بخشی از مقاله
رابطه بین یادگیري سازمانی و عملکرد شرکتهاي دانش بنیان: نقش واسطهاي نوآوري سازمانی
چکیده
شرکتهاي دانش بنیان، شرکتهایی میبا شند که از داراییهاي دانشی خود به عنوان منبع اصلی مزیت رقابتی استفاده میکنند. یادگیري سازمانی یکی از ابزارهاي کسب مزیت رقابتی براي مدیران این شرکتها به شمار می آید و عبارت است از فرایند پویایی از دانش که از سطح انفرادي به گروهی و سازمانی و بالعکس جریان دارد. نوآوري یک پیش شرط کلیدي براي دستیابی به مزیت رقابتی می باشد و عبارت است از هرنوع تفکر، رفتار یا چیزي که به طور کیفی نسبت به اشکال موجود، جدید است وتازگی دارد. ازطرفی کمتر سازمانی وجود دارد که به دنبال بهبود عملکرد خود نباشد. عملکرد را می توان روشی که سازمانها، گروها و افراد کار را انجام می دهند، تلقی نمود. در این راستا شرکتهاي دانش بنیان می باست عوامل افزایشی عملکرد را شناسایی و تقویت کند.
در مقاله حاضر ضمن تعریفی در زمینه یادگیري سازمانی، نوآوري وشرکتهاي دانش بنیان، به ارائهي مدلی در زمینه تاثیرگذاري یادگیري سازمانی بر عملکردسازمانی پرداخته شد.سپس شاخصهایی براي اندازهگیري هر یک از این متغیرها ارائه میکند. مطالعه و مقایسه نتایج تحقیقات قبلی در خصوص رابطهي بین این متغیرها نشان میدهد که نوآوري سازمانی میتواند به عنوان یک متغیر واسطهاي در رابطهي بین یادگیري سازمانی و عملکرد سازمانی نقش آفرینی کند. شرکتهاي دانش بنیان میتوانند با تغییر در متغیرهاي تشکیلدهنده یا تاثیرگذاري بر یادگیري سازمانی باعث بهبود و نوآوري سازمانی و ارتقاي عملکرد شوند.
کلید واژه:یادگیري سازمانی، عملکرد، نواوري سازمانی، شرکتهاي دانش بنیان
مقدمه
کسب وکارهاي دانش بنیان، شرکتهایی هستند که با خلق دانش ونواوري جهت ایجاد ارزش در محیط رقابتی به فعالیت مشغول هستند(مودابی وهمکاران1،.(2009 یادگیربی سازمانی فرایند به روز رسانی وتغییر الگوههاي ذهنی مشترك سازمان است که از طریق اکتساب وبه کارگیري اطلاعات، خلق دانش ونهادینه کردن آن در سازمان منجر به کسب مزیت رقابتی، افزایش سودآوري و در نهایت بهبود عملکرد می شود(قربانی زاده ومشبکی،.(1387 نوآوري یک پیش شرط کلیدي براي دستیابی به مزیت رقابتی می باشد وعبارت است از هر نوع تفکر، رفتار یا چیزي که بطور کیفی نسبت به اشکال موجود، جدید است وتازگی دارد(یوسفی وهمکاران،.(1391
در ادبیات مدیریت بر این نکته تاکید می شود که نواوري ویادگیري سازمانی نقش کلید و مهمی را در افزایش مزیت رقابتی دارند. یادگیري مهم ترین راه بهبود عملکرد در داز مدت می باشد و در آینده نزدیک تنها سازمانی می تواند ادعاي برتري کند که قادر باشد از قابلیت ها وتعهد وظرفیت یادگیري افراد در تمامی سطوح سازمان به نحو احسن بهره برداري کند(بیک زاده وهمکاران،.(1389 نوآوري یکی از انگیزاننده هاي اصلی براي رشد اقتصادي و تولید ارزش است(رضوانی وطغرایی،.(1390 در شرکتهاي دانش بنیان، موضوع دانش، نوآوري، مهارت ویادگیري مستمر، نقش مهمی را ایفا می کند(الهیاري فرد وعباسی،(1390
در مقاله حاضر ضمن تعریفی در زمینه یادگیري سازمانی،نوآوري وشرکتهاي دانش بنیان، به ارائهي مدلی در زمینه تاثیرگذاري یادگیري سازمانی بر عملکرد پرداخته خواهد شد.سپس شاخصهایی براي اندازهگیري هر یک از این متغیرها ارائه خواهد کرد. مطالعه و مقایسه نتایج تحقیقات قبلی در خصوص رابطهي بین این متغیرها نشان میدهد که نوآوري سازمانی میتواند به عنوان یک متغیر واسطهاي در رابطهي بین یادگیري سازمانی و عملکرد سازمانی نقش آفرینی کند. شرکتهاي دانش بنیان میتوانند با تغییر در متغیرهاي تشکیلدهنده یا تاثیرگذار بر یادگیري سازمانی باعث بهبود و نوآوري سازمانی و ارتقاي عملکرد شوند.
