بخشی از مقاله
چکیده
رفتار شهروندی افعال و اقدامات ایثارگرانه و تمایل به از خود گذشتگی کارکنان را به منظور تامین آسایش و رفاه دیگران تبیین میکند. محیط های رقابتی کسب و کار امروزی کارکنانی را می طلبد که شهروندان خوبی باشند، به شکلی که کارکنان تمایل به گسترش همیاری و کمک به همکاران، کار فرمایان و ارباب رجوع را از خود بروز دهند.بنابراینهدف از پژوهش حاضر تبیین رابطه ی هوش معنوی با رفتار شهروندی سازمانی کارکنان ورزشکارآموزش و پرورش شهرستان مرودشت بوده است.
روش تحقیق توصیفی از نوع همبستگی و جامعه آماری این تحقیق شامل کارکنان آموزش و پرورش بالغ بر 120نفر است، طبق جدول مورگان حجم نمونه برابر با 92 نفر به روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای انتخاب شدند. جهت جمع آوری اطلاعات از دو پرسشنامه رفتارشهروندی سازمانی پودساکف وهمکاران، پرسشنامه هوش معنوی بدیع و همکاران استفاده شده است.به منظور استخراج و تحلیل اطلاعات از روش آماری ضریب همبستگی و رگرسیون همزمان و گام به گام استفاده شده است.نتایج نشان دادکه بین ابعاد هوش معنوی - تفکر کلی وبعداعتقادی،خودآگاهی وعشق و علاقه - با رفتارشهروندی سازمانی رابطه مستقیم و معناداری وجود دارد،خودآگاهی وعشق و علاقه متغیرپیش بینی کننده قوی برای رفتارشهروندی سازمانی بوده است.
مقدمه
نیروی انسانی بعنوان یکی از ارزشمند ترین سرمایه های سازمانی،مهمترین مزیت رقابتی ومهمترین منبع در اقتصاد دانش محور امروز قلمداد میشود.این سرمایه ارزشمند به دلیل اثر شگرفی که در اثربخشی سازمان دارد گوی سبقت را از دیگر سرمایه های سازمانی به لحاظ اهمیت ربوده است.بر همین اساس است که امروزه سازمان ها و مدیران با کاربست راهکار ها و شیوه های مختلف،سعی در جذب بهترین و زبده ترین نیروی انسانی را دارند - بلینو،. - 27 :2003نقش نیروی انسانی در پیشبرد امور جامعه دارای اهمیتی والاست و موثرترین رکن تحولات اقتصادی،اجتماعی وفرهنگی محسوب میشود.پیشرفتهای اقتصادی و اجتماعی و تجهیز نیروی انسانی متعهد،متخصص و ماهر وافزایش مهارتهای مداوم او را اجتناب ناپذیر می کند.
یکی از نتایج مهم ورزش ایجاد نشاط وسلامتی کارمندان است که باعث کاهش هزینه های درمانی ذیریط می گردد از دیگر فواید ورزش کارمندان می توانبه از بین بردن افسردگی ها ویا پیشگیری از به وجود آمدن این نوع مشکلات بوده و نرمش های مداوم روزانه می تواند انگیزه مضاعفی در افزایش اعتماد به نفس، ایجادآرامش، تقویت احساسات، کاهش اضطراب، افسردگی، افزایش رفتار شهرندی سازمانی ،کاهش فشارهای روانی، تنظیم وتعدیل میزان استرس باشد. که بر افزایش سرعت و دقت کارمندان سالم در انجام کارها موثر است و در نهایت باعث افزایش بهروری سازمان خواهد گردید.
اکنون که اهمیت شهروندان بعنوان یکی از منابع بسیار مهم سازمان ادراک شده رفتار آنها میتواند بسیار با اهمیت تلقی شود.از این روست که پژوهش در مورد رفتارشهروندی سازمانی توجه محققان را به خود جلب کرده است - فرهنگی،. - 17 :1385این متغیر با الهام از یک شهروند خوب ،کارمندی را توصیف می کند که برای انجام وظایف خود و به طور کلی برای کمک به عملکرد بهتر سازمان،از هیچ تلاشی حتی افزون تر از وظایف ازپیش تدوین شده خود فروگذار نیست.به بیان دیگر کارکنان برخوردار از رفتار شهروندسازمانی همانند یک شهروند متعهد در جهت اعتلای سازمان حاضرند که بدون هیچ چشم داشتی تلاش کنند.
