مقاله رابطه برون گرایی شخصیتی معلمان با انگیزه پیشرفت تحصیلی دانش ‏آموزان

بخشی از مقاله

چکیده

هدف: هدف از پژوهش حاضر تعیین رابطه برونگرایی معلمان با انگیزه پیشرفت تحصیلی دانشآموزان بود.

جامعه و نمونه: جامعه آماری شامل دو گروه معلمان دوره متوسطه شهر تهران به تعداد 11473 نفر و دانشآموزان دختر و پسر دوره متوسطه به تعداد 167845 نفر در سال تحصیلی 94-95 را تشکیل دادند. به روش نمونه گیری خوشهای چند مرحلهای 100 نفر معلم و 400 نفر دانشآموز - 200 نفر دختر و 200 نفر پسر - به عنوان نمونه پژوهش انتخاب شدند.

روش: روش پژوهش از نوع همبستگی بود. برای جمع آوری دادهها از پرسشنامههای شخصیت پنج عاملی کاستا و مک کری - - 1989 و انگیزه پیشرفت تحصیلی علی و مک اینرنی - - 2005 استفاده شد. روش تجزیه تحلیل دادهها ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون چندگانه بود.

یافتهها: نتایج نشان داد که بین برونگرایی معلمان با انگیزه پیشرفت تحصیلی دانشآموزان رابطه منفی و معنی دار وجود داشت - . - P<0/01 همچنین نتایج رگرسیون چند متغیره نشان داد که برونگرایی شخصیتی معلمان سهم معنیداری در پیش بینی انگیزه پیشرفت تحصیلی دانشآموزان دارد - . - P<0/05

.1مقدمه

دانشآموزان بخش مهم و عظیمی از جمعیت هر کشوری را تشکیل میدهند. درصد قابل توجهی از دانشآموزان در مدارس ابتدایی مشغول به تحصیل هستند؛ دانشآموزان در مدرسه برای به دست آوردن دانش و تکنولوژی مورد نیاز مشاغل مختلف آماده میشوند - کیانی و کاکاوند، . - 1392 پیشرفت تحصیلی دانشآموزان یکی از شاخصهای مهم در ارزیابی آموزش و پرورش است و تمام کوششها و کششهای این نظام، در واقع برای رسیدن به این هدف مهم است.

پیشرفت تحصیلی دانش آموزان و بررسی عوامل موثر بر آن موضوع مهمی است که بخش عمده ای از پژوهش های علوم تربیتی را به خود اختصاص داده است - ارجمند سیاهپوش، قدس جعفری و فربغلانی، . - 1390 در واقع مهم ترین هدف عینی و مفید هر نظام آموزشی و پرورشی ارتقای پیشرفت تحصیلی دانشآموزان آن جامعه است. به عبارتی، جامعه و به طور ویژه آموزش و پرورش نسبت به سرنوشت، رشد و تکامل موفقیت آمیز و جایگاه دانشآموز در جامعه علاقمند است و انتظار دارد او در جوانب گوناگون اعم از ابعاد شناختی و کسب مهارت و توانایی و نیز در ابعاد شخصیتی، عاطفی و رفتاری، آن چنان که باید، پیشرفت کند و تعالی یابد.

نتایج پژوهشها حاکی از آن است که پیشرفت تحصیلی دانشآموزان مستلزم هماهنگی و تعامل میان ابعاد مختلف انگیزشی است - یوسفی، قاسمی و فیروزنیا، . - 1388 غالب رفتارهایی که انگیزه تحصیلی را نشان می دهند عبارت اند از پافشاری بر انجام تکالیف دشوار، سخت کوشی یا کوشش در جهت یادگیری در حد تسلط و انتخاب تکالیفی که به تلاش نیاز دارد. بنابراین انگیزه پیشرفت تحصیلی یا به عبارتی انگیزه درونی یک حالت روانشناختی است و هنگامی حاصل میشود که انسان خود را دارای کفایت لازم و خودمختاری ادراک شده بداند. با توجه به تاثیر انگیزه پیشرفت تحصیلی در موفقیت دانش آموزان در مدارس سعی پژوهشها سعی در شناسایی عوامل موثر بر انگیزه پیشرفت تحصیلی دانشآموزان کرده اند. - یوسفی، قاسمی و فیروزنیا، . - 1388

