بخشی از مقاله
چکیده
هدف: هدف از پژوهش حاضر تعیین رابطه وظیفه شناسی معلمان با انگیزه پیشرفت تحصیلی دانشآموزان بود. جامعه و نمونه: جامعه آماری شامل دو گروه معلمان دوره متوسطه شهر تهران به تعداد 11473 نفر و دانشآموزان دختر و پسر دوره متوسطه به تعداد 167845 نفر در سال تحصیلی 94-95 را تشکیل دادند. به روش نمونه گیری خوشهای چند مرحلهای 100 نفر معلم و 400 نفر دانشآموز - 200 نفر دختر و 200 نفر پسر - به عنوان نمونه پژوهش انتخاب شدند. روش: روش پژوهش از نوع همبستگی بود. برای جمع آوری دادهها از پرسشنامههای شخصیت پنج عاملی کاستا و مک کری - - 1989 و انگیزه پیشرفت تحصیلی علی و مک اینرنی - - 2005 استفاده شد. روش تجزیه تحلیل دادهها ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون چندگانه بود. یافتهها: نتایج نشان داد که بین وظیفه شناسی معلمان با انگیزه پیشرفت تحصیلی دانشآموزان رابطه منفی و معنی دار وجود داشت . - P<0/01 - همچنین نتایج رگرسیون چند متغیره نشان داد که وظیفه شناسی معلمان سهم معنیداری در پیش بینی انگیزه پیشرفت تحصیلی دانشآموزان دارد - . - P<0/05
کلمات کلیدی: وظیفه شناسی، معلمان، انگیزه پیشرفت تحصیلی، دانشآموزان.
مقدمه
انگیزه به مجموعه عواملی تعریف شدهای که انسان را به سوی فعالیت و هدف وا میدارد، آن را هدایت میکند و سبب تداوم آن می-شود - هافمن، . - 2006 انگیزش پیشرفت تحصیلی به رفتارهایی اطلاق میشود که منجر به یادگیری میگردد. به عبارتی میتوان گفت انگیزش پیشرفت تحصیلی، تمایل دانشآموز است به آن که کاری را در قلمرو خاصی به خوبی انجام دهد و عملکردش را به طور خودجوش ارزیابی کند - کارشکی، مومنی مهمویی و قریشی، . - 1393 انگیزش پیشرفت تحصیلی را با عباراتی نظیر انگیزش برای یادگیری و انگیزش کلاس درس نیز به کار میبرند که همگی دارای یک مفهوم هستند. ضعف انگیزه تحصیلی دانشآموزان یکی از عمدهترین مسائلی است که همواره مشکلات زیادی را برای معلمان و خانوادهها به وجود آورده است.
اکثر معلمان به پیامدهای مثبت و همگانی انگیزه تحصیلی واقفند امّا نمی دانند چگونه و با به کارگیری چه راهبردها و فنونی چنین انگیزشی را تقویت کنند. این که چه چیزی پایه-های انگیزه را تشکیل میدهد و چگونه معلمان میتوانند به گونهای موثر دانشآموزانشان را برانگیزند سالهای زیادی مورد تحقیق قرار گرفته است - الفتی، . - 1390با توجه به این که میزان پیشرفت و افت تحصیلی یکی از ملاک های کارایی نظام آموزشی است، کشف و مطالعه متغیرهای تاثیر گذار و عوامل مختلف بر پیشرفت و انگیزه تحصیلی، به شناخت بهتر و پیش بینی متغیرهای موثر در مدرسه میانجامد - هادی زاده، . - 1394 بنابراین بررسی متغیرهایی که با پیشرفت تحصیلی در دروس مختلف رابطه دارد، یکی از موضوعات اساسی پژوهش در نظام آموزش و پرورش است - علی بخشی و زارع، . - 1389
