بخشی از مقاله
چکیده
هدف اصلی این پژوهش، تعیین رابطه بین فرسودگی شغلی و سلامت عمومی معلمان تربیت بدنی شهرستان هاي کاشان و آران وبیدگل میباشد. روش تحقیق این پژوهش، توصیفی - همبستگی است. جامعه آماري تحقیق شامل دبیران تربیت بدنی آموزش و پرورش شهرستان هاي کاشان و آران وبیدگل می باشد. که تمام شمار 165 دبیر تربیت بدنی شهرستان به عنوان جامعه آماري انتخاب شدند. براي جمع آوري اطلاعات، از پرسشنامه هاي استاندارد سلامت عمومی - 28 GHQ - و فرسودگی شغلی مسلش - MBI 22 - استفاده شد. براي تجزیه و تحلیل اطلاعات، علاوه بر شاخص هاي آمار توصیفی از آزمونهاي آمار استنباطی نظیر : همبستگی پیرسون، رگرسیون و t براي گروه هاي مستقل استفاده شد.
نتایج نشان داد که بین فرسودگی شغلی و سلامت عمومی معلمان تربیت بدنی رابطه معکوس و معناداري وجود دارد . به نحوي که افرادي که داراي فرسودگی شغلی بالایی بودند از سلامت عمومی کم تري برخوردار بودند . همچنین ، مؤلفه هاي فرسودگی عاطفی و فقدان موفقیت فردي معلمان توان تبیین و پیش بینی سلامت عمومی آنها را دارد. همچنین ، بین معلمان زن و مرد از نظر میزان فرسودگی شغلی تفاوت معنی داري مشاهده نمی شود. در حالی که بین معلمان زن و مرد از نظر میزان سلامت عمومی تفاوت معنی داري وجود دارد؛ به نحوي که سلامت عمومی مردان بیشتر از زنان است.\
مقدمه
پیشرفتهاي شگرف فناوري و تغییرات نظام اجتماعی باعث گردیده که جوامع امروز ي شکل پیچیدهاي به خود بگ یرند . عوامل متعددي همچون: مشکلات مالی و خانوادگی، تضاد با دوستان و همکاران، فشار روانی ناشی از عوامل محیطی و سازمانی باعث شده است که به نحوي زندگی طبیعی انسان را تهدید نماید - رستمی نیا، . - 1379 این فشار سبب می گردد تا وظایفی که انسان به سادگی در شرایط طبیعی انجام میدهد، با مشکل روبهرو شود، به گونهاي که با دشواري بدان پرداخته و حتی گاهی قادر به انجام آن نباشد. در نتیجه، آسیبهاي جد ي بر منابع ما لی و انسا نی سازمان وارد می شود - صادق ي بروجردي، . - 1382
پژوهشهایی که طی دهه هاي 1980 تا 1990 صورت گرفته است، تماماً تأیید نموده اند که مشکلات روان و اجتماعی همگی در ایفاي نقش اجتماعی به عنوان یک عامل مانع و بازدارنده تلقی میشوند. در غالب این پژوهشها، ضمن التفات به آثار مخرب مشکلات مذکور، تأکید بر ضرورت کشف و شناخت علل و عوامل موثر از جمله فرسودگی شغلی که در سطح معناداري میتوانند شاخصی براي ارزیابی میزان سلامت عمومی باشد، به وضوح مشاهده می شود - تو یتز1، . - 1995 سازمان بهداشت جهانی - 1998 - ، در تعریف فرسودگی شغلی اظهار داشته است که فرسودگی شغلی عبارت است از یک فرآیند روانشناختی که تحت شرایط استرس شغلی شدید حادث میشود و خود را به صورت فرسودگی عاطفی، مسخ شخصیت، کاهش انگیزه و پسرفت - تضعیف عملکرد - نشان میدهد.
