بخشی از مقاله
چکیده
در×این×پژوهش ×به×منظور×بررسی×ارتباط×ویژگیهای×شخصیتی×با فرسودگی شغلی انجام شده است. به این منظور تعداد215 - متناسب با جحم جامعه، 114 نفر از مقطع متوسطه اول و تعداد 101 نفر مقطع متوسطه دوم - از معلمان به صورت×تصادفی× انتخاب ×شدند ×؟به ×منظور ×جمع ×آوری ×اطلاعات ×از ×پرسش ×نامه ×شخصیتی ×نئو - 1985 - پرسشنامه ×فرسودگی ×شغلی مسلش - 1981 - استفاده×شد×؟داده×های×پژوهش×با×استفاده×از×روش×های×همبستگی×پیرسون×و×تحلیل×رگرسیون×چند متغیری×مورد× تجزیه ×و ×تحلیل ×قرار ×گرفت؟ نتایج ×نشان داد بین ویژگی روان رنجورخویی، برونگرایی،توافق پذیری و وجدانی بودن با فرسودگی شغلی معلمان مقطع متوسطه اول و دوم رابطه معنی دار وجود دارد. بین ویژگی گشودگی و فرسودگی شغلی معلمان مقطع متوسطه اول و دوم رابطه معنی دار وجود نداشت. در خصوص میزان پیش بینی ویژگیهای شخصیتی در فرسودگی شغلی معلمان متوسطه اول و دوم از تحلیل رگرسیون گام به گام استفاده شد و نتایج این تحلیل نشان داد که علی رغم وجود همبستگی بین ویژگی های شخصیت - روان رنجوری، برون گرایی، گشودگی، توافق پذیری و وجدانی بودن - با فرسودگی شغلی فقط دو ویژگی توافق پذیری و وجدانی بودن بعلت همبستگی قوی و تأثیر قوی در پیش بینی فرسودگی شغلی معلمان دو عامل موثر شناخته شده و در پیش بینی فرسودگی شغلی معلمان به صورت معنی دار نقش داشتند. به عبارت دیگر بیش از 24 درصد از تغییرات متغیر وابسته - فرسودگی شغلی - به وسیله ویژگیهای توافق پذیری و وجدانی بودن تبیین میشود.
واژه های کلیدی : ویژگی های شخصیتی، فرسودگی شغلی، معلمان مقطع متوسط اول و دوم .
.1 مقدمه
درسال های اخیر در متون مربوط به سلامت، مفهوم فرسودگی شغلی1 ابتدا در شغل هایی که خدمات انسانی می دادند مانند مددکاران اجتماعی2، روان درمانگران3 و پرستاران مورد بررسی قرار گرفت اما بعدها روشن شد که فرسودگی فراتر از مشاغل مرتبط با خدمات انسانی است و می تواند در سایر حرفه ها نیز اتفاق افتد. - شوفلی و همکاران1، . - 2009 پدیده فرسودگی شغلی از دهه 1970 مورد توجه نظریه پردازان و پژوهشگران مرتبط با مفاهیم سلامت قرار گرفت - بیرامی و همکاران، . - 1390 اولین بار اصطلاح فرسودگی شغلی در ادبیات پژوهشی در سال 1974 توسط هربرت فرودنبرگر2 به صورت علمی به کار گرفته شد. وی پدیده فرسودگی شغلی را در کارکنانی که حرفه های یاری رسانی داشتند مورد بررسی قرار داد - حسینیان و همکاران،. - 1386 استفاده فنی و تخصصی از واژه فرسودگی شغلی در اصل به فرودنبرگر ،به سال 1975 بر می گردد و پاینس3 نیز همپای او در کالیفرنیای آمریکا، در رشد توجه روانشناسان نسبت به ابعاد گوناگون این مفهوم، نقش داشته است. - ساعتچی، . - 1382 فرسودگی شغلی ابتدا بهعنوان یک مشکل اجتماعی و نه بهعنوان مفهوم علمی مطرح شد - مسلچ، اسچایفل و ریچل4، . - 2001
وقتی که فرد تحت شرایطی قرار میگیرد که احساس میکند پیشرفت شخصی او کم است - این عامل با فرسودگی شغلی رابطه مستقیم دارد - . علاوه بر آن فرصت های اندک برای ارتقا، وجود قوانین و مقررات خشک و غیر قابل انعطاف، این احساس را در فرد ایجاد میکند که در دام یک نظام غیر منصفانه افتاده است و همین احساس باعث میشود که نسبت به شغل خود نقطه نظر های منفی پیدا کند - فاستر و نیوفلد5، . - 2013 بی علاقه شدن نسبت به شغل خود، افسردگی، احساس به دام افتادن در شغل، احساس درماندگی، احساس مورد تایید قرار نگرفتن، احساس بی تفاوتی، ملالت، بیزاری و از دست دادن همدلی نسبت به دیگران از شاخص های هیجانی فرسودگی شغلی است - بارلو و همکاران6، . - 2013
