگاه خانواده رشت مراجعه کرده بودند، انجام گرفت. نمونه ها به شیوه نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شدند . سپس پرسشنامه های های نگرش مذهبی ،سبکهای دلبستگی بزرگسالان وسرسختی روانشناختی توسط نمونه ها تکمیل شده وداده ها بااستفاده از آزمون همبستگی رگرسیون چند گانه و رگرسیون چند متغیری - همبستگی کانونی - تحلیل شدند.تحقیق نشان داد بین نگرشهای مذهبی با سبکهای دلبستگی وسرسختی روانشناختی در دانشجویان متقاضی طلاق رابطه وجود دارد .
- >p0/05 - بعبارت دقیق تر بین کلیه ابعاد نگرشهای مذهبی وسرسختی روانشناختی رابطه منفی ومعنادار وجود دارد - 0/01 . - >Pبجزبعد مناسکی، ار تباط بین ابعاد دیگر نگرش مذهبی با سبک دلبستگی معنی دار نیست . - P<675/0= r 0/01 - نتیجه گیری :پژوهش حاضر به این یافته رسیده است که نگرش مذهبی می تواند تا حدودی سبکهای دلبستگی همسران را پیش بینی کند . بدین معنی که اگر همسران نگرش مذهبی خود را ارتقا دهند ، بدنبال آن دلبستگی ایمن بعنوان پاداش خواهد آمد. بعلاوه با بالا رفتن نگرشهای مذهبی زوجین سر سختی روانشناختی آنان کاهش می یابد.
مقدمه
از مظاهر زندگی اجتماعی انسان، وجود تعامل سالم وسازنده میان انسانهاوبرقراربودن عشق به همنوع وابراز صمیمیت وهمدلی است . خانواده موسسه یا نهاد اجتماعی است که از پیوند زناشویی زن ومرد بوجود می اید .خانواده محل ارضائ نیازهای مختلف جسمانی وعقلانی وعاطفی است وداشتن آگاهی از نیازهای زیستی وشناخت چگونگی ارضائ آنها ومجهز شدن به تکنیک های شناخت وتمایلات زیستی وروانی ضرورتی انکارناپذیر است - . - 1 علیرغم ارزش و اهمیت نهاد خانواده ،آمار بالای طلاق درجهان وایران تامل بر انگیز است . رشد فزاینده آمار طلاق در کشورمان سبب شده است که پس از آمریکا،دانمارک ومصر چهارمین کشور پرطلاق دنیا محسوب شویم .
بر پایه آمار واسناد سازمان ثبت احوال در سال 90 نسبت ازدواج به طلاق به ثبت رسیده 6به 1 است که نسبت به سال 89بارشد 4/1 درصدی طلاق وکاهش 1/9درصدی ازدواج روبرو شده ایم. - . - 2 این در حالی است که طلاق پیامدهای فراوانی از قبیل خطر فزاینده آسیب روانی، قتل برای زوجین وخطر افسردگی وخودکشی،انزوا وشایستگی پایین، مشکلات تندرستی وعملکرد ضعیف تحصیلی برای فرزندان دارد - . - 2 از آنجا که دانشجویان، بعلت اشتغال به تحصیل ومشکلات ناشی از آن استرس مضاعفی را نسبت به سایر متاهلین تجربه می کنند، آمار مشکلات زناشویی که متاسفانه بعضی از آنها منجر به از هم پاشیدن کانون خانواده می شود ، طی دوره تحصیل افزایش می یابد - . - 3
نگرش مذهبی می تواند در ارتباط زناشویی موثر باشد، زیرا مذهب، شامل رهنمودهایی برای زندگی وارائه دهنده باورها وارزشهاست که این ویژگی ها می توانند زندگی زناشویی را متاثر سازند. مذهب راهنمای کلی در اختیار بشر قرار میدهد که اگر انسانها بدان عمل نمایند منجر به استحکام پیوند زناشویی میگردد. این راهنمایی ها شامل قوانینی درمورد روابط جنسی، نقشهای جنسیتی، از خود گذشتگی وحل تعارضات در روابط زناشویی می باشند - . - 4