همچنین، همین سازمان، سلامت عمومی را برخوردار ي از آس ایش کامل جسمی، روانی و اجتماعی و نه فقط نداشتن بیماري و نقص عضو تعریف کرده است - لست،.2 - 1367 معلمان به واسطه ماهیت شغلی خود، با مشکلات عدیدهاي مواجه هستند، مشکلاتی مانند پرحجمی کار، افت تحصیلی دانش آموزان، حقوق و مزایاي ناکافی، عدم علاقه دانش آموزان به تحصیل، نادیده گرفتن نیازهاي آنان از طرف سازمان هاي آموزشی و کلاسهاي پر جمعیت. این مشکلات همگی بر سلامت آنها تأثیرگذار بوده و با استمرار این مشکلات آسیب پذیري آنها را بالا برده و نهایتاً ممکن است منجر به فرسودگی شغلی در میان آنان شود - هاکانن جی ، 2004 و گریسن ، .3 - 2008
با توجه به نقش حساس معلمان و در معرض خطر بودن این افراد به فرسودگی شغلی و عوارض ناخوشایند فردي، سازمانی و کشوري آن به نظر میرسد که ارزیابی میزان فرسودگی شغلی معلمان ضروري میباشد تا هم شیوع و هم عوامل تأثیرگذار آن به طور علمی ثابت شود و قبل از ایجاد عوارض جسمی و روحی و روانی براي کاهش یا پیشگیري از آن اقدامات لازم صورت گیرد - صابري، . - 1390
امروزه، به دلیل تغییرات شگرفی که فرسودگی شغلی میتواند بر کیفیت زندگی شخصی، خانوادگی و سلامت عمومی و حرفه اي بر جاي بگذارد، به صورت یک مسأله جدي مدنظر قرار گرفته است - گرونهوك،4. - 2000 به همین دلیل، با توجه به اهمیت موضوع و علاقه مندي محقق و کمبود تحقیقات با دو متغیر موجود - فرسودگی شغلی و سلامت عمومی - و نقشی که فرایند تعلیم و تربیت دانش آموزان دارد، این تحقیق در صدد شناسایی و تعیین رابطه بین فرسودگی شغلی و سلامت عمومی معلمان تربیت بدنی شهرستان هاي کاشان و آران وبیدگل بوده است.
روش شناسی تحقیق
با عنایت به هدف هاي پژوهش و سؤالهاي اساسی تحقیق، روش این مطالعه توصیفی و از نوع همبستگی می باشد که اطلاعات آن به روش میدانی - توزیع و جمع آوري - اجرا گردیده است.
جامعه و نمونه آماري جامعه آماري این تحقیق را تمامی دبیران تربیت بدنی مدیریت آموزش و پرورش شهرستان آران وبیدگل تشکیل می دادند که با آموزشگاه هاي تابعه اداره ي خود در زمان تحقیق رابطه استخدامی رسمی قطعی داشتند . براساس آخرین آماري که محقق از اداره تربیت بدنی مدیریت آموزش و پرورش شهرستان کاشان و آران وبیدگل در سال تحصیلی 1396/95 اخذ نمودند، تعداد آنها 165 نفر بود. نمونه آماري این تحقیق تمام شمار به عنوان جامعه آماري انتخاب شده اند.
ابزار گردآوري داده ها
به منظور گردآوري داده ها و اندازه گیري متغیرهاي تحقیق، از سه پرسشنامه استفاده شده است.
-1 پرسشنامه مشخصات فردي
این پرسشنامه محقق ساخته بود و به وسیله آن داده هاي مربوط به وضعیت استخدامی، مدرك تحصیلی، سابقه کار، وضعیت تأهل، جنسیت و رشته ورزشی آزمودنی ها جمع آوري شد.
