بخشی از مقاله
چکیده
فرسودگی شغلی نوعی از فرسودگی روانشناختی است که با فشار های روانی یا استرس های مربوط به شغل و کار توام شده است . این نشانه ها در بین بعضی از مشاغل از جمله مشاغل آموزشی بیشتر مشاهده می شود. یکی از عواملی که به نظر میرسد می تواند با فرسودگی شغلی در ارتباط باشد کمالگرایی است. هدف از پژوهش حاضر بررسی رابطه بین کمالگرایی و فرسودگی شغلی می باشد. روش این پژوهش توصیفی و از نوع همبستگی بود. جامعه آماری شامل کلیه معلمان زن مقطع ابتدایی در ناحیه دو آموزش و پرورش یزد در سال 93- 94 بود. با استفاده از روش نمونهگیری تصادفی خوشهای 243 معلم انتخاب شدند. به منظور جمع آوری داده ها از پرسشنامههای فرسودگی شغلی مسلش و کمالگرایی هیل استفاده شد.جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات از نرم افزار SPSS نسخه 21 و ضریب همبستگی پیرسون استفاده شد. نتایج آزمون همبستگی پیرسون نشان داد که بین کمالگرایی و فرسودگی شغلی رابطه مثبت و معنادار وجود دارد. یعنی با افزایش کمالگرایی میزان فرسودگی شغلی نیز افزایش می یابد.
واژههای کلیدی: فرسودگی شغلی، کمالگرایی، معلمان
– 1 مقدمه
فرسودگی به تغییرات منفی در نگرش، روحیه و رفتار افراد در مواجهه با فشار های شغلی گفته می شود. در این پدیده، فرد از لحاظ هیجانی دچار خستگی شده، نگرش و احساسات منفی نسبت به سازمان پیدا می کند و به تدریج در ایفای وظایفش احساس کاهش شایستگی می کند. نشانه فرسودگینوعاً یک اختلال روانی نیست ولی به آهستگی در طول زمان توسعه یافته و ممکن است واقعاً به یک ناتوانی روانی تبدیل شود - اسچافلی، مسلش و مارک، 1994؛ به نقل از سیدجوادین و مرادی، . - 1385 بارون و گرینبرگ فرسودگی شغلی را به عنوان یک سندرم فرسودگی عاطفی فیزیکی و ذهنی که توام با احساس پایین بودن عزت نفس ، احساس پایین بودن خود ارزشمندی و ناشی از حضور استرس های شدید و طولانی مدت است تعریف کرده اند - سلطانی و روحانی، . - 1379
علل بوجود آورنده فرسودگی شغلی در دو جنبه فردی و سازمانی مطرح می شود. یکی از عوامل فردی که به نظر میرسد می تواند بر فرسودگی شغلی تاثیر داشته و بر میزان آن دامن بزند، کمالگرایی است. کمالگرایی پذیرش این باور است که که فرد باید کاملا شایسته، لایق و باهوش بوده و در تمام امور ممکن پیشرو باشد و اینکه همواره یک راه حل دقیق، کامل و درست برای مشکلات وجود دارد و اگر این راه حل کامل پیدا نشود فاجعه آمیز خواهد بود - الیس، 1958، به نقل از ایجان و همکاران، . - 2007 از دیگر ویژگیهای افراد با سطوح بالای کمالگرایی، تلاش زیاد برای بی عیب بودن، وضع معیارهای بالا و افراطی برای عملکرد است که با تمایل به خود ارزیابیهای انتقادی از رفتار همراه می شود - استوئبر و استوئبر، . - 2009
حاجلو و همکاران - 1390 - در مطالعه خود به بررسی رابطه ی کمالگرایی و فرسودگی شغلی در پرستاران پرداختند. در این مطالعه توصیفی- همبستگی 344 پرستار به صورت تصادفی- خوشه ای انتخاب شدند. برای بررسی کمالگرایی پرسشنامه کمال گرایی چندبعدی فراست که دربرگیرنده ی 4 بعد مثبت و 2 بعد منفی کمالگرایی است به کار رفت و در بررسی فرسودگی شغلی از پرسشنامه ی فرسودگی شغلی مسلچ و جکسون استفاده شد. نتایج بدست آمده نشان داد که فرسودگی شغلی با کمالگرایی مثبت رابطه معکوس دارد که با کمالگرایی منفی رابطه مستقیم دارد. همچنین رحمانی - 1391 - در پژوهش خود با عنوان ارتباط میان سه بعد کمالگرایی و سه جزء فرسودگی شغلی در معلمان زبان انگلیسی در ایران نشان داد که بین کمال گرایی و فرسودگی شغلی، کمالگرایی و تعهد، و فرسودگی شغلی و تعهد در معلمان زبان انگلیسی همبستگی وجود دارد. با وجود اینکه مطالعات نشان داده اند که بین فرسودگی شغلی و کمالگرایی رابطه وجود دارد اما مطالعه ای یافت نشد که این پژوهش را در معلمان مقطع ابتدایی انجام داده باشد.
