بخشی از مقاله
چکیده
هدف از این پژوهش:" بررسی رابطه ی آگاهی خانواده بامسؤولیّت پذیری و خود کارآمدی تحصیلی دانش آموزان بوده است." پژوهش حاضراز نظر هدف ،کاربردی و از نظر ماهیّت روش توصیفی از نوع همبستگی بوده است. جامعه ی آماری این پژوهش شامل :"تمامی دانش آموزان دوره ی دوم متوسطه شهر مرودشت "بوده است. برای تعیین حجم نمونه براساس نمونه گیری تصادفی خوشه ای چند مرحله ای تعداد 250 دانش آموز انتخاب گردید.
ابزار سنجش در این پژوهش شامل سه پرسشنامهی :" الف : پرسشنامه 42 سؤالیمسؤولیّت پذیری، کالیفرنیا - - 1975 ب : پرسشنامه ی 30 گویه ای خود کارآمدی تحصیلی، جینگ و مورگان - - 1999 ج : پرسشنامه ی 14 سؤالی آگاهی خانواده کولوزن و گرین بوده است ." -که روایی و پایایی ابزار مورد تایید قرار گرفت .-تجزیه و تحلیل دادهها با استفاده از آمار توصیفی و استنباطی صورت پذیرفت که در سطح آمار توصیفی :"فراوانی،میانگین و انحراف استاندارد "و در سطح آمار استنباطی :" از آزمون ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون چند گانه استفاده شده است ." نتایج به دست آمده حاکی از این بود که بین آگاهی خانواده بامسؤولیّت پذیری و خود کارآمدی تحصیلی رابطه ی مستقیم و معنادار وجود دارد. بین آگاهی خانواده با ابعاد خود کارآمدی تحصیلی رابطه ی مستقیم و معناداری وجود دارد. آگاهی خانواده می تواندمسؤولیّت پذیری را به طور مستقیم پیش بینی نمایدمتغیّر. آگاهی می تواند خودکارآمدی تحصیلی را پیش بینی نماید.
مقدمه
یکی ازمهمّ ترین منابعی راکه میتوان دردانش آموزان تقویّت کرد "احساس ارزشمند بودن "است. این نیرویی است که ممکن است همیشه در درون آن ها باشد. زمانی که این نیرو در وجود او حضوری قوی داشته باشد و او مکانیزمهای ایمن نگهداشتن آن را بشناسد میتواند در زندگی به آن تکیه کند. - علی پور، . - 1378 عمده ترین و اصلی ترین مکانیسم در کارکرد شناختن انسان، باورهای خودکارآمدی است. باورهای افراد در مورد لیاقتشان برای اعمال کنترل روی حوادث مؤثر بر زندگی] که [ اصطلاحا باورهای خودکارآمدی نامیده می شوند - بندوراٌ،. - 1993 خودکارآمدی یک عامل انگیزشی فعّال کننده، نیرو دهنده، نگهدارنده و هدایت کننده یرفتار به سوی هدف تعیین شده است.
خودکارآمدی یکی از متغیّرهای کلیدی در نظریه ی اجتماعی بندوراست. خودکارآمدیٍ ادراک؛ افراد از توانایی تغییر رفتار، سطح انگیختگی، الگوهای فکری و واکُنش های احساسی است. افراد دارای خودکارآمدی بالا توانایی مقابله با مشکلات را دارند و هرموفّقیتّی موجب افزایش اعتماد به خود در آن ها می شود. در مقابل افراد دارای خودکارآمدی پایین در توانایی های خود تردید دارند و خود را در مقابله با محیط ناتوان می بینند - ابوالقاسمی و جعفری، - 1391 .یکی از عوامل مهّم دیگر در دانش آموزان "مسؤولیّت پذیری" می باشد.
