بخشی از مقاله
چکیده
هدف از انجام این پژوهش، رابطه بین کیفیت تدریس و خودکارآمدی تحصیلی با نقش میانجی تفکر انتقادی است. نوع پژوهش حاضر به صورت کاربردی و روش تحقیق توصیفی پیمایشی از نوع همبستگی است. جامعه آماری شامل دانش آموزان دختر مقطع متوسطه دوم شهرستان خواف به تعداد 830 نفر است که از این تعداد 265 نفر به عنوان حجم نمونه و با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی طبقه ایی با تخصیص متناسب انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها شامل پرسشنامه های کیفیت تدریس، خودکارآمدی تحصیلی و تفکر انتقادی با تعیین پایایی به ترتیب 0/831، 0/818، 0/865 است. همچنین جهت تجزیه و تحلیل آماری در این پژوهش، ابتدا آمار توصیفی مربوط به اطلاعات جمعیت شناختی پاسخ دهندگان و وضعیت متغیرهای پژوهش با بکارگیری جداول و نمودارها به نمایش گذاشته شد و در ادامه جهت آمار استنباطی با آزمون های کلموگروف- اسمیرنوف، آزمون تحلیل عاملی تاییدی و از فن مدلیابی معادلات ساختاری با استفاده از نرمافزار SPSS22 و LISREL8.54 انجام شد. نتایج نشان داد بین کیفیت تدریس و خودکارآمدی تحصیلی رابطه مستقیم وجود دارد. بین کیفیت تدریس و تفکر انتقادی رابطه مستقیم وجود دارد. بین خودکارآمدی تحصیلی و تفکر انتقادی رابطه مستقیم وجود دارد. بین کیفیت تدریس و خودکارآمدی تحصیلی با میانجی گری تفکر انتقادی دانش آموزان رابطه معنادار و جزئی وجود دارد.
واژه های کلیدی: کیفیت تدریس، خودکارامدی تحصیلی، تفکر انتقادی.
مقدمه
امروزه بر این نکته تأکید شده است که کیفیت تدریس معلم مهمترین عامل اثربخش در یادگیری دانش آموز است - ملایی نژاد، . - 1391 کیفیت آموزش و تدریس؛ تعالی در آموزش - پیتر و واترمنَ، - 1982، افزایش ارزش و ارزش افزوده در آموزش - فیگنبامٌ، - 1983، هماهنگی برون داده های آموزشی با اهداف برنامه ریزی شده، ویژگی ها، خصوصیات و الزامات - کرازبیٍ، 1979؛ گیلمورَ، - 1974، جلوگیری از عیب و نقص در فرایند آموزش - کرازبی، - 1979، تحقق یا فقدان انتظارات و خواسته های دانش آموزان - پاراسورمنُ و همکاران، 1994؛ مرمر، - 1390، می باشد. گلدهابرِ - 2003 - ، در قسمت یافته های یکی دیگر از مطالعات عنوان شده است، دانش آموزانی که از یک معلم خوب و تأثیر گذار سود می برند، عملکرد قوی تری نسبت به دانش آموزانی که معلم آنها ضعیف تر بود، دارند. طبق آن چه که یافته های پژوهشی عنوان می کنند، تأثیر گذاری معلمان بر دانش آموزان چنان قوی است که تنها گوناگونی در کیفیت تدریس معلمان می تواند سبب ایجاد تفاوت های عظیم در عملکرد دانش آموزان گردد - دارلینگ- هامندّ، . - 2003 بر این اساس خودکار آمدی هم چون عامل شناختی- انگیزشی، دارای نقش پر مایه در پدید آوری تفاوت های فردی در گستره کارکرد تحصیلی است - کریم زاده و محسنی، - 1385، که در حوزه تحصیلی، به باور دانش آموزان درباره توانایی های خود برای فهمیدن یا انجام دادن تکالیف درسی اطلاق می شود - فتسکو و مک کلورْ، . - 2005
خودکارآمدی یکی از جنبه های مهم نظریه شناختی اجتماعی می باشد - واسیل و همکاران، - 2011 و در مواقعی که افراد در مقابل عاملی متفاوت و مشکل استقامت می کنند، افزایش می یابد، زیرا بر پایه های استعداد، بافت و کوشش استوار است؛ و افزایش در باور های خودکارآمدی ممکن است که افزایش علاقه به یک حوزه را در بر داشته باشد - آینلیَ و همکاران، 2002؛ هایدیُ و همکاران، . - 2008 اما این ارتباط الزاما" در تمام حوزه ها به چشم نمی خورد. علاقه به مباحث آموزشی و تحصیلی باعث می شود که دانش آموزان در مورد آنها خودکارآمدی بیشتری از خود نشان دهند - پاتریکًٌ و همکاران، . - 2011 زیرا دانش آموزانی که خودکارآمدی تحصیلی بالایی دارند، بر خلاف دانش آموزان عادی که خود کارآمدی پایینی دارند، هدف های پر چالش یا نسبتا" دشوار - در قبال هدف های ساده - را انتخاب می کنند، تکالیف را چالش هایی - نه تهدید - می بینند که باید بر آنها تسلط یابند، احساس آرامش بیشتری دارند، خود را بیشتر باور دارند، کوشش و پافشاری بیشتری از خود نشان می دهند، از راهبرد های یادگیری سودمند تری استفاده می کنند، قدرت به یادسپاری و یادآوری بهتری دارند و کارکردشان در انجام تکالیف بهتر است - پاجارسٌٌ، . - 2002