مبانی نظري یادگیري سازمانی
ایجاد یادگیري سازمانی با کار دیربون وسایمون(1989)2 آغاز شد. تعاریف متعددي از یادگیري سازمانی وجود دارد که معمولا بر تغییر در عملکرد یا شناخت یا دامنه اي از رفتارهاي بالقوه ي یک سازمان تاکید دارند(حاجی پور وکرد،(1390یادگیري سازمانی یک فرآیندي است که درطی آن شرکت دانش جدید خود را گسترش می دهد و در کنار تجارب عادي افراد در سازمانها قرار می دهد وپتانسیل بالقوه براي تاثیرگذاري روي رفتار افراد را دارد وقابلیت هاي شرکت را بهبود می بخشد(جیمنز وولا3،.(2011 هدف اولیه یادگیري سازمانی افزایش کمیت و کیفیت عملکرد می باشد که به شرکت اجازه می دهد که مقدار فروش را بهبود و افزایش دهد؛ به حمایت بیشتري دست یابد؛ و مشتریان جدید را خلق، حفظ و توسعه دهد .علاوه بر این، سازمان هایی که سریعتر یاد می گیرند، قابلیت هاي استراتژیک را افزایش می دهند و شرکت را به تقویت یک موقعیت مزیت رقابتی و بهبود نتایج قادر می سازد .این نگرش ها، رفتارها و استراتژي هاي یادگیري سازمانی خطوط راهنما براي عملکرد بلند مدت ممتاز، براي سازمانها می باشد(مورالز وهمکاران4،.(2011
شرکتی که به فرایند یادگیري معتقد است با افزایش قابلیت هاي نوآوري خود و با استفاده از توانایی پیش بینی و درك نیازهاي مشتري، فنآوري هاي جدید و کاربردي که این فنآوري ها در خلق نوآوري دارد، ظرفیت قوي براي فهمیدن نقاط قوت و ضعف رقبا و یادگیري از موفقیت ها و شکست هاي آن ها به دست می آورد که باعث می شود شرکت ها فرصت هاي ناشی از تقاضاي مشتري را کمتر از دست بدهند .یادگیري سازمانی از خلاقیت حمایت می کند(حاجی پور وکرد،(1390
سازمان هاي یادگیرنده، سازمان هایی هستند که در آن ها افراد به طور مستمر توانایی هاي خود را افزون می سازند تا به نتایجی که مدنظرند، دست یابند، جایی که الگو هاي جدید تفکر رشد می یابند، اندیشه هاي جمعی و گروهی ترویج می شوند و افراد چگونگی آموختن را به اتفاق هم می آموزند .سازمان هاي یادگیرنده را به تعبیري دیگر می توانیم سازمان هاي دانش آفرین بنامیم، سازمان هایی که در آن ها خلق دانش و آگاهی هاي جدید، ابداعات و ابتکارات یک کار تخصصی و اختصاصی نیست بلکه نوعی رفتار همگانی است، روشی که همه اعضاي سازمان باید بدان عمل کنند .به عبارت دیگر، سازمان دانش آفرین سازمانی است که هر فرد در آن انسانی خلاق و دانش آفرین است .در این سازمان تفکر، بحث هاي جمعی، و کشف نظرات و افکار نو تشویق می شوند و نوآوران پرورش می یابند(الوانی،.(1385٢
عملکرد سازمانی
تحقیقات مفهومی قبلی بیان میکنندکه مدیریت دانش ،عملکرد ورقابت شرکت رابهبود میبخشد.برنامههاي مدیریت دانش زمانی موفق خواهند بود که عملکرد شرکت رابهبود دهند. عملکرد شرکت یک مفهوم چندبعدي که وضعیت شرکت راباتوجه به رقبا درنظرمیگیرد.یک دیدگاه جامع از عملکرد شرکت هردوبعد مالی(سود،رشد) و غیر مالی(کارایی،خلاقیت، رضایت مشتري) را درنظر می گیرد(لوپز و مرنو5 ، .(2011 عملکرد سازمانی شاخصی است که چگونگی تحقق اهداف یک سازمان یا موسسه را اندازه گیري می کند (هو6 ، .(2008 عملکرد سازمانی مفهوم گستردهاي است که آنچه را شرکت تولید می کند ونیز حوزههایی را که با آنها در تعامل است در بر می گیرد. به عبارت دیگر، عملکرد سازمانی عبارت است از دستیابی به اهداف سازمانی ویا اجتماعی یا فرا رفتن ار آنها وانجام مسولیت هایی که سازمان به عهده دارد. در این تحقیق عملکرد سازمانی داراي دوبعد زیر است: مالی و غیر مالی.
