بخشی از مقاله
چکیده
هدف عمده این پژوهش، بررسی نقش عوامل آموزشگاهی بر سازگاری اجتماعی و پیشرفت تحصیلی دانشآموزان مقطع متوسط دوم دبیرستان شهید مدنی است. به همین منظور یک نمونه 150 نفری از دانشآموزان پسر شاغل به تحصیل در رشته مای ریاضی و فیزیک، تجربی و انسانی در سال تحصیلی 94-95 بر اساس روش نمونهگیری تصادفی ساده انتخابشدهاند و ابزار پژوهش مورداستفاده، پرسشنامه محقق ساخته بررسی عوامل آموزشگاهی که مرکب از 42 سؤال با پنج گزینه، از خیلی زیاد تا خیلی کم درجهبندیشده است.لازم به ذکر است که در پرسشنامه سازگاری اجتماعی هرچقدر نمره دانشآموز بالاتر باشد، بیانگر سازگاری بیشتر و پیشرفت تحصیلی بهتر خواهد بود.سازگاری را فرآیند پیوسته تعریف کرده اند که در آن تجربیات یادگیری اجتماعی مشخص باعث ایجاد نیازهای روانی میگردد و امکان کسب توانایی و مهارتهایی را فراهم میسازد که از طریق آن میتوان به ارضا آن نیازها پرداخت؛ بنابراین زمانی میگوییم یک فرد سازگار است که مهارتهای لازم برای برقراری ارتباط و تعامل را آموخته باشد و بتواند بهطور مؤثری به ارضا نیازهای خود بپردازد.
کلید واژگان: آموزش، سازگاری اجتماعی، پیشرفت تحصیلی دانش آموزان
مقدّمه
اجتماعی شدن، یک فرآیند دوجانبه ارتباطی میان فرد و جامعه است و در طول حیات انسان این فرایند در دو مقوله یادگیری و یاددادن ادامه مییابد و سازگاری اجتماعی در قالب این فرایندها صورت میگیرد.بهطورکلی موجود زنده برای ادامه حیات مفید خود به سازگاری با محیط پیرامون خویش نیازمند است .سازمان روانی و عملکردهای جسمانی ما بهگونهای طرحریزیشده است که بهخوبی قادر باشند، این انطباق و سازگاری را در سایه تفکری صحیح برای ما به ارمغان بیاورند؛ پس در بیان این نکته خلافی نیست که معلم، اگرنهموثّرترین عامل، یکی ازموثّرترین عوامل آموزشگاهی است، دیگر عوامل سازگاری با آموزشگاه، مشکلات آموزشگاه و سازگاری با کلاس درس است لذا،محقّق، با انجام این پژوهش، بر آن است که مشخص نماید هر یک از عوامل آموزشگاهی چقدر بر میزان سازگاری اجتماعی دانشآموزان و پیشرفت تحصیلی تأثیر دارد.پژوهشهای متعددی نشان دادهاند عوامل آموزشگاهی با سازگاری دانشآموزان مرتبط است.
نتایج پژوهش آذین و موسوی - 1390 - نشان داد که بین عملکرد دبیران، امکانات آموزشگاه با سازگاری اجتماعی دانشآموزان ارتباط معناداری وجود دارد. ارتباط مثبت معلم - دانشآموز و سبک آموزشی یادگیرنده محور به سازگاری بیشتر دانشآموزان در سه بعد هیجانی، اجتماعی و آموزشی منجر میشود - امین خندقی و فراست - 2011 همچنین راهبردهای یادگیری خودتنظیمی، اضطراب امتحان، خودکارآمدی تحصیلی پیشبینی کنندهی سازگاری تحصیلی میباشند.از سوی دیگر سازگاری موجب شکلگیری برخی پدیدههای فردی و اجتماعی است و بر سایر فرایندها و موضوعات نیز تأثیر میگذارد - زکی، - 1389
نتایج پژوهشها بر روی دانشجویان نشان داده که سازگاری روانی - اجتماعی در پیشبینی عملکرد تحصیلی آنان سهم بسزایی دارد.این تحقیق در مورد دانشآموزان دوره متوسطه دوم، اجرا میشود و میزان تأثیر عوامل آموزشگاهی بر سازگاری اجتماعی دانشآموزان و پیشرفت تحصیلی را موردبحث و بررسی قرار میدهد .سپس راهکارهای مناسب آن ارائه میشود .متغیر وابسته تأثیرپذیر - در این تحقیق پیشرفت تحصیلی دانشآموزان - و متغیر مستقل تأثیرگذار - عوامل آموزشگاهی است - ؛ لذا میخواهیم بدانیم سازگاری اجتماعی دانشآموزان به چه میزان است؟ آیا عواملی از قبیل سازگاری دانش آموزان با مدرسه، عملکرد و نحوه تدریس دبیران، مشکلات موجود در مدرسه و سازگاری دانشآموزان در کلاس درس بر پیشرفت تحصیلی تأثیر دارد؟ و سهم تأثیر هرکدام چقدر است؟
سازگاری اجتماعی
سازگاری اجتماعی، جریانی است که بهوسیله آن روابط میان افراد، گروهها و عناصر فرهنگی در وضع رضایتبخش برقرار باشد . بهعبارتدیگر، روابط میان افراد و گروهها بهگونهای برقرارشده باشد که رضایت متقابل آنها را فراهم سازد.بنابراین رفتارهایی از قبیل تمایل به شرکت در جشنها و مهمانیها، شرکت در محافل اجتماعی، شرکت در مجالس سخنرانی، داشتن تمایل به رهبری گروه، عدم احساس شرم در برخورد با افراد غریبه، شرکت دربازیهای دستهجمعی، دوست شدن با افراد تازهوارد، ابراز عقیده در جمع،تنفّر از کمرویی، دستپاچه نشدن در مجالس عمومی و ... است.
