بخشی از مقاله
چکیده:
پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه تفکر انتقادی و هوش اخلاقی با مهارتهای تدریس دبیران زن شهر مرودشت انجام شد. روش پژوهش حاضر توصیفی از نوع همبستگی بوده است. برای اجرای این پژوهش از روش خوشه ای تک مرحله ای استفاده شده است. جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه دبیران زن دوره متوسطه در شهر مرودشت بوده اند که بالغ بر 550 نفر می باشند که از بین آنها 225 نفر به عنوان نمونه مورد پژوهش قرار گرفتند. ابزار جمع آوری داده ها در این پژوهش پرسشنامه بوده که از پرسشنامه محقق ساخته مهارتهای تدریس - - 1392، پرسشنامه تفکر انتقادی ریکتس - 2003 - 4 و پرسشنامه هوش اخلاقی لنیک و کیل - 2005 - 5 استفاده شده است.
در این پژوهش برای تحلیل داده ها از روش تحلیل همبستگی پیرسون استفاده شده است. یافته های پژوهش نشان داد که بین هوش اخلاقی و مهارتهای تدریس دبیران رابطه معنی داری وجود دارد اما بین تفکر انتقادی و مهارتهای تدریس عدم رابطه معنیداری وجود دارد. همچنین نتایج نشان داد که همبستگی مثبت و نسبتاً کوچکی بین مؤلفه های هوش اخلاقی با مهارت های تدریس دبیران وجود دارد و رابطه بین این ابعاد با مهارت های تدریس دبیران معنیدار می باشد. بین مؤلفه های تفکر انتقادی با مهارتهای تدریس دبیران رابطه معنی داری وجود ندارد.
کلید واژه ها: تفکر انتقادی، هوش اخلاقی، مهارتهای تدریس.
مقدمه:
امروزه کار تدریس نیز همچون مشاغل دیگر به تخصص های دیگری نیاز دارد. استاد و تعلیم دهنده، امروزه بدون آگاهی از دانش مدیریت و روش های برقراری ارتباط مؤثر و فنون تدریس هرگز قادر نخواهد بود وظیفه خطیر خود را به نحو شایسته انجام دهد - بنسون6،. - 1983 یکی از عوامل اصلی که آموزش و پرورش را به پویایی می رساند کارایی معلمان است. پژوهش های انجام شده نشان می دهد که بازده کار معلمی که مهارت های شغلی را فرا گرفته است و در هنگام تدریس آنها را به کار می گیرد اما معلومات علمی بالایی ندارد؛ از معلمی که دارای معلومات بالایی است ولی مهارت های شغلی او اندک است، بهتر و بیشتر بود - مرعشی،. - 1374به اعتقاد رئوفی - - 1377 هر استاد برای بالا بردن تدریس و یادگیری فراگیران، علاوه بر استفاده از طرح نظام یافته درس، لازم است از مهارت هایی که تحت عنوان مهارت های تدریس نامیده می شوند در تدریس کلاسی بهره گیرد.
امروزه سیاستگذاران، پژوهشگران و دست اندرکاران امور تعلیم و تربیت به شکل فزاینده ای بر نقش آموزش حرفه ای ضمن خدمت معلمان برای ایجاد تحولات آموزشی، تأکید می کنند - هیگینز و پارسونز7،. - 2009معلمان برای برنامه ریزی و اجرای درس ها، بحث ها، پروژه ها و سایر تجربیات یادگیری اثربخش به مقدار زیادی آگاهی نیاز دارند - دوک8،2000؛ به نقل از اسلاوین، - 1385 که همه آن را می توان به شکلی نظام مند در الگوی عمومی آموزش و در چهار مرحله - که نشان دهنده چهارگونه مهارت تدریس است - مشاهده نمود: الف - فعالیت های پیش از آموزش یا طراحی آموزشی، ب - فعالیتهای پیش از آزمون و ضمن آن، ج - فعالیتهای ضمن آموزش و د - فعالیت های ضمن و پس از آموزش.
مشایخ - - 1374 معتقد است که معلمان نه تنها باید از صلاحیت تدریس موضوع درسی برآیند بلکه باید قادر به برقراری ارتباط با یادگیرندگان بوده و آمادگی لازم را برای به کار بردن نوآوری ها در برنامه درسی و روش تدریس نیز داشته باشند.انسانتقریباً همیشه نیازمند تفکر عمیق پیرامون موضوعاتی است که در شرایط مختلف زندگی برایش پیش می آید و هرگاه به طور انتقادی پردازش شوند، می توانند مناسب ترین راه حل ها را ارائه دهند؛ راه حل هایی که او از آنها برای رسیدن به اهدافش استفاده می کند - جمشیدیان قلعه سفیدی و خمیجانی فراهانی،. - 1388تفکر انتقادی به عنوان معادل واژه لاتین critical thinking برگزیده شده است.
