بخشی از مقاله
چکیده:
بسیاری از مشاغل دارای موقعیت های استرس زا هستند. هنگامی که استرس ناشی از شغل، شدید شود و برای مقابله با آن اقدامی نشود، فرسودگی شغلی به وجود میآید. کارمندان ممکن است گاهی احساس کنند در موقعیت شغلی خود گیر افتاده اند. این موضوع به ویژه در دوران رکود اقتصادی می تواند درست باشد چرا که فرصت های موجود برای تغییر شغل یا تغییر محل کار بسیار محدود خواهند بود. این ناتوانی در جدا شدن از محیط کاری که روز به روز استرس زا تر می شود و دیگر لذت بخش نیست، به احتمال خیلی زیاد به فرسودگی فرد کمال گرا منجر خواهد شد. کمال گرایی تا حد زیادی یک ویژگی مخرب محسوب می شود و باید آثار آن را مدیریت کرد. بسیاری از کمال گراهایی که احساس خودآگاهی مزمن دارند دچار ترس می شوند و فکر می کنند کارشان دغلکاری است .بنابراین سازمان ها باید در مورد این موضوع شفافیت داشته باشند که کمال، معیار موفقیت نیست. در عوض، پشتکار، انعطاف پذیری و ثبات قدم، در مقایسه با کمال گرایی، ویژگی های بسیار بهتری محسوب می شوند بر این اساس در این پژوهش سعی گردیده به بررسی رابطه کمالگرایی مدیران سازمانی با فرسودگی شغلی کارکنان پرداخته شود.
کلمات کلیدی: کمال گرایی، فرسودگی شغلی، سلامت روانی، مدیران
مقدمه:
بی شک کمال گرایی یکی از ویژگیهایی است که در همه افراد وجود دارد و هر فرد نیاز دارد که توانایی های بالقوه خود را تا بالاترین اندازه ممکن تقویت کرده و روند رشد خود را افزایش دهد. هر چند در این راه ممکن است با موانع محیطی و اجتماعی رو به رو شویم ولی رسیدن به کمال و شکوفا کردن استعدادهای بالقوه فرد به خودی خود بسیار ارزشمند است. کمال گرایی به آرزوی شخص جهت دستیابی به معیارهای بالای عملکرد از یک سو و ارزیابی های انتقادی بی جهت از عملکردهای خویشتن از سوی دیگر اشاره دارد - فراست و همکاران، . - 1990 شفران و همکاران - 2002 - معتقدند که کمال گرایی را می توان بهنجار و مثبت و روان نژادانه و ناکارآمد در نظر گرفت. اگر شخص اهدافی عالی داشته و آن را به صورت کارکردی و مثبت دنبال کند از کمال گرایی مثبت و بهنجار صحبت می شود و فرق اصلی کمال گرایی نابهنجار و ناکارآمد با نوع مثبت و بهنجار در این است که علیرغم وجود شواهد متضاد، تمایلات کمال گرایانه همچنان تداوم می یابد. اشخاص کمال گرا کسانی هستند که فکر می کنند می توانند و باید به صورت دقیق کار کنند.
هر چیزی که دقیق نباشد از نظر آنها رضایت بخش نیست. افراد کمال گرا، گرچه به نظر می رسد که دارای توانایی های بالا هستند اما کمال گرایی یک عامل سوق دهنده می باشد. با این حال عموم افراد دارای توانایی هایی در حد میانگین می باشند که داشتن انتظار بیش از حد از خودشان منجر به بروز یأس و ناامیدی و عدم خشنودی از خود و کاهش عزت نفس و افزایش اضطراب می گردد Berenz, 1984 - ؛ آنتونی و همکاران، 1998 به نقل از نظری، . - 1392 امروزه یکی از عوامل اساسی در کاهش کارایی و از دست رفتن نیروی انسانی، فرسودگی شغلی است.فرسودگی شغلی نوعاً با واکنشهای نابهنجار در برابر تعارض، ناکامی و فشارهای شغلی شروع می شود؛ اما این واکنش سرانجام به قدری شدید می شود که کارکرد شخص را مختل می کند. به همین دلیل بیماری های روانی و جسمانی ایجاد می کند. به ویژه در مشاغلی که دارای فشار و کار بیشتر و مسئولیت های زیادی می باشند، زمانی که شخص به مدت طولانی در مرض فشار روانی قرار گیرد، دچار فرسودگی شغلی می گردد.
پدیده فرسودگی شغلی بخش اجتناب ناپذیر از زندگی حرفه ای را تشکیل می دهد و از تجربیات ناشی از شغل سرچشمه می گیرد. فرسودگی ناشی از شغل باعث برو نارضایتی فرد شاغل شده و این به نوبه خود باعث تأثیرات منفی بسزایی در عملکرد شغلی میشود. اگر چه کار، یک منبع بسیار مهم امرار معاش و موقعیتهای اجتماعی است، اما در عین حال می تواند به تحلیل بردن قوای جسمانی و روانی فرد منجر گردد؛ زیرا محیط کار از محرک های فیزیکی، روانی و اجتماعی تشکیل شده است که هرکدام از این عوامل می تواند باعث بروز فرسودگی شغلی شود . - Levi , 1999 - به طور کلی فرسودگی شغلی از دو جنبه دارای اهمیت و بررسی می باشد، نخست فرسودگی شغلی، سلامت روانی فرد را تحت تأثیر قرار می دهد و یا باعث علائم جسمانی، غیبت از شغل و تغییر شغل می گردد و دوم آنکه فرسودگی شغلی باعث کاهش تولید و کیفیت محصولات و خدمات می گردد؛ بنابراین شناخت عوامل مؤثر بر فرسودگی شغلی و پیشگیری از آن هم در سطح بهداشت روانی افراد و هم در بهتر شدن کیفیت ارائه خدمات مؤثر است . - Maslach & Jackson, 1981 - با توجه به اهمیت این مسئله هدف از این پژوهش رابطه کمالگرایی مدیران سازمانی با فرسودگی شغلی کارکنان است.