بطور طبیعی در صورتی که سازمان ها بهره مند از چنین کارکنانی باشند،دغدغه اثربخشی ندارند و می توانند در عرصه رقابت با فراق خاطر به فکر سرمایه گذاری در عرصه های دیگر موثر بر اثربخشی باشند.تحقیقات نشان داده یک سازمان برای اثربخش بودن فعالیت های خود نیازمند تعهد کارکنانش به نوآوری،انجام رفتارهای خودجوش و فراتر از انتظارات نقش توسط آنهاست که در واقعه مبین همان رفتارشهروندی سازمانی است. اکنون که اهمیت شهروندان به عنوان یکی از منابع بسیار مهم سازمان درک شده است ،رفتار آنها هم می تواند بسیار با اهمیت تلقی شود و از این روست که محققان زیادی به تجزیه و تحلیل رفتارشهروندی سازمانی پرداخته اند.
بطور کلی رفتارشهروندی سازمانی یک نوع رفتار ارزشمند و مفید است که افراد آن را به صورت دلخواه و داوطلبانه از خود بروز می دهند.به این ترتیب مطالعه و بررسی اینگونه رفتار افراد در سازمان که به رفتار شهروندی سازمانی شهرت یافته است،بسیار مهم و ضروری به نظر میرسد.امروزه موفقیت سازمان ها بستگی زیادی به عملکرد کارکنانی دارد که فراتر از نقش در وظایف خود عمل می کنند - ارگان،.. - 205 :1988تمایل افراد و اهتمام ورزیدن به مسئولیت های فراتر از حوزه ی وظیفه عامل مهمی در موفقیت و عملکرد سازمانها و شرکت ها محسوب میشود - هارتز،. - 65 :1387بطور کلی رفتارشهروندی سازمانی یک نوع رفتار ارزشمند و مفید است که افراد آن را بصورت دلخواه،داوطلبانه از خود بروز می دهند.
- اسلامی، - 10 :1386 پیشرفت علم روانشناسی از یک سو و ماهیت پویا و پیچیده ی جوامع نوین از سوی دیگر باعث شده است که نیازهای معنوی بشر در برابر خواسته ها و نیازهای مادی قد علم کنند و اهمیت بیشتری یابند اهمیت معنویت ،هوش معنوی 1و رشد معنوی در انسان، در چند دهه ی گذشته به صورتی روزافزون توجه روان شناسان و متخصصان بهداشت روانی را به خود جلب کرده است. به طوری که سازمان بهداشت جهانی در تعریف ابعاد وجودی انسان، به ابعاد جسمانی، روانی، اجتماعی و معنوی اشاره می کند و بعد چهارم یعنی بعد معنوی را نیز در رشد و تکامل انسان مطرح می سازد.
اما علی رغم تأکید روزافزون دانشمندان بر بعد معنوی رشد انسان، هنوز تعریفی واحد که دربرگیرنده ی تمامیت معنویت باشد ارائه نشده است - میرجلیلی، - 2 :1391 هوش معنوی مجموعه ای از توانایی ها برای بهره گیری از منابع دینی و معنوی است وهوش معنوی سازه های هوش و معنویت را در یک سازه ترکیب نموده است در حالی که معنویت جستجویی برای یافتن عناصر مقدس،معنایایی و هوشیاری بالا است.
هوش معنوی شامل توانایی برای استفاده از چنین موضوعاتی است که می تواند کارکرد و سازگاری فرد را پیش بینی کندو منجر به نتایج ارزشمندی گردد - رجایی، - 22 :1387هوش معنوی برای حل مشکلات و مسائل مربوط به زندگی و ارزش ها مورد استفاده قرار میگیرد.مک مولن - - 2003 معتقد است ارزش هایی مانند شجاعت،یکپارچگی،شهود و دلسوزی از مولفه های هوش معنوی هستند وقتی میگوییم هوش معنوی،یعنی هوشی که مشکلات معنایی و ارزشی ما را حل کند، هوشی که اعمال و زندگی مان را در یک سطح وسیعتر و قدرتمندتر معنا دهد و هوشی که بتوان بوسیله آن معنای زندگی و مسیر زندگی را سنجید ،هوش معنوی لزوما بیان عملکرد کاراتر هوش عقلانی و هوش هیجانی است.