وضعیت فیزیکی
نظام آموزشوپرورش باید محیطی را برای فراگیران فراهم سازد که بتوانند ازنظر عاطفی، اجتماعی و جسمانی، رشدی شایسته و درخور داشته باشند.اهمیت حیاتی وضعیت فیزیکی کلاس و مدرسه ازآنجا ناشی میشود که دانشآموزان ومعلّم قسمت زیادی از عمر خود را در مدرسه میگذرانند .بنابراین مدرسه و کلاس باید دارای ویژگیهایی؛ ازجمله آسایش و جذابیت باشد و ایجاد انگیزه کند. نور طبیعی نهتنها موجب ارتقای سلامتی دانشآموزان میشود؛ بلکه بر عملکرد آنها نیز تأثیر بسزایی دارد.
مطالعات نشان میدهد که عملکرد تحصیلی دانشآموزانی که از نور طبیعی استفاده میکنند بهتر، میزان غیبت آنها کمتر، رشد قد آنها بیشتر و پوسیدگی دندانهای آنان 9 برابر کمتر از دانشآموزانی است که از نور طبیعی کمتر استفاده میکنند. لذا وجود محیط فیزیکی مناسب ازنظر وسایل کمکآموزشی، محوطه ورزشی، کتابخانه، آزمایشگاه سرویس بهداشتی، فضای سبز، کلاس درس و نیمکتهای مناسب در پیشرفت تحصیلی اهمیت بالایی دارد.
سبک مدیریت
سبک مدیریت رفتارهای نسبتا پایداری است که مدیران و مربیان آموزشگاه در اداره امور و برقراری ارتباط و برخورد با دانشآموزان به کار میگیرند .یکی ازنظریههای سبک رهبری، نظریهی مسیر - هدف است که چهار سبک رهبری را بیان میکند .هر سبک در حقیقت نوعی رابطه با همکاران و زیردستان است .در سبک حمایتی بر نیازها و خواستههای کارکنان تأکید میشود .در سبک آمرانه کار موردتوجه قرار میگیرد نه خود کارکنان .در سبک مشارکتی بر شرکت کردن در تصمیمگیریها و ارائه نظرها برای انتخاب راهحلها تأکید میشود .در سبک موفقیت مداوم مدیریت برای همکاران خود اهمیت زیادی قائل است و بهطورکلی انتخاب هدف را که اساسیترین کار سازمان است به آنان واگذار میکند .تفویض اختیار به افراد در حد اختیارات مدیریت، بالاترین سطح روابط انسانی در سازمان است.
عملکرد دبیران در کلاس
یکی از نقشهای معلم که اغلب مورد غفلت واقع میشود، تأمین مکانی راحت و جذاب و ایجاد انگیزش در دانشآموزان است که وقت زیادی از خود را با آنها میگذراند.بسیاری از تحقیقات نشان داده است که شرکت دانشآموزان در اداره مدرسه، فرصتهای تربیتی بسیار جالب و لذتبخش به دنبال دارد - نقیب زاده، - 1377 بنابراین منظور رفتارهایی است کهمعلّم در کلاس درس و در برخورد با دانشآموزان، انجام میدهد؛
از جمله ارتباط عاطفی او مثل خنده و شوخی، نگاه، سلام و احوالپرسی، ستایش یا سرزنش، پرسیدن درس و نمره دهی، انتخاب نماینده کلاس، شرکت دادن دانشآموزان در فعالیتهای درس- اجتماعی کلاس مثل تقسیم آنها به گروهها و انتخاب سرگروهها و رسیدگی به مسائل آنان، روشهای تدریس معلم، پاسخگویی به سوالات و مشکلات دانشآموزان درباره درس و دیگر مسائل یا عدم آن، شیوههای ارزشیابی پایانی، تعیین دانش آموزان برای کارهای خدماتی کلاس مثل آوردن گچ، ماژیک و تختهپاککن، نقشه و کره جغرافیا، انواع تشویقها و تنبیهها، اعمال تبعیض در برخوردهایش با دانشآموزان یا عدم اعمال تبعیض، شناخت دانش آموزان و ... است.
امکانات آموزشگاه
فنّاوری آموزشی بهعنوان عامل بسیار مهمی در تسهیل فرایند آموزشی موردتوجه مربیان قرارگرفته است .پیشرفت سریع اطلاعات و معلومات علمی تأثیر بسیار زیادی در تغییر و تحولات اخیر داشته است.نگرانیهای فزاینده برای کیفیت آموزشی، تساوی بیشتر در نتایج فرهنگی صرفنظر از جنس، نژاد و طبقه اجتماعی باعث تأکید بیشتر بر استفاده ازفنّاوری آموزشوپرورش میشود.بنابراین شامل امکاناتی است که در بهبود وضعیت آموزشی دانشآموزان تأثیرگذار است .همانند، زمان دسترسی دانشآموزان به کتابهای درسی،