باید توجه داشت دوران ابتدایی یکی از مهمترین دوره های آموزشی می باشد، چرا که رشد عقلی در این دوران شکل می گیرد و کودک با طی موفق این دوره در رسیدن به مراحل بعدی بهتر خواهد بود. دراین دوران است که شخصیت کودک شکل می گیرد و این شکل گیری و رمز موفقیت آن در دست معلمان است که ساعتهای زیادی را با کودک در ارتباط هستند. به دلیل این اهمیت و نقشی که معلمان در این مقطع تحصیلی در رشد تربیتی و آموزشی دانش آموزان به عهده دارند، لازم است عواملی که می تواند منجر به کاهش عملکرد مثبت معلمان این مقطع می شود مورد بررسی قرار گیرد، از اینرو هدف از انجام پژوهش حاضر بررسی رابطه بین کمالگرایی و فرسودگی شغلی در معلمان مقطع ابتدایی می باشد.
-2 روش تحقیق
پژوهش حاضر توصیفی و از نوع همبستگی بود. در این مطالعه جامعه آماری شامل معلمان مقطع ابتدایی مدارس دولتی ناحیه دو آموزشوپرورش یزد در سال 93- 94 بودند. نمونه پژوهش براساس فرمول کوکران شامل258نفر بود . با استفاده از روش نمونهگیری خوشهای از بین 62 مدرسه دخترانه، 16 مدرسه انتخاب شد و پرسشنامهها توسط معلمان این مدارس تکمیل گردید. درنهایت 243 پرسشنامه بهصورت کامل تکمیل شد. ابزار پژوهش شامل پرسشنامههای فرسودگی شغلی مسلش و کمالگرایی هیل بود. پرسشنامه فرسودگی شغلی آزمون توسط مسلش ساخته شده است که برآوردی از میزان تندیگی فرد در ارتباط با شغلش دارد.
این پرسشنامه دارای 25 سؤال بوده و سه زیرمقیاس اصلی به نامهای خستگی عاطفی، مسخ شخصیت و عملکرد فردی دارد. اجرای این پرسشنامه دو نوع دستورالعمل دارد:-1 دستورالعمل فراوانی: این شیوه تعداد دفعاتی را که احساس فرسودگی شغلی در جنبههای سهگانه تجربهشده است، دربر میگیرد؛ و -2 دستورالعمل شدت: این شیوه میزان شدتی را که آزمودنی در مورد هر یک از موارد احساس فرسودگی میکند، دربر میگیرد. روایی و پایایی پرسشنامه در تحقیقات مختلف به اثبات رسیده است.
پرسشنامه کمالگرایی توسط هیل و همکاران - 2004 - ساخته شد و توسط جمشیدی و همکاران - 1388 - در جامعه ایرانی هنجاریابی گردید. این پرسشنامه دارای 59 گویه است و دارای دو بعد کلی کمال گرایی مثبت - سازگارانه - و کمال گرایی منفی - ناسازگارانه - می باشد. نمرهی کلی کمالگرایی نیز از مجموع دو بعد مثبت و منفی کمالگرایی بهدست میآید. هیل و همکاران، - 2004 - گزارش دادند که همسانی درونی این پرسشنامه بالا است که طیفی از 0/83 تا 0/91 برای همه خرده مقیاسها را در بر میگیرد. در پژوهش خلعتبری و همکاران - 1390 - ضریب پایایی کل مقیاس از روش آلفای کرونباخ 0/8 بود.
داده های بدست آمده از پرسشنامه ها توسط نرم افزار SPSS نسخه 21 و آزمون همبستگی پیرسون مورد بررسی قرار گرفت. در نمونه مورد مطالعه 93 درصد معلمان متاهل بوده و 74/5 درصد از آنها دارای مدرک لیسانس بودند. جهت آزمون کردن فرضیه پژوهش، آزمون ضریب همبستگی پیرسون اجرا شد. فرضیه اصلی پژوهش این بود که بین کمالگرایی و فرسودگی شغلی معلمان ابتدایی رابطه معناداری وجود دارد. با اجرای آزمون ضریب همبستگی پیرسون نتایج زیر حاصل شد: در جدول1 سطح معناداری کمتر از 0/05 شده است. در نتیجه فرض صفر رد می شود و فرض مقابل یعنی وجود رابطه ی خطی پذیرفته می شود و عدد ضریب همبستگی پیرسون 0/355 می باشد که نشان دهنده اندازه رابطه خطی مستقیم بین دو متغیر
