بخشی از مقاله
چکیده
هدف پژوهش حاضر تعیین نقش خلاقیت شناختی در تبیین مهارتهای فراشناختی دانشجویان دانشگاه محقق اردبیلی بوده است. جامعه آماری مشتمل بر دانشجویان دانشگاه اردبیل رشته مهندسی کشاورزی و روانشناسی و مشاوره در سال تحصیلی 1392-93که با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی در بین دانشجویان دو رشتههای مذکور انتخاب شدند. ابزارهای پژوهش شامل پرسشنامه مهارتهای فراشناختی روحانی و معنویپور - 1385 - ، و پرسشنامه خلاقیت هیجانی آوریل - 2005 - بود. نتایج نشان میدهد بین خلاقیت هیجانی و مهارتهای فراشناختی همبستگی معنادار وجود دارد. نتایج رگرسیون حاکی از آن است که 64 درصد واریانس مهارتهای فراشناختی را خلاقیت هیجانی تبیین میکنند. مقایسه نتایج نشان میدهد نقش خلاقیت هیجانی در تبیین مهارتهای فراشناختی دانشجویان تاثیر زیادی داشته است.
واژههای کلیدی: مهارتهای فراشناختی، خلاقیت هیجانی، دانشجویان
مقدمه
یکی از اهداف آموزش و پرورش استعدادهای خلاق است، چون مطالعات مختلف نشان داده که خلاقیت1 بر پیشرفت تحصیلی اثر گذاشته است. از خلاقیت تعاریف مختلفی ارائه شده است، سانتروک خلاقیت را توانایی اندیشیدن در مورد امور به شیوه های بدیع و غیر معمول و دستیابی به راه حلهای بی بدیل برای مسائل میداند - رهنما و عبدالمالکی، 1388؛ بهنقل از کاظمی و شفقی، . - 1390 آیزنک2 خلاقیت را فرایندی روانی که منجر به حل مسئله، ایده پردازی، مفهوم سازی، ساخت اشکال هنری و محصولاتی که تازه و منحصر به فرد باشد، میداند - ساداتی و همکاران، 1387؛ بهنقل از کاظمی و شفقی، . - 1390 خلق مثبت با انعطاف پذیری روانشناختی که خلاقیت را افزایش میدهد، ارتباط دارد - گتبزاهی و آوریل3، 1996، به نقل از عبداللهی، فراهانی و ابراهیمی، . - 1387 ازنظر برخی محققان از جمله جمیسون - 1993 - ، بارون و هرینتون - 1981 - ، خلاقیت سازه است که با مولفههای هیجانی و شناختی در هم آمیخته است - سروی و استا و همکاران، 2010؛ بهنقل از کاظمی و شفقی، . - 1390
ایده خلاقیت هیجانی توسط آوریل و همکاران4 مطرح گردید - آوریل و نانلی 5، 1992؛ گتبزاهی و آوریل، . - 1996 خلاقیت هیجانی6 یک سازه مرتبت با هیجان می باشد - آوریل و نانلی، 1992؛ آوریل و نولز7، - 1991 که به وسیله آن ما هیجان را به عنوان مضامین عینی و ذهنی تلاش های خلاق معنی میکنیم - گتبزاهی و آوریل، . - 1996 آوریل - 1999 - خلاقیت هیجانی را بصورت توانایی تجربه و بیان ترکیبی از هیجان ها به صورت بدیع و تاثیر گذار تعریف می کند - هاشمی، 1388، به نقل از کاظمی و شفقی، . - 1390 خلاقیت هیجانی شامل 4 ملاک است:
-1 صداقت8، بیان صادقانه تجارب و ارزش های خویش؛
-2 بداعت9، ایجاد تغیر در هیجان های معلول و یا ایجاد حالات هیجانی جدید؛
-3 اثر بخشی10، هماهنگی هیجان با موقعیت به طوری که در نهایت برای فرد یا گروه مفید باشد؛
-4 آمادگی1، توانایی درک هیجان و میل به شناسایی آن - آوریل و نولز، 1991؛ عیسی زادگان، شیخی، بشرپور، سعادتمند، 1391؛ آوریل، . - 1999
خلاقیت هیجانی توانایی تجربه و بیان بدیع، موثر و اصیل ترکیبی از هیجانات است - آوریل و نولز2، . - 1991 آوریل - 2007 - معتقد است که افراد با خلاقیت هیجانی قادرند به طور صحیح موقعیت را ارزیابی و احساسات خود را ماهرانه ابراز کنند، همچنین خلاقیت هیجانی با غنای زندگی هیجانی شخص در ارتباط است - آیوسویک3، براکت4، مایر 5، . - 2007 آوریل و توماس نولز - 1992 - معتقدند که افراد مستعد بروز هیجانات خلاقانه، بیشتری از سایرین برای شناخت هیجان زمان صرف می کنند و توجه بیشتری به هیجانات خود و دیگران دارند.
در خلال دهههای گذشته، مکاتب مختلف روانشناسی در حیطه یادگیری با تمرکز بر تفاوتهای فردی، با ارائه نظریه به تدوین اصول پرداختهاند و براساس آن روش های را طراحی و پیشنهاد کردهاند - مصطفائی، . - 1385 اگر آموزش و پرورش به دنبال تربیت فراگیرانی است که بتوانند از عهده حل مسائل مختلف جامعه متحول فردا برآیند و مسئولیت یادگیری خود را برعهده بگیرند باید فراشناخت را در برنامههای خود وارد کنند و به گسترش مهارتهای فراشناختی بپردازند، زیرا مهارت های فراشناختی به افراد کمک میکنند تا خودشان را با موقعیتهای جدید سازگار کنند. در این میان فراشناخت نباید به عنوان هدف نهایی آموزش تلقی شود، بلکه باید به عنوان فرصتی برای مجهز کردن فراگیران به دانش و مهارتهای لازم به منظور اداره یادگیری خود آنها در نظر گرفت، به طوری که آنها را در تکالیف آینده ماهر و کنجکاو بارآورد - پاریس، وینوگارد، . - 1990
صفت فراشناخت، 6به یک تفاوت فردی نسبتاّ پایدار در اشخاص و پاسخ آن به موقعیت عقلانی با درجات مختلفی از حالات فراشناختی7 اطلاق می شود - اونیل و عابدی8، 1996؛ به نقل از ستین کایا و اکتین، . - 2002 عبارت فراشناخت9 برای اولین بار توسط جان فلاول10 در سال 1976 وارد حیطه روان شناختی شد. وی فراشناخت را به عنوان هر گونه دانش یا عمل شناختی که موضوع آن فعالیتهای شناختی و تنظیم آن است، تعریف میکند - فلاول، . - 1377 بیکر و براون - 1984 - 11 فراشناخت را دانش و کنترل فرد بر تفکر و فعالیت های یادگیری خود تعریف کردهاند - مک یوزد، . - 1997 راهبردهای فراشناختی عبارت است از تکنیک هایی که به فراگیران یاد داده میشود تا ضمن نظارت بر جریان یادگیری، فرایندهای ذهنی خود را در تفکر، یادگیری و یادآوری هدایت کنند و راهبردهای فراشناختی به راهبردهای برنامهریزی، کنترل و نظارت و نظمدهی گفته میشود - سیف، . - 1392 دول