از طرف دیگر افراد وظیفهشناس افرادی قابل اطمینان، مسئولیتپذیر و هدفگرا هستند. شاخص اصلی وظیفهشناسی، نظم درونی - منضبط بودن - است. دیگر ویژگی این افراد، عملکرد سنجیده - احتیاط در تصمیمگیری - و دادن پاسخ به گونهای مؤثر به جای واکنش به تکانشی یا از روی عادت است. به علاوه، صفت شایستگی در این عامل با عزت نفس رابطه مثبت دارد. وظیفهشناسی از عناصر پویا - پیش بینی، جهت گیری به سوی موفقیت، جهت گیری به سوی تکلیف - و عناصر کنترل و بازداری رفتار - سازماندهی، پشتکار، موشکافی، احترام به معیارها و فرایندها - تشکیل شده است - شهسوارانی، رسول زاده طباطبایی، اللهیاری، عشایری و ستاری، . - 1389
همچنین وظیفهشناسی یکی از نیرومندترین پیش بینی کنندگان مجموعهای از پیامدهای کاری از قبیل عملکرد شغلی در تمامی مشاغل، عملکرد آموزشی و رفتار سودمندانه متقابل کاری است. افراد با نمرات بالا در این عامل دارای هدفهای و خواستهای نیرومند و از پیش تعیین شدهاند. چنین افرادی در زمینههای حرفهای و دانشگاهی افراد موفقی هستند. به نظر میرسد عامل وظیفهشناسی مهمترین عامل پیشبینی کنندهی تفاوتهای فردی در موفقیت تحصیلی در سطح مدرسه و دانشگاه است - زیگلر، نوگلر و بوهنر، . - 2009 افراد داری وظیفهشناسی دقیق، وسواسی، وقت شناس و قابل اعتمادند.
وظیفهشناسی پیش بینی کنندهی نیرومندی برای استفادهی فرد از راهبردهای مقابلهای است و به صورت مثبت با راهبردهای مقابلهای مسألهمدار و به صورت منفی راهبردهای مقابلهای اجتنابی در ارتباط است. افراد وظیفه شناس تمایل زیادی به ثبات و هدفگرایی دارند - کوماروجو و کارائو، . - 2005 معلمان وظیفه شناس با ویژگی های مثبتی که دارند به نظر می رسد بتوانند انگیزه ی پیشرفت تحصیلی را در دانش آموزان خود ایجاد کنند . با توجه به نقش معلمان در آموزش و پرورش و اعتلای اهداف آن، این پژوهش به بررسی رابطه وظیفه شناسی معلمان با انگیزه پیشرفت تحصیلی دانش آموزان پرداخته است. لذا سوال این است که چه رابطهای بین وظیفه شناسی معلمان با انگیزه پیشرفت تحصیلی دانشآموزان وجود دارد؟
روش پژوهش
پژوهش حاضر توصیفی و از نوع همبستگی بود. در این پژوهش وظیفه شناسی معلمان به عنوان متغیر پیش بین و انگیزه پیشرفت تحصیلی به عنوان متغیر ملاک در نظر گرفته شدند. در این پژوهش جامعه آماری شامل دو گروه بودند. گروه اول کلیه معلمان دوره متوسطه آموزش و پرورش شهر تهران به تعداد 11473 نفر بودند و گروه دوم کلیه دانش آموزان دختر و پسر دوره متوسطه شهر تهران به تعداد 167845 نفر بودند که از این تعداد 52965 نفر در رشته ریاضی، 57931 نفر در رشته علوم انسانی و 56900 نفر در رشته تجربه در سال تحصیلی -1395 1394 مشغول به تحصیل بودند. در این پژوهش به دلیل حجم گسترده جامعه آماری، تعداد 100 معلم به عنوان نمونه و با استفاده ازروش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای انتخاب شدند. به این ترتیب که ابتدا شهر تهران به پنج خوشه - شمال، جنوب، غرب، شرق و مرکز - تقسیم شدند، سپس از هر خوشه یک منطقه آموزشی و از هر منطقه تعداد 4 دبیرستان - دخترانه و پسرانه - به صورت تصادفی انتخاب و در نهایت پرسشنامههایی در آن مدارس توسط معلمان و دانش آموزان آنها تکمیل شد. لازم به ذکر است برای هر معلم تعداد 4 دانش آموز همان معلم، به صورت تصادفی ساده انتخاب و پرسشنامه ها را تکمیل کردند.
