بخشی از مقاله
چکیده:
هدف از این تحقیق، بررسی رابطه سرمایه روانشناختی با فرسودگی شغلی معلمان زن مقطع متوسطه شهرستان ساوه می باشد. پژوهش حاضر از نوع توصیفی با طرح همبستگی است. جامعه آماري پژوهش شامل کلیه معلمان زن مقطع متوسطه اول و متوسطه دوم شهرستان ساوه 220 - نفر - شاغل به تدریس در سال تحصیلی94-95 بود. با توجه به جدول کرجسی و مورگان حجم نمونه به تعداد 136 نفر تعیین شدند و به پرسشنامه هاي سرمایه روانشناختی لوتانز، فرسودگی شغلی مسلچ پاسخ دادند. نتایج تحلیل رگرسیون همزمان نشان دادند که مؤلفه هاي سرمایه روانشناختی با فرسودگی شغلی معلمان رابطه معکوس و معناداري دارند. بنابراین ارتقاي سطح سرمایه روانشناختی می تواند به کاهش مشکلات شغلی و در نتیجه فرسودگی شغلی معلمان بیانجامد.
واژه هاي کلیدي: فرسودگی شغلی، سرمایه روانشناختی، معلمان زن، مقطع متوسطه
.1 مقدمه
طبق نظر گوستاوسون و همکاران - 2010 - بخش عمده افراد هر جامعه را افراد شاغل تشکیل می دهند. از یک سو شغل براي هر فرد به عنوان عامل تشکیل دهنده هویت اجتماعی، منبع تأمین نیازهاي زندگی و تشکیل دهنده روابط اجتماعی محسوب می شود و از سوي دیگر، از منابع مهم تنیدگی به شمار می آید. درمشاغلی که در آنها ارتباط انسانی مطرح است تنیدگی بیشتريوجود دارد. احساس دائمی فشار، اثرات آسیب زاي چندي را بر جاي می گذارد که ازآن به فرسودگی شغلی یاد می کنند .[4] فرسودگی شغلی به عنوان یک سندرم روانی به دستهاي از پاسخهاي طولانی مدت به عوامل استرس زاي فردي مزمن در محیط کار و نوعی پریشانی مزمن حاصل از محیط پرتنش و خسته کننده کار، گفته می شود .[19]
معلمی از مشاغلی است که ممکن است با مسائلی گوناگون مواجه گردد که زمینه را براي بروز فرسودگی شغلی هموار می سازد، مانند حضور در کلاس هاي پرجمعیت و تلاش در جهت یادگیري مطلوب همه افراد و انتظارات و خواسته هاي سطح بالا در محیط آموزشی، پرحجمی کار و فشار طولانی مدت، تعارض و ابهام نقش، فشار و انتقاد والدین دانش آموزان و جامعه و یا نداشتن حقوق و مزایاي کافی ودر مواردي افت تحصیلی دانش آموزان که استمرار چنین مشکلاتی آسیب پذیري معلمان را بالا برده و در نهایت می تواند منجر به فرسودگی شغلی آنان گردد.امروزه، نقش عوامل فردي در شکل گیري فرسودگی شغلی از اهمیت قابل توجهی برخوردار گردیده است. برخوردار بودن از سرمایه روانشناختی افراد را قادر می سازد تا علاوه بر مقابله بهتر در برابر موقعیت هاي استرس زا کمتر دچار تنش شده و در برابر مشکلات از توان مقابله و سازگاري بالاتري برخوردار باشند، به دیدگاه روشنی در مورد خود برسند و کمتر تحت تأثیر وقایع روزانه قرار بگیرند.
لذا این گونه افراد داراي سلامت روانشناختی بالاتري نیز هستند و در محیط کار عملکرد بهتري از خود نشان می دهند .[3]با توجه به نقش غیر قابل انکار معلمان بر روي نظام آموزشی، فرسودگی شغلی این قشر تأثیرات منفی روي سلامت جسمی و روانی آن ها می گذارد. سرمایه روانشناختی به عنوان عاملی مثبت در برابر فرسودگی شغلی از اثرات زیان بار آن در محیط کاري جلوگیري می کند. با توجه به نقش مهمی که سرمایه روانشناختی می تواند به عنوان سازه فردي در پیشگیري و مقابله با فرسودگی شغلی داشته باشد، بنابراین پژوهش حاضر به دنبال بررسی رابطه سرمایه روانشناختی و فرسودگی شغلی در بین معلمان زن مقطع متوسطه می باشد و تلاش دارد تا سهم هریک از مولفههاي سرمایه روانشناختی در پیش بینی فرسودگی شغلی معلمان را تعیین نماید.