رشدو تقویّتِحسﱢمسؤولیّتپذیری به عنوان یکی از اهداف تعلیم و تربیّ از دیرباز مورد توجّه برنامه ریزان، معلّمان ،مربیّان،والدین و حتّی خود نوجوانان بوده است. برخورداری از حسﱢمسؤولیّت پذیری به مثابه یک سرمایه یارزشمندِ حیاتی ،در همدلی انسان ها به ویژه افرادی که مهارت های اجتماعی کمتری دارند و ازمهمّ ترین عوامل پیشرفت و شکوفایی استعدادها،توانایی ها و خلاقیّت ها به شمار می آید و عاملی مهّم در پیشرفت تحصیلی،جامعه پذیری،سازگاری اجتماعی با گروه همسالان و ....محسوب می گردد.
عکس این قضیه نیز صادق است یعنی رفتار غیر مسؤولانه ،خودسرانه و عدم شناخت واقعی فرد از خود و عدم اعتماد به نفس در نوجوانان ، باعث شکست تحصیلی ، ایجاد عقده حقارت ، خود کم بینی، بحرانِهویّت و عدم احساس مسؤولیّتدر انجام کارها و ایجادِ افکار و توقعاتِ منفی و.....می گردد و عاملی مؤثر در گسترش مفاسد اجتماعی و بزهکاری نوجوانان محسوب می شوداهمّیّتمسؤولیّت پذیری نیز کاملا روشن است زیرامسؤولیّت پذیری ازمهمّ ترین جنبه های رشد نوجوانان و جوانان است و آن ها در سایه ی پذیرشمسؤولیّت پذیری و سایر مهارت های اجتماعی قادر به ارتباط با دیگران و سازگاری با اطرافیان و اجتماع خود می شوند.
هم چُنین یکی از ویژگی های بارز نوجوان رشد یافته:" استقلال مسؤولیّت، پذیری و پختگی اجتماعی می باشد"،دادنمسؤولیّت به فرزندان از کودکی متناسب با سنﱢ، آن ها باعث پرورشتوانایی ها و اتّکا به خود در نوجوانی می شود، رشدِ اراده مسؤولیّت پذیری نوجوان بهترین سرمایه یزندگی است.در پَرتُو اینمسؤولیّت پذیری، کودک با نگرشی صحیح نسبت به کار و قواعد و ارتباط های انسانی برای مدرسه آمادهمی شود با انواع تقویّت ها مواجه می گردد و در نتیجه ،الگوی رفتار مناسبی را اختیار می کند - قلی زاده،. - 1394 یکی از عوامل و متغیّر هایی که ممکن است در خود کارآمدی تحصیلی مسؤولیّت پذیری تاثیر گذار باشد "آگاهی خانواده "می باشد.
باید گفت که در طول تاریخ خانواده نقش هستی بخش داشته و یکی ازمهمّ ترین محیط های مؤثر بر سلامت بدنی و روانی افراد به شمار رفته است. خانواده شرایط لازم را برای رشد و رسیدن به توازن جسمی، روانی و اجتماعی فراهم می آورد. - وودَ،. - 1996 اجتماعی شدن، آشنایی با قوانین و درونی کردن نقش ها و ارزش های فرهنگی در خانواده روی می دهد - وتر و گیلُ،. - 1987 خانواده ،چیزی بیش از مجموعه افرادی است که در یک فضایمادّی و روانی به سر می برند.
خانواده یک نظام اجتماعی وطبیعی است که ویژگی های خاص خود را دارد ونهادِاوّلیه ی هر جامعه ای به شمار می رود که کانون ظهور عواطف انسانی و روابط صمیمانه میان افراد است و می توان گفت عملکرد خانواده تاثیر مستقیم و بسزایی بر عملکرد جامعه دارد - مظاهری، - 1387 کیفیّتِ ارتباط والدین بافرزندان، میزان محبّت و کنترل والدین، ازمؤلفه های مهّم در افزایش سلامت روان دانش آموزان است. ارتباط مناسب والدین و فرزندان، همدردی در مورد مشکلات، تبادل نظر در مورد مسائل تحصیلی و اجتماعی، و کنترل و نظارت بروضعیّت آن ها منجر به ایجاد احساس خودکارآمدی در دانش آموزان و انگیزه ی بیشتر برای کسبموفّقیّت های بعدی در تحصیل می گردد که به طور مستقیم و غیر مستقیم یک منبعمهّم پرورش دهندهی سازگاری مناسب تحصیلی و اجتماعی شناخته شده است.