عامل شخصیت در بسیاری از موارد نقشی بسیار مهم و قابل توجه دارد. خصوصیات شخصیتی در حقیقت، به عنوان محرکهای خلق و خو، راه دستیابی به هدف، تلقی میشوند. به این معنا که این خصوصیات انسان را مستعد انجام رفتارهای مختلف در موقعیتهای خاص مینماید - کالیگوری، . - 2008 لذا با توجه به آنچه گفته شد در این پژوهش به بررسی رابطه رضایت شغلی و برونگرایی معلم با انگیزه پیشرفت تحصیلی دانشآموزان پرداخته شده است.

شخصیت به عنوان سازمانی درون سیستمهای عاطفی، احساسی، شناختی و مفهومی فرد تعریف شده است که تعیین کننده واکنشهای منحصر به فرد انسان به محیط است - دول و اسکرودر، . - 2001 شخصیت از عناصر درونی و بیرونی - مکشین و ون-گلینو، - 2003 متأثر میباشد. هنگامی که از شخصیت افراد بحث میشود، در واقع به مجموعهی نسبتاً ثابتی از احساسات و رفتارهایی اشاره داریم که اساساً تحت تأثیر عوامل محیطی - اتکا، چریه، تراسی، ناتالی، روبرت و پیترزاک، - 2016 و ژنتیکی - ایوانسویچ و میتسن، - 2002 شکل گرفتهاند. یکی از نظریههای شخصیت نظریهی پنج عاملی شخصیت است. - برنهارد، بتینا، میچل، فام، نوود و شاکلفورد، . - 2015

اساس مدل پنج عاملی بر مولفههای برونگرایی، روانرنجوری، گشودگی نسبت پذیرش تجربه، مقبولیت و وظیفه شناسی میباشد - کوماراجو، کارائو و اسچمک، . - 2009 برون گرایی شامل شش صفت گرمی - مربوط به صمیمیت بین افراد - ، گروه گرایی - تمایل به جمع شدن با دیگران وعدم تمایل به تنهایی و لذت بردن و شاد بودن با جمع - ، قاطع بودن - نشانه جرأت و قدرت افراد است و افراد با این ویژگی ترجیح میدهند در زمینه بوده و به دیگران اجازه میدهند که گوینده باشند - ، فعالیت - افراد با این ویژگی لزوماً کم تحرک یا تنبل نیستند اما در فعالیتهای خود راحت بوده و فراغت بیشتری برای خود فراهم میسازند - ، هیجانخواهی - افراد با این ویژگی در آرزوی محرک و هیجان هستند - ، هیجانهای مثبت - افراد با ویژگی فوق خواهان هیجانهای مثبت چون لذت، شادی و عشق هستند - است.

- گروسی فرشی، . - 1380 برون گرایی به خوشه ای از صفات اطلاق میشود و آن درجهای است که شخص، پرانرژی، معاشرتی، جسور، فعال، هیجان طلب و دارای شور و شوق، دارای اعتماد به نفس و احساسات مثبت است. افراد برون گرا به اجتماعی بودن، احساسی بودن و صمیمی بودن تمایل دارند و معمولاً با افراد متفاوت بهتر کنار میآیند - بری، وانز و ساکت، . - 2007 برون گرایان هنگام کار و حیات، حالات مثبت دارند، نسبت به شغل خود، بیشتر احساس رضایت میکنند و عموماً دربارهی سازمان و محیط پیرامونیشان احساس بهتری دارند. همچنین برون گرایی رویکردی پرانرژی در جهان مادی، اجتماعی و تمایل به داشتن روابط با دوستان و دنیای بیرونی که ویژگیهایی چون مردم آمیزی، فعال بودن، قاطع بودن و جرأتورزی را شامل میشود.