.2 پیشینه پژوهش
فرسودگی شغلی مفهومی است که در اوایل دهه1970معرفی شد و بطورکلی ظهور و رشد آن را مرهون تلاش هاي فرویدنبرگر و مسلش می دانند. فردریک فرویدنبرگر، واضع این مفهوم تلقی می شود او مشاهده کرد که جوانان بسیار با انگیزه اي که داوطلبانه به کلینیک هاي داوطلبانه ترك اعتیاد می پیوندند یک سال پس از شروع کار، انرژي و انگیزه خود را ازدست می دهند. فرویدنبرگر نام این وضعیت را که با نشانگان فیزیکی و ذهنی متعددي نیز همراه بود فرسودگی شغلی نهاد .[26]در اواخر دهه 1990 میلادي، جنبش جدیدي در روانشناسی شکل گرفت که تأثیرهاي آن، هم بر خود روانشناسی و هم بر رفتار سازمانی، به سرعت در حال گسترش است. این جنبش که یادآور آراي مازلو است، با عنوان روانشناسی مثبت گرا و در نتیجه کارهاي سلیگمن شکل گرفت و هدفش را تغییر در کانون تمرکز روانشناسی، از اصلاح نادرستی ها و بیماري ها به ایجاد و پرورش افرادي سالم و واجد کیفیت هاي مثبت تعریف کرد .[25] سازه سرمایه روانشناختی از چهار بعد خودکارآمدي، تاب آوري، امیدواري و خوش بینی تشکیل شده است.
.3 روش پژوهش
پژوهش حاضر از نوع پژوهش هاي توصیفی است که با طرح همبستگی انجام می شود. همچنین، دراین تحقیق از تحلیل رگرسیون با روش ورود همزمان داده ها استفاده شد. جامعه آماري این پژوهش شامل کلیه معلمان زن مقطع متوسطه شهرستان ساوه در سال تحصیلی1394-1395 بود که تعداد آنها 220 نفر - متوسطه اول150و متوسطه دوم70نفر - می باشد. حجم نمونه با استفاده ازجدول کرجسی و مورگان، تعداد 136 نفر با استفاده از روش تصادفی چند مرحله اي متناسب با حجم، تعیین شدند. بر این اساس، تعداد معلمان مقطع متوسطه اول 93 نفر و متوسطه دوم 43 نفر تعیین گردید.
.4 ابزارهاي پژوهش
پرسشنامه فرسودگی شغلی مسلش - : - MBIاین پرسشنامه داراي 18 ماده و در طیف لیکرت 7 درجه اي است و سه مؤلفهي خستگی عاطفی، مسخ شخصیت و فقدان موفقیت فردي را می سنجد. مسلش و جکسون - - 1981 پایایی این آزمون با استفاده از آلفاي کرونباخ براي هر یک از خرده مقیاس هاي این پرسشنامه محاسبه کردند و ضرایب زیر را به دست آوردند: خستگی عاطفی 0/90، مسخ شخصیت0/79 و فقدان موفقیت فردي 0/71 گزارش شدهاست.[20]پرسشنامه سرمایه روانشناختی لوتانز: براي سنجش سرمایه روانشناختی از پرسشنامه سرمایه روانشناختی لوتانز - 2007 - استفاده شده است. این پرسشنامه، 24 سؤالی و شامل چهار خرده مقیاس امیدواري، تاب آوري، خوش بینی و خودکارآمدي است که در آن هر خرده مقیاس شامل 6 گویه است و آزمودنی به هر گویه در مقیاس 6 درجه اي لیکرت پاسخ می دهد. روایی پرسشنامه در