این در حالی است که تفکر و مهارت درست اندیشیدن از جمله مسائل مهمی است که از دیرباز ذهن اندیشمندان مختلفی را به خود مشغول کرده است و اکنون پرورش مهارت های مختلف تفکر یکی از اساسی ترین اهداف نظام تعلیم و تربیت است که یکی از مهمترین شیوه های آن تفکر انتقادیٌٍ است - دیورونٌَ و همکاران، . - 2006 تفکر انتقادی یکی از مهمترین اصول آموزش در هر کشور است و هر کشوری برای رسیدن به رشد و شکوفایی نیاز به افرادی دارد که دارای تفکر انتقادی بالایی باشند. این نوع تفکر به عنوان یک فرایند شناختی اساسی برای رشد و بهره مندی از دانش، استفاده برای حل مسئله و پیشرفت - گلٌ و همکاران، - 2010، توانایی دستیابی به نتایج منطقی مبتنی بر مشاهده اطلاعات است - کیواینگٍ و همکاران، - 2010، که دانش آموز با این نوع تفکر، همه دانش قبلی خود را در یک موضوع خاص مرور می کند و مهارت های تفکر خودشان را ارزیابی کرده و تغییر رفتار می دهند - امیرَ، . - 2009 لذا پذیرندگی در برابر ایده های جدید، انعطاف پذیری، تمایل به تغییر، خلاقیت، تحلیلی بودن، پر انرژی بودن، خطر پذیری، برخورداری از معرفت و مشاهده گری - پوپیلُ، - 2010،
از صفات دانش آموزان با تفکر انتقادی است. مطالعه در زمینه ارتباط تفکر انتقادی با خودکارآمدی تحصیلی به نتایج معنادار رسیده است - تیموری، . - 1393 مطالعه دیگر نیز بر رابطه معنادار کیفیت تدریس و تفکر انتقادی صحه گذاشته است - پاک مهر و همکاران، . - 1392 و در سال اخیر مطالعه انجام شده بیان گر آن بود که تفکر انتقادی ماحصل سیستم آموزشی مطلوب است. بنابراین پرورش مهارت های تفکر انتقادی ماحصل کیفیت تدریس مدرسان بوده که سازنده نوع تفکر هر یادگیرنده ای است - جلالی و احمدی، . - 1394 با توجه به مطالب مذکور، رشد و پرورش مهارت های فکری شاگردان همیشه مسأله ای مهم در آموزش بوده است و تحقیقات انجام شده در سطح جهان و ایران بیانگر آن است که صاحب نظران تفکر را از انتظارات مهم تربیتی می دانند - مهدی زاده و همکاران، . - 1391
بر این اساس، از جمله زمینه هایی که در تفکر انتقادیغالباً به آنها اشاره می شوند، شامل شناسایی و ارزیابی فرضیات، تحلیل و ترکیب اطلاعات، تشخیص اعتبار مطالب، تفکر درمورد دیدگاه های متفاوت، ارزیابی شواهد، توانایی تحمل تردید و ابهام، حمایت از مدارک و شواهد و انعکاس عقاید خود است - میلنرِ، . - 2014 و این مهم بر انگیزه دانش آموز، میزان علاقه او به ادامه تحصیل، پیشرفت های تحصیلی و نحوه آماده سازی خود برای مشاغل حرفه ای گوناگون که مبتنی بر خودکارآمدی تحصیلی است، تأثیر می گذارد - عبدالمطلب و سهاّ، . - 2013 اما نکته قابل تأمل در این فرایند، تدریس با کیفیت معلم و نحوه یاددهی وی به دانش آموزان است. کیفیتی که تنها معیار معتبر آن تغییر رفتار دانش آموزان و به عبارتی یادگیری آنان است - فضلی، . - 1388
پیشینه پژوهش
در ارتباط با متغیرهای پژوهش، تحقیقات متعددی به صورت مجزا انجام شده است، در این رابطه می توان به عنوان نمونه به پژوهش های متعددی اشاره کرد که کیفیت تدریس، خودکارآمدی تحصیلی و تفکر انتقادی را در نظام تعلیم و تربیت و حوزه مدرسه و دانش آموزان مد توجه قرار دادند. پژوهش های زیر از آن جمله اند: اکبری بورنگ و همکاران - 1393 - بررسی کیفیت تدریس معلمان و سرزندگی تحصیلی دانشآموزان بر حسب جهتگیریهای برنامه درسی معلمان، سلیمان و حلبیْ - 2007 - اثربخشی تفکر انتقادی بر عزت نفس و اضطراب موقعیتی دانش آموزان، ساریگز - 2012 - تعیین مهارت های تفکر انتقادی دانش آموزان، عبداالله غفور و محمد اشرف - 2012 - تأثیر تصویر مدرسه بر درک خودکارآمدی تحصیلی دانش، آموزان، عبدالمطلب و همکاران - 2013 - نقش خود کارآمدی تحصیلی به عنوان یک متغیر میانجی بین درک اقلیم دانشگاهی و عملکرد تحصیلی. برخی از پژوهش ها نیز در صدد بررسی رابطه بین متغیر های مورد مطالعه برآمدند؛ پژوهش های زیر از آن جمله اند: فرخی و همکاران - 1388 - در پژوهشی با عنوان رابطه بین تفکر انتقادی و سبک های هویت با خود کارآمدی تحصیلی در