غباری بناب، - 16: 1386 هوش معنوی دربردارنده نوعی سازگاری و رفتار حل مسئله است که بالاترین سطوح رشد را در حیطه های مختلف شناختی، اخلاقی، هیجانی، بین فردی و... شامل می شود و فرد را در جهت هماهنگی با پدیدههای اطرافش و دستیابی به یکپارچگی درونی و بیرونی یاری می نمایند.هوش معنوی سازههای هوش و معنویت را با هم داراست، هوش معنوی شامل توانایی برای استفاده از چنین موضوعاتی است که میتواند کارکرد و سازگاری فرد را پیشبینی کند و منجر به تولیدات و نتایج ارزشمندی گردد. هوش معنوی توانایی عمل کردن هوشمندانه و عاقلانه است.هوش معنوی هوش ذاتی انسان است.
- حیدری تفرشی،. - 378 : 1390 هوشی که قادریم توسط آن به کارها و فعالیت هایمان معنا و مفهوم بخشیده و با استفاده از آن بر معنای عملکردمان آگاه شویم و دریابیم که کدام یک از اعمال مان از اعتبار بیشتری برخوردارند و کدام مسیر در زندگیمان بالاتر و عالی تر است تا آن را الگو و اسوه زندگی خود سازیم. پژوهش های بی شماری ،رابطه مثبت بین معنویت و موفقیت را تائید نموده است . نتایج این پژوهش ها حاکی از آن است که ارزش های معنوی نه تنها به بهبود کیفیت زندگی کاری کارکنان می انجامند که این توانایی بالقوه را دارند که کل سازمان را ارتقاء ببخشد - هارتز،. - 70 :1387وون - 1993 - معنویت حسی والایی است که شور و شوق و گرایش انسان را برای عدالت خواهی و انصاف افزایش می دهد و هم نوایی و پیوستگی با خود و جهان آفرینش را پدید می آورد .
سازمان ها برای رسیدن به بهره وری که باید هدف اصلی هر سازمانی باشد،ناچارند ظرفیت ها و توانمندی های درونی خود را بشناسند. رفتار شهروندسازمانی در بین کارکنان ورزشکارآموزش و پرورش شهرستان مرودشت هنگامی ایجاد میشود که کارکنان از شغلشان راضی باشند . رفتار شهروندی افعال و اقدامات ایثارگرانه و تمایل به از خود گذشتگی کارکنان را به منظور تامین آسایش و رفاه دیگران تبیین میکند. محیط های رقابتی کسب و کار امروزی کارکنانی را می طلبد که شهروندان خوبی باشند، به شکلی که کارکنان تمایل به گسترش همیاری و کمک به همکاران، کار فرمایان و ارباب رجوع را از خود بروز دهند.بنابراین محقق در صدد پاسخگویی به این سوال است که آیا بین هوش معنوی با رفتار شهروندی سازمانی رابطه معنا داری وجود دارد؟
پیشینه پژوهش
مقدم پور - - 2014 پژوهشی تحت عنوان هوش معنوی و رفتارشهروندی سازمانی با اطلاعات پیش بینی اط مشتریان شرکت بیمه نتایج نشان می دهد که شرکت های بیمه به معنویت در محیط کار و آموزش و اطلاعاتی در زمینه معنویت برای بهبود منابع انسانی خود داشته باشند.نتایج این پژوهش برای سازمان ها،مشتریان و همچنین برای کارکنان پر بار بوده است.رفتارشهروندی که به عنوان وظایف رسمی کارکنان در نظر گرفته نمی شود اما این رفتارها در توسعه و احترام به مدیران در بخش خدمات بسیار اثر گذار بوده است بنابراین چنین رفتارهایی در ارزیابی عملکرد کارکنان مهم به نظر می رسد.