Critical از دو واژه یونانی به شرح زیر گرفته شده است: kiritions به معنای قضاوت بصیرانه و kiritions که به معنای معیار است . بنابراین تفکر مبتنی بر معیار منطقی است - رضوی پور،. - 1388 اگرچه تفکر انتقادی اصطلاحنسبتاً جدیدی است که در قرن بیستم مطرح شده است لیکن، این فعالیت در افکار فلاسفه یونان باستان از جمله سقراط، افلاطون و ارسطو ریشه دارد. این فیلسوفان به طور کلی تفکر انتقادی را به منزله توانایی پرسش کردن، آزمودن و فکر کردن بر روی ایده ها و ارزشها قلمداد می کردند - ویلجیز و مک کانل9،. - 2008بنابر اهمیت تفکر انتقادی در پیشرفت و با استناد به ضعف آموزش سنتی در پرورش این نوع تفکر، امروزه کارشناسان تعلیم و تربیت اتفاق نظر دارند که تفکر انتقادی نه تنها باید یکی از اهداف تعلیم و تربیت باشد بلکه باید بخش لاینفک آموزش در هر مقطعی باشد.
زیرا تفکر انتقادی تفکری است که با استفاده از تحلیل، ارزشیابی ، گزینش و کاربرد، بهترین راه حل را در انسان به وجود می آورد، همان چیزی که نیاز دنیای امروز است - فورست10، . - 1997گروهی از طراحان و مجریان برنامه های درسی معتقدند فقر تفکر دانش آموزان نتیجه حاکمیت روشهای سنتی در مدارس است. از این جهت پیشنهاد شده است که معلمان به جای انتقال مفاهیم، تجزیه و تحلیل حقایق علمی را به دانش آموزان بیاموزند - شعبانی،. - 1382معلم مهمترین عامل در آموزش تفکر است. سودمندترین و کاراترین آموزش از طریق معلمی حاصل می شود که خود درباره موضوع درسی و فرایند تفکر کردن آگاهی دارد - رضوی پور،. - 1388 محور اصلی در اینجا روش معلم است. معلم برای ایجادتحول در روشهای آموزشی باید در واقع نوعی تجدید بنا و دوباره سازی انجام دهد که اساسی ترین کار در این جریان تغییر نگرش او نسبت به آموزش تفکر و به ویژه تفکر انتقادی است - شعبانی ورکی،. - 1384
بیشتر محققان براین باورند که هوش نوعی توانایی ذهنی به استدلال، تفکر ،اندیشیدن، درک و یادآوری است که با قوه یادگیری، حافظه ،درک و تصمیم گیری همراه می باشد. انسانها از لحاظ هوشی متفاوتند و این تفاوت منسوب به خصوصیات ذاتی، توارثی و اکتسابی است - استرنبرگ11،. - 1990 گاردنر - 1998 - 12 در نظریه خود از هوشهای چندگانه استفاده نمود و عنوان کرد که 7 نوع هوش وجود دارد. گاردنر هشتمین هوش - هوش اخلاقی - را نیز به بقیه هوشها اضافه نمود. لنیک وکیل13 - 2005 - هوش اخلاقی را بدین صورت تعریف نمودند: هوش اخلاقی ظرفیت و توان ذهنی برای تعیین اصول انسانی و بشری در رسیدن به اهداف، ارزشها و رفتارهای شخصی است.
نظریه تریون در مورد اخلاق حاصل یافته های علمی، تکاملی و رشد است که تفاوت ها در اخلاق را توصیف می کند. این نظریه پیشنهاد می دهد که 3 نوع مبانی اخلاقی با ریشه احساسی وجود دارد که از تکامل انسان سرچشمه می گیرد و متأثر از محیطهای اجتماعی و مراقبتهای دوران کودکی است. این 3 اصل شامل: اخلاق امنیتی، اخلاق مشارکتی و تصوری. - مک لین14 ،1990، پانکسپ15 ،. - 1998هوش اخلاقی ریشه در هیجان و عقل و تدبر دارد. تحقیقات بالینی و علمی نشان داد که چگونه تنظیم شرایط زندگی می تواند بر هیجان، شناخت، و اخلاق تأثیر گذارد. نظریه اخلاقی تریون - نارویز16 ، - 2008 به تجمیع یافته های علمی، تکاملی و رشد پرداخت و تفاوتها در نقش اخلاق، شناخت امنیت، و مشارکت را که با تجارب در طول دوره های حساس زندگی تقویت می شود، را توصیف نمود. اخلاق و رشد و توسعه آن منوط به تجمیع هیجان، احساسات، و استدلال و تدبر است که روی هم در مهارتهای اخلاقی بکار می رود - نارویز،. - 2010
از بدو تولد، یادگیری از طریق ورود به محیطهای مثبت و سازنده با هدایت مربیان با تجربه و باسابقه و حرفه ای روی می دهد. با رشد و پیشرفت اخلاق، والدین و معلمان ابتدا محیطی را فراهم می کنند که با مغز رابطه دارد - فرای17 ،. - 2006 لذا اگر ما به نیاز انسانها به اخلاق توجه کنیم به شرطی که محیط برای تقویت روابط اجتماعی و صمیمانه و فرهنگی فراهم باشد، پس می توان به همزیستی سالمی دست یافت - نارویز،. - 2010در نتایج تحقیقات مارکز - 2006 - 18 درباره بررسی عوامل مؤثر بر ویژگی های استادان مشخص شده است که عوامل آموزشی و سواد اطلاعاتی استادان یکی از مهم ترین عوامل مؤثر بر ویژگی های حرفه ای استادان تأثیر دارد. همچنین در تحقیقاتی که سون و متکف.2009 - 19 به نقل از ساکا20، - 2009، هارتمن و استرنبرگ - 2008 - 21 و راد، بیکر و هوور - 2000 - 22انجام داده اند رابطه بین سبک یادگیری با تفکر انتقادی تأیید شد.