مفهوم کمال گرایی
هیویت و فلت - 1990 - 1 معتقدند کمال گرایی عبارت است از: گرایش فرد به داشتن مجموعه ای از معیارهای بالای افراطی و تمرکز بر شکست ها و نقص ها در عملکرد. بیش از یک قرن است که کمال گرایی شناخته شده است با وجود این برای سالیان زیادی بیشتر از اینکه تحقیقات تجربی به آن توجه کنند، به سادگی پزشکان آن را به عنوان یک سازه مطرح می کردند. اکثر تعاریف اولیه، عمدتا کمال گرایی را ویژگی ناکارآمدی در نظر می گیرند - ضیاءالدینی و ابوالهادی، . - 1393 کمال گرایی تلاش برای رفع نواقص می باشد و کمال گرایان افرادی هستند که می خواهند درهمه ابعاد زندگی افراد کاملی باشند و یا ویژگی هایی همچون تلاش فزاینده برای بی نقص بودن و تعیین کردن استاندارهای افراطی به طور مدام برای خود همراه با تمایل برای ارزیابی انتقادی بالا برای رفتارشان مشخص می شوند - استوبر و یانگ، . - 2010 ولی اگر از چندین پژوهشگر درخواست شود این واژه را تعریف کنند، احتمالاً پاسخ های آنها مطابق با چگونگی دید آنها از کمال گرایی و عاملهای مورد نظرشان متفاوت خواهد بود. در واقع تاکنون تعریفی رسمی و مورد توافق همه از اصطلاح کمال گرایی داده نشده است و محققین از تعاریف گوناگونی برای کمال گرایی استفاده میکنند - کلارک و کوکر، . - 2009
اگرچه توجه روز افزون به این سازه، منجر به فهم بیشترش گردیده است، ولی پژوهشگران تازه وارد در این زمینه با مفاهیم و تعاریف مختلفی که ممکن است منجر به سردر گمی آنها گردد، رو به رو می شوند؛ بنابراین ذکر تعریف مفهوم کمال گرایی از دیدگاه محققان ضروری مینماید. شافران، کوپر و فایربم 2002 - ؛ نقل از هانگ، 2008؛ به نقل از کاظمی، - 1389 کمال گرایی را به عنوان سازه ای که شامل اجزای شناختی رفتاری است تعریف کرده اند، وابستگی شدید به ارزیابی از خود، خود تحمیلی و استانداردهای بسیار بالا، آنها عقیده دارند که کمال گرایی توسط چرخه ای از تفکرات غیر منطقی و رفتارهایی که آنها را همیشگی و دائمی می کنند ابقا می شود. کمال گرایان مجموعه ای از استانداردهای سطح بالا را برای خود تدوین نموده و سپس برای رسیدن به آنها تلاش می کنند و یا از ترس شکست در تکالیف از آن اجتناب می کنند. اگر وی از تکالیف اجتناب کرده و آنان را به تعویق بیندازد و در رسیدن به اهدافش شکست بخورد به این شکست با خود انتقادگری پاسخ می دهد. علاوه بر این رفتارهای کمال گرایانه باقی می مانند زیرا رسیدن به نتایج مثبت و دستیابی به اهداف تقویت کننده مثبت برای تصورات غیرمنطقی همراه با کمال گرایی است.
آلبرت الیس نخستین نظریه پرداز شناختی بود که کمال گرایی را شرح داد. او کمال گرایی را به عنوان یکی از دوازده باور غیر منطقی اساسی تعریف کرد که منجر به پریشانی روانشناختی می شود. الیس کمال گرایی را چنین شرح داده است: پذیرش این باور که فرد باید کاملاً با هوش، لایق و شایسته بوده و در تمام امور ممکن پیشرو باشد به جای این باور که خود را به عنوان فردی ناسالم بپذیرد؛ یعنی موجودی که با محدودیت های عمومی انسان رو به روست و جایز الخطاست - الیس، 1958؛ به نقل از خسروی و علیزاده صحرایی، . - 1388 الیس معتقد است باورهای غیر منطقی بر این اساس است که یک راه حل دقیق و کامل برای هر کاری وجود دارد و چنانچه این راه پیدا نشود فاجعه است. از لحاظ تاریخی مفهوم کمال گرایی به عنوان روانشناختی و شخصیتی مورد توجه عده زیادی از روانشناسان مانند فروید، آدلر و هورنای قرار گرفته است. با این حال مدت زیادی در محاق