پورشریعتی و همکاران - - 2014 به بررسی رابطه هوش معنوی ورفتار شهروندی سازمانی در آموزش و پرورش معلمان فیزیکی درشهر تهران پرداخته شده است.یافته های پژوهش نشان می دهد که بین رابطه معنویت در محیط کار معلمان یک معنی داری وجود دارد و در اقدامات کاری باعث حس همبستگی ،هم ترازی با ارزش می شود.اما بین ابعاد هوش معنوی با وجدان کاری رفتارشهروندی سازمانی رابطه معنا داری وجود ندارد زیرا مقدار ضریب همبستگی به دست آمده از 0/5 بیشتر است.
یزدانی - - 2014 به بررسی تعدیل اثر هوش معنوی بر رابطه بین تعهد سازمانی و رفتار شهروندی سازمانی کارکنان در کارخانه ذوب آهن اصفهان پرداخته شده است. نتایج نشان داد که ارتباط مثبت معنی داری بین اثر تعدیل از هوش معنوی بر رابطه بین تعهد سازمانی و رفتار شهروندی سازمانی وجود دارد. برای افزایش هوش معنوی توصیه می شود که کارکنان در مفاهیم اصلی دین به عنوان اعتقاد پشتیبانی کنند واز نظر کار و دیگران خود آگاه، از سلسله مراتب ارزش های خود آگاه باشند،و در مورد اهداف در زندگی و تمایلات خود فکر کنند.
کرد نادیج و همکاران - - 1391پژوهشی تحت عنوان هوش معنوی و رابطه آن با رفتار شهروندی سازمانی سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران انجام شد. نتایج بهدست آمده از آزمون همبستگی اسپیرمن نشان میدهد که بین هوش معنوی و رفتار شهروندی سازمانی رابطه معنادار مثبت وجود دارد. درواقع بین متغیر هوش معنوی و ابعاد نوع دوستی، وجدان کاری، جوانمردی و گذشت و رفتار مدنی رابطه معنادار مثبت وجود دارد. همچنین به منظور رتبهبندی مؤلفههای مختلف رفتار شهروندی سازمانی از آزمون فریدمن استفاده شده است که نتایج نشان میدهد وجدان کاری بالاترین رتبه و ادب و ملاحظه دارای کمترین رتبه در میان مؤلفههای رفتار شهروندی است.
شاهی و همکاران - - 1392 به بررسی رابطه هوش معنوی با تعهد سازمانی و رفتار شهروندی سازمانی مطالعه موردی: کارکنان دانشگاه شهید چمران اهواز پرداخته اند که یافته های پژوهش حاکی از این است که هوش معنوی با تعهد سازمانی رابطه مثبت و معناداری دارد. در میان مؤلفه های تعهد سازمانی نیز مؤلفه های تعهد عاطفی و تعهد هنجاری رابطه مثبتی با هوش معنوی دارند و رابطه هوش معنوی و تعهد مستمر معنادار نبود.
نتیجه دیگر پژوهش در زمینه رابطه هوش معنوی با رفتار شهروندی سازمانی این بود که این دو مؤلفه رابطه مثبت و معناداری با یکدیگر داشته است. در میان مؤلفه های رفتار شهروندی سازمانی، هوش معنوی با مؤلفه- های نوع دوستی، جوانمردی، احترام و تکریم و وجدان رابطه مثبت و معناداری دارد. همچنین نتایج نشان داد که رابطه هوش معنوی با فضیلت مدنی رابطه معناداری نمی باشد. نودهی و همکاران - - 1390 به بررسی رابطه هوش معنوی و رفتار شهروندی سازمانی اعضای هیات علمی دانشگاه پرداخته اند.نتایج این پژوهش نشان داد که هوش معنوی اعضا، هیات علمی این دانشگاه بر وجدان کاری، گذشت و فداکاری، فضیلت مدنی و احترام و تکریم آنان تاثیر مستقیم داشته و تاثیر هوش معنوی بر نوعدوستی با ضریب مسیری تائید نشد
فرضیه های پژوهش
- 1 بین ابعاد هوش معنوی با رفتار شهروندی سازمانی رابطه معنا داری وجود دارد
- 2 ابعاد هوش معنوی بطور معناداری قادر به پیش بینی رفتارشهروندی سازمانی می باشد
روش پژوهش
روش این پژوهش ،توصیفی از نوع همبستگی می باشد.