ابزارهای پژوهش
الف - پرسشنامه وظیفه شناسی
این خرده مقیاس توسط کاستا و مک کری - 1989؛ به نقل از انیسی، مجدیان، جوشن لو و گوهری کامل، - 1390 ساخته شده است و 12 سؤال دارد. تمامی گویههای این پرسشنامه، به صورت پنج گزینه ای طیف لیکرت پاسخ داده می شوند و هر گویه، امتیازی بین1 تا 5 را به خود اختصاص میدهد. پایایی پرسشنامه به وسیله ضریب آلفای کرونباخ در پژوهش کاستا و مگ گری آلفای کرونباخ بین 0/68 تا 0/86 را نشان داده شده است - کاستا و مک گری، . - 2002 همچنین در بررسی ویژگیهای روان سنجی پرسشنامه نئو نسخه کوتاه توسط روشن و همکاران - - 1385 ضرایب باز آزمایی با فاصله یک هفته بین 0/76 تا 0/85 محاسبه شد. در پژوهش گروسی - 1377؛ نقل از بشیری، - 1394 آلفای کرونباخ بدست آمده برای زیر مقیاس های این پرسشنامه بین 0/75 تا 0/83 محاسبه شد.
ب - پرسشنامه انگیزه پیشرفت تحصیلی
پرسشنامه انگیزه پیشرفت تحصیلی توسط علی و مک اینرنی - - 2005 ساخته شده است. این پرسشنامه شامل 43 سوال 5 گزینهای بر اساس مقیاس لیکرت - با نمرهدهی یک تا پنج از کاملا مخالفم تا کاملا موافقم - درجه بندی می شود. این پرسشنامه 8 مولفه شامل علاقه به تکلیف - انتخاب تکلیف در شرایط آزادانه و انگیزه دانشآموز در انجام تکالیف درسی با 4 سوال - ، کوشش - تلاش زیاد، به ویژه روی مواد درسی دشوار با 7 سوال - ، رقابت جویی - مقایسه عملکرد تحصیلی خود با سایر دانشآموزان و جلو افتادن از آنها با 6 سوال - ، قدرت اجتماعی - انگیزه دانش آموز برای سرپرستی کارهای گروهی در زمینه تحصیلی با 6 سوال - ، کسب پیوستگی - انجام کارهای گروهی در زمینه تحصیلی با 3 سوال - ، علاقه اجتماعی - انگیزه دانش آموز برای کمک و توجه به پیشرفت تحصیلی دیگران با 5 سوال - ، کسب ستایش - انگیزه دانشآموز برای جلب نظر و تشویق دیگران در امر تحصیل با 5 سوال - ، نمونه بودن - انگیزه دانشآموز برای قدردانی و دریافت پاداش در امر تحصیل با 7 سوال - را می سنجد - یوسفی، قاسمی و فیروزنیا، . - 1388
پایایی و روایی این ابزار در پژوهش های مختلف - مک اینرنی و سینکلایر، 1991؛ مک اینرنی و سینکلایر، 1992؛ مک اینرنی، یونگ، مک اینرنی، - 2001 مورد تایید قرار گرفته است و ضریب آلفای کرونباخ آن را بین 0/67 تا 0/82 با میانگین 0/76 گزارش شده است. در مطالعه یوسفی، قاسمی و فیروزنیا - - 1388 با اجرای پرسشنامه بر روی 60 دانشجوی پزشکی ضریب آلفای کرونباخ 0/93 به دست آمد. در پژوهش حاضر بر روی دانش آموزان شهر تهران برای بررسی پایایی آزمون از روش همسانی درونی با استفاده از روش آلفای کرونباخ استفاده شد که ضرایب برای علاقه به تکلیف 0/73، کوشش 0/71، رقابت جویی 0/80، قدرت اجتماعی 0/81، کسب پیوستگی0/79، علاقه اجتماعی 0/69، کسب ستایش 0/73، نمونه بودن 0/82 و برای کل پرسشنامه 0/90 به دست آمد.برای تجزیه و تحلیل دادهها آمار توصیفی شامل میانگین و انحراف معیار و آمار استنباطی با استفاده از روشهای ضریب همبستگی پیرسون، رگرسیون چندگانه با استفاده از نرم افزار SPSS نسخه 23 استفاده شد.
یافتهها
جدول -1 میانگین و انحراف معیار متغیرهای پژوهش در نمونههای مورد پژوهش