-2 پرسشنامه فرسودگی شغلی - MBI - 5 جهت اندازه گیري فرسودگی شغلی آزمودنی ها از پرسشنامه 22 سؤالی فرسودگی شغلی معلمان مسلش و همکاران - 2001 - استفاده شد. با عنایت به استاندارد بودن، روایی صوري این پرسشنامه به تأیید استادان راهنما و مشاور رسید. ضریب پایایی آن توسط کشتکاران %84 - 1375 - ، نوربخش پریوش - 1378 - ، کشتی دار %70 - 1381 - و توسط صادقی بروجردي %81 - 1382 - گزارش شده است و در نهایت، پایایی این پرسشنامه از طریق محاسبه آلفاي کرونباخ %82/5 تعیین گردید . این پرسشنامه جنبه هاي مختلف فرسودگی شغلی - فرسودگی عاطفی، کاهش عملکرد شخصی و تهی شدن از ویژگیهاي فردي - توسط 22 سؤال با جملاتی ساده و کوتاه و به طور بسته در این پرسشنامه آمده است و از طریق آن به راحتی می توان ویژگی هاي احساسی و گرایش دبیران تربیت بدنی - دچار فرسودگی شغلی - را مشخص کرد - قبادي ،. - 1386
-3 پرسشنامه سلامت عمومی - GHQ -
جهت اندازه گیري سلامت عمومی آزمودنی ها از پرسشنامه 28 سؤالی استفاده شد. این پرسشنامه توسط گلدبرگ و هیلر در سال 1979طراحی شده است. این پرسشنامه یکی از معتبرترین پرسشنامه ها در ارتباط با سنجش سلامت عمومی است که در بیش از 70 کشور دنیا مورد استفاده قرار گرفته. همچنین این پرسشنامه در ایران نیز هنجاریابی و استاندارد شده است . - شارع پور، . - 1381 روایی صوري این پرسشنامه به تأیید استادان راهنما و مشاور رسید . پایایی این پر سشنامه توسط گلدبرگ و ویلیامز - 1988 - ، تقوي - 1380 - مورد تأیید قرار گرفته است. همچنین، صادقی بروجردي - 1382 - پایایی این پرسشنامه را با استفاده از 30 نفر اعضاي هیأت علمی دانشگاهها با استفاده از روش آماري کرانباخ %86 محاسبه نمود و در نهایت پایایی این پرسشنامه از طریق محاسبه آلفاي کرونباخ %84/5 تعیین گردید. پرسشنامه GHQ-28 داراي چهار مقیاس - علائم جسمانی ، علائم اضطراب و اختلال خواب، کارکرد اجتماعی و علائم افسردگی فرعی میباشد و هر مقیاس هفت سؤال دارد.
روش هاي آماري
براي تجزیه و تحلیل دادهها، علاوه بر استفاده از جدول و نمودار، از شاخص هاي مر کزي و پراکندگی آمار توصیفی و به منظور آزمون فرضیه هاي تحقیق از ضریب همبستگی پیرسون، تحلیل رگرسیون ساده و چند گانه و آزمون t براي مقایسه گروههاي مستقل استفاده شد. البته، قبل از به کارگیري آزمونهاي مذکور ابتدا مقادیر پرت و انتهایی از طریق رسم نمودار شناسایی شده اند و سپس طبیعی بودن توزیع داده ها به وسیله آزمون کولموگروف- اسمیرنف بررسی گردید . همچنین ، خطی بودن روابط بین متغیرها از طریق رسم نمودار پراکنش داده ها وارسی شد. در ضمن، تجزیه و تحلیل داده ها به وسیله نرم افزار آماري spss انجام گرفت.
یافته هاي تحقیق
یافته هاي توصیفی
یافته هاي تحقیق نشان داد که از میان 217 نفر معلم - نمونه آماري - ، 126 نفر معلم مرد 58/1 - درصد - و 91 نفر معلم زن - 41/9 - بودند. جدول .2 توزیع فراوانی و درصد فراوانی نمونه مورد مطالعه برحسب سابقه خدمت