یکی از دلایلی که نشان میدهد مذهب می تواند دیدگاه فکری زوجین را تحت تاثیر قرار دهد این است که افراد مذهبی تر،ازدواج خود را دارای کیفیتی مذهبی می بینند - . - 5 بانس درمطالعه خود به این نتیجه رسید که اختلاف دینی بین زوجها موجب بروز مشکلات برای ادامه زندگی زناشویی می شود ،که این مسئله خود منجر به کاهش رضایت مندی وافزایش تعارضات واختلافات زناشویی ونیز طلاق می گردد - . - 6
دلبستگی پیوند عاطفی پایداری است که ویژگی آن گرایش به جستجو و نزدیکی به شخص و البته حفظ این رابطه به ویژه در مواقعی است که موقعیت تهدید کننده است 7 - و. - 8 مدلهای ذهنی روابط، درنظریه دلبستگی از اهمیت خاصی برخوردار بوده تجارب اولیه دلبستگی را به احساسات ورفتارهای بعدی پیوند می زنند - . - 9 اولین روشی که به صورت خاص برای سنجش و اندازه گیری دلبستگی در بزرگسالان اجرا شده است، مصاحبه دلبستگی بزرگسال است - . - 10 الگوی متفاوت دلبستگی مراقب -کودک بر مسائلی مانند سطح واکنش پذیری به استرس، تهدید وچالش تاثیر دارد. درواقع ناملایمات اولیه، تجارب اجتماعی وکیفیت رابطه باعث می شود که افراد در زمان استرس، در سطح زیستی ورفتاری پاسخهای متفاوت نشان دهند - . - 11
فینجام وداویلا روشن کردند که تمایل به گذشت در روابط، با سبک دلبستگی ایمن ورضایت مندی بین متاهلین مرتبط است - . - 12 هالیست نشان داد که سبک دلبستگی ایمن که در اوایل زندگی ایجاد می شود، می تواند تعیین کننده رفتارهای دلبستگی باشد که روابط رضایت بخشی را در آینده فراهم می آورد ودریافت که سطح بالایی از رضایت زناشویی در میان زوجهای با دلبستگی ایمن به وجود می آید - . - 13 این نتایج همسو با یافته های فینی ، نوس لند، مولر وهیرشبرگروهمکاران بود - . - 14-17
سرسختی روانشناختی ،یک ویژگی شخصیتی است که دارای سه مولفه اساسی شامل کنترل،تعهد وچالش است . - 18 - پژوهشها نشان داده اند که سرسختی روانشناختی بالا در افراد، منجر به احساس مثبت در موقعیتهای استرس زا واطمینان از کنترل کردن استرس در بیشتر موقعیتهای زندگی شده وشدت خطرات وتهدیدهای احتمالی را کاهش میدهد - . - 19 جودکینز درمطالعه ای مبنی بر رابطه سرسختی وسطح استرس ومهارتهای مقابله ای،نشان داد زوجهای متقاضی طلاق به دلیل درگیر بودن با مشکلات ،سطح بالایی از استرس را تحمل میکنند به همین دلیل نمرات سرسختی پایین تری نشان میدهند - . - 20 برنان وهمکاران در پژوهشی نشان دادند ارتباطی بین سرسختی،اثرات بالقوه رویدادهای استرس زای زندگی وسلامتی ادراک شده زنان مطلقه وجود ندارد - . - 210
بررسی مختصر نظریه ها و مدل های مطرح شده در حوزه زناشویی روشن کننده این نکته اند که عوامل مختلفی بر پایداری وناپایداری ازدواج اثر می گذارند. با توجه به این که جامعه ایران، جامعه ای مذهبی شناخته می شودو پرداختن به اثر ارتباط اسلامی و نگرش های مذهبی در روابط خانوادگی ضروری است و از آن جا تأکید بر ازدواج های دانشجویی نقش مهمی در افزایش آمار ازدواج در جوانان در حال تحصیل داشته است، محقق در نظر دارد اثر سایر متغیرهای روانشناختی مانند سبک دلبستگی و سرسختی روانشناختی را در کنار هم برای پیش بینی طلاق در دانشجویان مورد مطالعه قرار داده و زمینه را برای پژوهش های آزمایشی و مداخله ای آماده سازد.