نوآوري سازمانی
نوآوري به عنوان عامل مهم توانمندسازي شرکتها در ایجاد ارزش و حفظ مزیت رقابتی در محیط بسیار پیچیده و به سرعت در حال تغییر شناخته شده است. به طور عمومی نه فقط می تواند به طور کامل از منابع موجود استفاده کند؛ بلکه همچنین کارایی و ارزش بالقوه را بهبود میبخشد و داراییهاي نامشهود جدید در سازمان میآورد. نوآوري یکی از انگیزاننده هاي اصلی براي رشد اقتصادي و تولید ارزش است، خصوصا با مطرح شدن اقتصاد دانش بنیان، نوآوري عامل کلیدي موفقیت یا شکست سازمانها در عرصه رقابت و همچنین منبع اصلی مزیت رقابتی تلقی می شود به همین خاطر، تعداد مطالعات در زمینه نوآوري هر ساله در حال افزایش است . محققان نوآوري سازمانی را به نوآوري محصول و نوآوري فرآیند، و همچنین نوآوري را به بهبود در محصولات موجود و توسعه محصولات جدید تقسیم می کند، که مورد اول نوآوري تدریجی و دوم نوآوري بنیادین، نامیده می شود. با این حال چالش اساسی که محققان نوآوري سازمانی با آن مواجه اند مربوط به ویژگی هاي سازمان نوآورانه است که نمی توانند میان این ویژگی ها هماهنگی برقرار سازند. از یک سو پیچیدگی ویژگی هاي سازماننوآورانه نسبتاً زیاد است و از سوي دیگر تنوع ویژگی ها و متغیر عملیاتی سازمان نوآورانه به شدت تغییر پذیر است. مطابق یافته هاي محققان، نوآوري سازمانی به منزله کاربرد ایده هایی که براي شرکت جدیدند، تعریف شده است. خواه اینکه جدید بودن در محصولات، فرآیندها، نظام مدیریتی ویا در فعالیت هاي بازاریابی نمایان باشد(رضوانی وطغرایی،(1390
شرکتهاي دانش بنیان
از نظر سارنکتوو همکاران(2004) 7 بنگاههاي دانش بنیان، به بنگاه هایی اطلاق میشودکه فارغ التحصیلان دانشگاهها را استخدام کرده و بافت اصلی آن را متخصصین تشکیل میدهند و عامل اصلی ایجاد درآمد درآنها دانش است. به عبارت دیگر تولید ثروت در این بنگاهها از طریق به کارگیري توانمنديهاي درونی افراد (مغزافزا)، انجام میشود. این تعریف نقش نرم افزار و سخت افزار را منتفی نمی داند بلکه نقش مغز افزار در ایجاد، رشد وبقاي این بنگاهها را محوري تلقی می نماید.در تحقیق دیگري مشخصات موسسات دانش بنیان بدین شکل خلاصه گردیده است: نسبت نیروي متخصص به کل کارکنان در این موسسات زیاد است، تغییرات فناوري در این موسسات نسبت به صنایع سنتی زیاد تر است ، در این موسسات تحقیق وتوسعه بیشتر صورت گرفته و رشد وتوسعه در آنها بیشتر متکی بر توسعه فناوري است، علاوه بر این مزیت رقابتی آنها عمدتا نوآوري فناوري هاست و نهایتا این شرکتها بازارهاي جدید را تسخیر می-کنند(اللهیاري فرد وعباسی،.(1390 اتحادیه اروپا نیز براي تعریف شرکتهاي کوچک فناورانه، ویژگی هاي مشابهی را به عنوان