- احمدی، . - 1391 با توجه به اهمیت اساسی نقش معلم در جریان تعلیم و تربیت و رسالتی که از نظر تکوین هدفهای آموزشی تربینی بر عهده او گذاشته شده است ضرورت دارد که خصوصیات کلی و مهارتهای لازم برای ایفای نقش مورد بررسی قرار گیرد. از محاسن انجام پژوهش این است عوامل غیر فردی موثر چون رضایت شغلی معلمان و شخصیت معلم بر انگیزش پیشرفت تحصیلی شناسایی می شود و از این طریق میتوان با برنامه ریزیهای لازم زمینه ارتقاء انگیزش پیشرفت تحصیلی دانشآموزان میشود. لذا اهمیت بررسی عوامل موثر بر موفقیت و انگیزه تحصیلی دانشآموزان ضروری است.

از معایب انجام ندادن این پژوهش بی توجهی به وضعیت انگیزش پیشرفت تحصیلی دانشآموزان و به تبع آن بی اطلاعی از عوامل موثر بر این انگیزش در دانشآموزان خواهد بود لذا انجام پژوهش در این زمینه ضرورت و دارای اهمیت است. از نتایج این پژوهش می توان برای سازمان آموزش و پرورش برای کمک به دانش آموزان استفاده کرد. سوال پژوهش این است که آیا بین رضایت شغلی و برونگرایی معلمان با انگیزه پیشرفت تحصیلی دانش آموزان رابطه وجود دارد؟

.2روش پژوهش

پژوهش حاضر توصیفی و از نوع همبستگی بود. در این پژوهش رضایت شغلی و شخصیت معلم به عنوان متغیرهای پیش بین و انگیزه پیشرفت تحصیلی به عنوان متغیر ملاک در نظر گرفته شدند. در این پژوهش جامعه آماری شامل دو گروه بودند. گروه اول کلیه معلمان دوره متوسطه آموزش و پرورش شهر تهران به تعداد 11473 نفر بودند و گروه دوم کلیه دانش آموزان دختر و پسر دوره متوسطه شهر تهران به تعداد 167845 نفر بودند که از این تعداد 52965 نفر در رشته ریاضی، 57931 نفر در رشته علوم انسانی و 56900 نفر در رشته تجربه در سال تحصیلی 1394- 1395 مشغول به تحصیل بودند.

در این پژوهش به دلیل حجم گسترده جامعه آماری، تعداد 100 معلم به عنوان نمونه و با استفاده ازروش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای انتخاب شدند. به این ترتیب که ابتدا شهر تهران به پنج خوشه - شمال، جنوب، غرب، شرق و مرکز - تقسیم شدند، سپس از هر خوشه یک منطقه آموزشی و از هر منطقه تعداد 4 دبیرستان - دخترانه و پسرانه - به صورت تصادفی انتخاب و در نهایت پرسشنامههایی در آن مدارس توسط معلمان و دانش آموزان آنها تکمیل شد. لازم به ذکر است برای هر معلم تعداد 4 دانش آموز همان معلم، به صورت تصادفی ساده انتخاب و پرسشنامه ها را تکمیل کردند.