روش کار
این مطالعه توصیفی - تحلیلی از نوع همبستگی است. جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه زوجهای متقاضی طلاق مراجع به دادگاه خانواده شهرستان رشت،طی 6ماهه دوم سال 91 بود که حداقل یکی از آنها دانشجو بوده ، مدت تاهلشان بین 2تا10 سال وتعداد 400 نفر - 200زوج - را شامل می شدند.نمونه ها براساس جدول مورگان 196 نفر تعیین وبا روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شدند.به این ترتیب که براساس فهرست وشماره پرونده وباقرعه کشی، نمونه ها انتخاب شده وپس از کسب اعتماد وابراز تمایل برای همکاری اقدام به تکمیل پرسشنامه ها نمودند.برای جمع آوری اطلاعات از روش جمع آوری کتابخانه ای استفاده شد که با مراجعه حضوری به دادگاه خانواده وهمکاری مسئولین در ارائه لیست پرونده ها وانتخاب افراد بصورت میدانی انجام گردید.
ابزارهای جمع آوری اطلاعات شامل پرسشنامه های نگرش مذهبی،مقیاس دلبستگی بزرگسالان ومقیاس سرسختی روانشناسی بود . پرسشنامه سنجش نگرش مذهبی مسلمانان توسط سراج زاده، براساس مدل گلاک وستارک با اسلام ، بویژه اسلام شیعی تطبیق داده ومتناسب شده است . - 22 - این پرسشنامه شامل 26 عبارت است که 4بعد - زیرمقیاس - دینداری را می سنجد: بعد اعتقادی شامل - عبارات شماره - 1-7، بعد تجربه ای یا عواطف دینی - شماره 8-13 - ،بعد پیامدی - شماره 14-19 - ، بعد مناسکی - شماره . - 20-26 نمره کل شدت نگرش مذهبی از جمع نمرات هر فرد در ابعاد فوق بدست می آید. سراج زاده - 1381 - ،روایی صوری این پرسشنامه رااز طریق نظرخواهی از تعدادی دانشجویان دکتری که با اسلام آشنایی داشتند، بدست آورد.
رابطه بین نمره های دینداری آنان در مقیاس گلاک وستارک ونمره ارزیابی خود آنان از دینداریشان با ضریب همبستگی پیرسون 0/61 گزارش شد. این میزان بعنوان روایی بیرونی در نظر گرفته شد - - 22 .در پژوهش شریفی نیز، پایایی کل این آزمون به روش تنصیف وآلفای کرونباخ بترتیب 0/75 و0/78 واعتبار آن 0/45 - از طریق سنجش همبستگی ارتباط بین نمرات این پرسشنامه وخود گزارش دهی افراد از میزان دینداری خود - برآورد شد . - 23 - - <P0/01 - -
پرسشنامه مقیاس دلبستگی بزرگسالان ، ابتدا در سال 1990 بوسیله کالینز ورید ، تهیه شد ودر سال 1996 موردبازنگری قرار گرفت. این پرسشنامه دارای 18 عبارت است که پاسخ دهندگان دریک مقیاس لیکرت 5درجه ای میزان موافقت یا مخالفت خود را با هر یک از عبارات بیان می کنند. هریک از زیر مقیاسهای وابستگی - - D،نزدیکی - - Cواضطراب - - A، در این پرسشنامه دارای 6 عبارت است که آزمودنیها برمبنای نتایج بدست آمده دریکی از سه گروه دارای سبک دلبستگی ناایمن،اضطرابی واجتنابی جای می گیرند.
میزان آلفای کرونباخ این پرسشنامه در تمامی موارد پژوهشهای خارجی بیش از 0/80 بوده است در نمونه 100 نفری پژوهش پاکدامن - - 1383 میزان آلفای کرونباخ به ترتیب برای زیر مقیاسهای A،C وD ،0/75، 0/52 و0/29بدست آمد . - 3 - 24 - پرسشنامه مقیاس سر سختی روانشناختی،توسط کیامرئی، نجاریان ومهرابی زاده - - 1377، در دانشگاه شهید چمران اهواز ساخته واعتباریابی شده است. این پرسشنامه دارای 27 ماده 4 گزینه ای است.دامنه نمره دراین پرسشنامه از صفر تا80 است.کسب نمره بالا دراین پرسشنامه نشان دهنده سر سختی روانشناختی بالا در فرد است.