عوامل محیطی بسیاری در ایجاد فرسودگی شغلی موثرند .نتایج تحقیقات مختلف فرنهام - 1983 - 7 فریدمن - 1991 - 8 هینس و المان - 1994 - 9 بکر و شوفلی - 2000 - 10 برک و همکاران - 2002 - 11 نشان می دهد که عواملی نظیر ماهیت شغل، روابط حاکم بر محیط کار، نقش فرد یا حرفه اش در سازمان ها و فشارهای ناشی از پیشرفتهای شغلی، فضا و ساختار سازمان و مشکلات ناشی از ارتباط متقابل افراد یک سازمان و دنیای خارج از آن، مانند کار بیرون در مقابل کار منزل، عمده ترین منابع تنیدگی شغلی هستند و بین سطح این فشار و فرسودگی شغلی رابطه وجود دارد. - پارکز12، . - 2005 شیوع و گسترش این فشار در محیط کار به ویژه در دهه های اخیر، محققان را برآن داشته که به تحلیل گسترده ی این موضوع در سازمان و تاثیر آن بر عملکرد کارکنان بپردازند - چان13،. - 2003 فرسودگی شغلی، بیشتر در مشاغلی پدید می آید که افراد میزان زیادی از ساعات کاری را در ارتباط نزدیک با سایر مردم میگذرانند - شیسلی14،2000، به نقل از لی همکاران،. - 2005 فرسودگی
شغلی کاهش قدرت سازگاری فرد با عوامل فشا رزا و نشانگانی مرکب ازخستگی جسمی و عاطفی است که به ایجاد خودپنداره و نگرش منفی به شغل و فقدان احساس ارتباط بامراجعان به هنگام انجام وظیفه منجر می شود - آرولمانی وهمکاران1،. - 2004 از نظر شوفلی و همکاران - 1999 - 2 نشانگان روان شناختی فرسودگی شغلی، شامل خستگی عاطفی دگرگونی شخصیت و کاهش احساس کفایت است .آنان بر این باورند که فرسودگی شغلی م یتواند باعث افت کیفیت ارایه ی خدمات، دست کشیدن از شغل، غیبت از کار یا تضعیف روحیه باشد. عقیده بر آن است که نشانگان فرسودگی شغلی، یک اختلال روانی نیست ولی به آهستگی گسترش می یابد و می تواند به یک ناتوانی روانی تبدیل شود - وایزرمن3،. - 2002 از طرفی، ارزیابی افراد از عملکرد خود باعث تنظیم و ایجاد احساس خود -کارآمدی در آنان می شود - آرولمانی،. - 2004 فرسودگی شغلی یکی از علل عمده ایجاد عوارض جسمانی و روان در معلمان است که منجر به افت عملکرد این افراد میشود .
معلمان به واسطه ماهیت شغلی خود با مشکلات عدیده ای مواجه هستند ،مشکلاتی مانند حجم کار،افت تحصیلی دانش اموزان، بی اعتباری حرفه ای انها ، - لایوگا راسل ، شوارتز ، - 2008حقوق و مزایای ناکافی ،عدم علاقه دانش اموزان به تحصیل ،نادیده گرفتن نیازهای انها از طرف سازمان های اموزشی، عدم حمایت خانوادگی انان ،کلاسهای پر جمعیت، مسائل مربوط به ترفیع شغلی و تعارضات مربوط به نقش - هاکانن و باکر4، 2007، گرسیون و الواریز5، - 2008که این مشکلات همگی می توانند ر سلامت روانی انها تاثیر گذار بوده و با استمرار این مشکلات اسیب پذیری انان را بالا برده و نهایت منجر به فرسودگی شغلی در میان انان می شود. - لایوگا و همکاران6، . - 2008
شناخت عوامل موثر بر فرسودگی شغلی و تأمین سلامت معلمان در رضایت شغلی آنها موثر خواهد بود. فرسودگی شغلی دارای علائمی چون علائم جسمانی - سردرد، زخم معده - علائم روانی - افسردگی، خشم - و علائم رفتاری - کم کاری و غیبت ازکار - می باشد. همچنین فرسودگی شغلی نقش مهمی در بازدهی کار و سلامت روانی معلمان دارد که عدم توجه با آن و عوامل ایجاد کننده اثرات نامطلوبی برجای خواهد گذاشت - شفیع آبادی، . - 1375 نظریه پردازی های جدیدتر، عوامل مؤثر بر فرسودگی شغلی را به دو دسته عوامل فردی وموقعیتی تقسیم کردند عوامل فردی مواردی همچون متغیرهای جمعیت شناختی، ویژگی های شخصیتی، و سبک های مقابله و عوامل موقعیتی مواردی همچون ویژگیها شغل، انتظارات ، انگیزه و منابع شغلی را دربر می گیرد. - مسلش، - 2001 در تحقیقات انجام شده، شخصیت و صفات شخصیتی نیز به عنوان عامل مهم فرسودگی شغلی مطرح شده است .
یک نظر عمومی این است که بهترین وآرمانگراترین افراد دچار فرسودگی شغلی می شوند .به عبارت دیگر، افراد دچار فرسودگی شغلی کسانی هستند که برای رسیدن به آرمان ها و معیارهای کاری خود، بیش از حد تلاش می نمایند اماوقتی می بینند فداکاری ها و تلاش هایشان برای رسیدن به اهدافشان کافی نبوده است دچارفرسودگی و حتی دچار بدینی می شوند. مسلش - 1998 - در مطالعات خود دریافت که صفات وابعاد شخصیتی می تواند توجیه کننده فرسودگی باشند .او به این نتیجه رسید که فرسودگی شغلی بابعد شخصیتی روان رنجورخویی و نیمرخ روانی خستگی ناشی از کار مرتبط است . در تلاش به منظور کشف این موضوع که چه ا فرادی ممکن است بیشتر در معرض خطر تجربه فرسودگی شغلی قرار داشته باشند، چندین صفت شخصیتی مورد مطالعه قرار گرفته اند . افرادی که سطوح پایینی از سرسختی - درگیری با فعالیت های روزانه، احساس کنترل به رویدادها