-1-2ابزارهای پژوهش

-1-1-2پرسشنامه برون گرایی

این خرده مقیاس توسط کاستا و مک کری - 1989؛ به نقل از انیسی، مجدیان، جوشن لو و گوهری کامل، - 1390 ساخته شده است و 10 سؤال دارد. تمامی گویههای این پرسشنامه، به صورت پنج گزینه ای طیف لیکرت پاسخ داده می شوند و هر گویه، امتیازی بین1 تا 5 را به خود اختصاص میدهد. پایایی پرسشنامه به وسیله ضریب آلفای کرونباخ در پژوهش کاستا و مگ گری آلفای کرونباخ بین 0/68 تا 0/86 را نشان داده شده است - کاستا و مک گری، . - 2002 همچنین در بررسی ویژگیهای روان سنجی پرسشنامه نئو نسخه کوتاه توسط روشن و همکاران - - 1385 ضرایب باز آزمایی با فاصله یک هفته بین 0/76 تا 0/85 محاسبه شد. در پژوهش گروسی - 1377؛ نقل از بشیری، - 1394 آلفای کرونباخ بدست آمده برای زیر مقیاس های این پرسشنامه بین 0/75 تا 0/83 محاسبه شد.

-2-1-2پرسشنامه انگیزه پیشرفت تحصیلی

پرسشنامه انگیزه پیشرفت تحصیلی توسط علی و مک اینرنی - - 2005 ساخته شده است. این پرسشنامه شامل 43 سوال 5 گزینهای بر اساس مقیاس لیکرت - با نمرهدهی یک تا پنج از کاملا مخالفم تا کاملا موافقم - درجه بندی می شود. این پرسشنامه 8 مولفه شامل علاقه به تکلیف - انتخاب تکلیف در شرایط آزادانه و انگیزه دانشآموز در انجام تکالیف درسی با 4 سوال - ، کوشش - تلاش زیاد، به ویژه روی مواد درسی دشوار با 7 سوال - ، رقابت جویی - مقایسه عملکرد تحصیلی خود با سایر دانشآموزان و جلو افتادن از آنها با 6 سوال - ، قدرت اجتماعی - انگیزه دانش آموز برای سرپرستی کارهای گروهی در زمینه تحصیلی با 6 سوال - ، کسب پیوستگی - انجام کارهای گروهی در زمینه تحصیلی با 3 سوال - ، علاقه اجتماعی - انگیزه دانش آموز برای کمک و توجه به پیشرفت تحصیلی دیگران با 5 سوال - ، کسب ستایش - انگیزه دانشآموز برای جلب نظر و تشویق دیگران در امر تحصیل با 5 سوال - ، نمونه بودن - انگیزه دانشآموز برای قدردانی و دریافت پاداش در امر تحصیل با 7 سوال - را می سنجد - یوسفی، قاسمی و فیروزنیا، . - 1388 پایایی و روایی این ابزار در پژوهش های مختلف - مک اینرنی و سینکلایر، 1991؛ مک اینرنی و سینکلایر، 1992؛ مک اینرنی، یونگ، مک اینرنی، - 2001 مورد تایید قرار گرفته است و ضریب آلفای کرونباخ آن را بین 0/67 تا 0/82 با میانگین 0/76 گزارش شده است.

در مطالعه یوسفی، قاسمی و فیروزنیا - - 1388 با اجرای پرسشنامه بر روی 60 دانشجوی پزشکی ضریب آلفای کرونباخ 0/93 به دست آمد. در پژوهش حاضر بر روی دانش آموزان شهر تهران برای بررسی پایایی آزمون از روش همسانی درونی با استفاده از روش آلفای کرونباخ استفاده شد که ضرایب برای علاقه به تکلیف 0/73، کوشش 0/71، رقابت جویی 0/80، قدرت اجتماعی 0/81، کسب پیوستگی0/79، علاقه اجتماعی 0/69، کسب ستایش 0/73، نمونه بودن 0/82 و برای کل پرسشنامه 0/90 به دست آمد. برای تجزیه و تحلیل دادهها آمار توصیفی شامل میانگین و انحراف معیار و آمار استنباطی با استفاده از روشهای ضریب همبستگی پیرسون، رگرسیون چندگانه با استفاده از نرم افزار SPSS نسخه 23 استفاده شد.