کیامرثی وهمکاران ضرایب پایایی این پرسشنامه را به روش باز آزمایی وآلفای کرونباخ بترتیب برابر 0/84و0/76 محاسبه کردند .ورنوسفادرانی ،کمالی ونوری درسال1387روایی این آزمون را به روش روایی همزمان با سه ملاک مقیاس اضطراب عمومی، پرسشنامه افسردگی وخودشکوفایی مزلو محاسبه کرده،ضرایب بدست آمده بترتیب 0/65، 0/67و0/62 بود وکلیه ضرایب در سطح 0/01 - - P<ومعنادار بودند - . - 25 یافته های پژوهش در دو سطح آمار توصیفی واستنباطی ارائه گردید. ابتدا شاخص توصیفی نمرات خام مانند فراوانی ، میانگین و انحراف استاندارد،در قالب جداول ارائه وسپس با استفاده از آزمون های همبستگی، رگرسیون چندگانه ورگرسیون چند متغیری - همبستگی کانونی - وبا استفاده از SPSS نسخه 21 موردتجزیه وتحلیل قرار گرفتند .
همانطور که داده های جدول - - 2 نشان میدهد، بین کلیه ابعاد نگرشهای مذهبی وسرسختی روانشناختی رابطه منفی ومعنادار وجود دارد . - P<0/01 - بین بعد مناسکی وسبک وابستگی رابطه مثبت ومعنادار وجود دارد P< 0/01 - ، . - r=0/284 بین بعد پیامدی وسبک وابستگی رابطه مثبت ومعنادار وجود دارد P<0/01 - ، - r=0/288 .بین بعد تجربه ای و سبک وابستگی رابطه مثبت و معنادار وجود دارد P<0/01 - ، r=0/269 - .بین بعد اعتقادی وسبک وابستگی رابطه مثبت و معنادار وجود دارد .
- r=0/284 P<0/01 - بین بعد اعتقادی و سبک نزدیکی رابطه مثبت و معنادار وجود دارد 0/01 - P<،. - r= 0/287 بین بعد تجربه ای و سبک نزدیکی رابطه مثبت و معنادار و جود دارد P<0/01 - ،r=0/392 - .بین بعد پیامدی و سبک نزدیکی رابطه مثبت و معنادار وجود دارد P<0/01 - ،. - r=0/269 بین بعد مناسکی و سبک نزدیکی رابطه مثبت و معنادار وجود دارد P<0/01 - ،. - r=0/170 بین بعد مناسکی و سبک اضطرابی رابطه مثبت و معنادار وجود دارد P<0/01 - ، . - r=0/223 همچنین داده های جدول فوق نشان میدهد که بجز بعد مناسکی، رابطه بین کلیه ابعاد نگرش های مذهبی با سبک اضطرابی معنادار نیست. همچنین در این بررسی، بیشترین همبستگی بین سبک نزدیکی ودلبستگی مشاهده گردید - P<0/01، . - r= 0/675
بحث و نتیجه گیری
نتایج پژوهش نشان داد بین کلیه نگرشهای مذهبی با سبکهای دلبستگی - وابستگی و نزدیکی - وسرسختی روانشناختی دردانشجویان متقاضی طلاق رابطه وجوددارد . به علاوه بجز بعد مناسکی، رابطه بین کلیه ابعاد نگرشهای مذهبی با سبک اضطرابی معنادار نیست. این یافته ها در راستای نتایج پژوهشهای دماریس و همکاران - 26 - ، اورنتیکال و ونستیوگین - 27 - ، جودکینز - - 20 می باشد. دماریس وهمکاران در پژوهش خود به این نتیجه رسیدند که دینداری وتجانس مذهبی، به ویژه برای زنان مهمترین عامل در تفاهم زوجین است ومذهب تاثیر مهمی بر رابطه زوجین دارد. شولتز نیز در پژوهش خود به این نتیجه رسید که نگرش مذهبی پایین با عدم رضایت از زندگی ومشکلات عدم سازگاری زوجین ودر نتیجه طلاق رابطه دارد.
