بخشی از مقاله
چکیده:
امروزه با توجه به گسترش دانش سازمانی و شناخت زمینهي اجتماعی تشکیل یک سازمان، سازمانها میآموزند تا با به کارگیري دارایی هاي نامشهود خود که منابع ارزشی و انسانی محسوب می شوند، از مزیت رقابتی خاصی بهره جویند. این وضعیت، با اهمیت یافتن فرایند ظهور و بروز سازمان و تداوم حیات آن در بستر اجتماعی متمایل به مفهوم سرمایه اجتماعی به عنوان پدیده مدیریتی جدید می باشد. از سوي دیگر، کارآفرینی درون سازمانی نیز به توسعه محصولات و خدمات جدید، نوآوري در محصولات و خدمات و همچنین ایجاد واحد و شعبات جدید منجر شده و در نهایت مزیت رقابتی خاصی براي سازمان فراهم می آورد. از این رو هدف اصلی این تحقیق، بررسی رابطه کارآفرینی درون سازمانی و سرمایه اجتماعی در دانشگاه گیلان می باشد. روش تحقیق، توصیفی و از نوع همبستگی بوده و جامعه آماري این تحقیق شامل 120 نفر از مدیران دانشگاه گیلان می باشد که یک نمونه 90 نفري از آن ها انتخاب شدند. نتایج این پژوهش نشان می دهد که بین سرمایه اجتماعی - و ابعاد شناختی و ساختاري آن - با کارآفرینی درون سازمانی رابطه مثبت قدرتمندي وجود دارد، درواقع به این معنا است که با افزایش سرمایه اجتماعی کارآفرینی سازمانی افزایش مییابد.
واژگان کلیدي: سرمایه اجتماعی ، کارآفرینی درونسازمانی ، بعد شناختی و بعد ساختاري سرمایه اجتماعی
مقدمه
یکی از مسائلی که همواره پیش روي مدیریت یک سازمان قرار دارد، چگونگی توسعه سازمان و افزایش کارآمدي آن می باشد. با توجه به شرایط امروز - جهانی شدن و ... - ، سازمانها می بایست در جهت ارتقاي بهره وري خود تلاش کنند تا بتوانند بقاي خود را از طریق نگهداري مشتریان و ارضاي نیازها و به دست آوردن رضایت آنها، گسترش بازارهاي داخلی و خارجی، افزایش توان رقابت با رقباي خارجی و ... تضمین نمایند.براي رسیدن به این مهم عموما در درجه اول به سرمایه گذاري هاي فیزیکی توجه شده و سعی شده است تا با بالا بردن وجوه سرمایه گذاري ها و خرید ماشین آلات و تکنولوژي مدرن زمینه را براي رشد و توسعه آماده نمایند در درجه دوم - پس از توجه به سرمایه گذاري فیزیکی - سازمان ها، در جهت افزایش بهره وري و توسعه سازمانی به مقوله سرمایه انسانی توجه نمودهاند.
و بعضا هزینههاي هنگفتی براي این امور در نظر گرفته میشود با تاکید بر اینکه در دو زمینه سرمایه گذاري فیزیکی و انسانی هنوز جاي کار بیشتري موجود میباشد به نظر میرسد که
دو ضلع از مثلث بیان شده در مقدمه - سرمایه فیزیکی – سرمایه انسانی – سرمایه اجتماعی - در حال حاضر در سازمان وجود دارد. لیکن داده مناسب و قابل استنادي در زمینه ضلع سوم این مثلث - سرمایه اجتماعی - در سطح سازمان موجود نمی باشد و محقق بر آن است که اهمیت واولویت این اشکال سرمایه به صورت وارونه در سازمانهاي ما رواج یافته و نیازمند تصحیح نگرش ها در این زمینه می باشیم.
-1 طرح مسئله
در عصر حاضر که رقابت و نوگرایی از مشخصه هاي آن محسوب می گردد با ورود به اقتصاد دانش محور، دانش در مقایسه با سایر عوامل تولید مانند زمین و سرمایه و ماشین آلات و... از ارجحیت بیشتري برخوردار شده است به طوري که در این اقتصاد، دانش به عنوان مهمترین عامل تولید محسوب می شود و از آن به عنوان مهمترین مزیت رقابتی سازمان ها یاد میگردد - ستارامن و همکاران[1]، . - 2002اگر در گذشته بیشتر دارایی هاي سازمان ها مشهود بوده اند امروزه قسمت اعظم دارایی هاي سازمان ها نامشهود هستند - سالوین و همکاران[2]، . - 2000 در اقتصاد دانش محور، موفقیت سازمان ها به توانایی مدیریت این دارایی هاي نامشهود بستگی دارد و براي اینکه بتوانیم این دارایی ها را مدیریت کنیم ابتدا می بایستی آنها را شناسایی و اندازه گیري کرده و در نهایت می توانیم آنها را مدیریت نماییم - سانچز و همکاران[3]، . - 2000
تأثیر سرمایه اجتماعی در توسعه دانش سازمانی و یادگیري سازمانی، سازمان ها را به سازمان دانش محور تبدیل و آن ها را در جهت رسیدن به سازمان یادگیرنده شدن نزدیک می کند - امین بیدختی، نظري، 1388، ص. - 57وقتی صحبت از کارآفرینی می شود شاید این مسئله تداعی گردد که کارآفرین به این دلیل کارآفرین شده است که خود آقاي خود باشد و جهت شروع و یا ارتقاء فعالیت هاي خود نیازي به شناسایی خواسته ها و وجود ارتباط فراوان و گسترده با افراد جامعه ندارد. اما این دیدگاه، دیدگاه بسیار خطرآفرینی است چرا که کارآفرینی در خلاء انجام نمی گیرد و آن تنها با ارتباط مستمر و همیشگی فرد کارآفرین و اجتماع پیرامونش میسر می گردد.از این رو این پژوهش به دنبال پاسخگویی به این سئوال است که آیا سرمایه اجتماعی در فعالیت هاي کارآفرینان تاثیرگذار و با آن داراي ارتباط است؟
-2 مرور ادبیات پژوهش
لین و همکارانش در سال 2004 طی تحقیقی، تاثیر سرمایه اجتماعی و توانایی کارآفرینان و استراتژيهاي کارآفرینی را بر روي عملکرد کسب و کارهاي جدید مورد بررسی قرار داده و در یافتند که سرمایه اجتماعی تاثیر استراتژي هاي کارآفرینی را بر عملکرد تعدیل می نماید همچنین به این نکته پی بردند، که کارآفرینان موفق آنهایی خواهند بود که استراتژيهاي کارآفرینی را مطابق با سرمایه اجتماعی و تواناییها تنظیم نمایند.هاوس در سال 2000 میلادي طی تحقیق خود با عنوان - آیا سرمایه اجتماعی و فرهنگ اقتصادي مهم است؟ - به این نتیجه رسید که، کارآفرینانی که داراي سرمایه اجتماعی بوده و از آن استفاده مینمایند، موفقترند.
خانم لیلی احمدي - - 1383 دانشکده حقوق تهران در پایان نامه خود تحت عنوان سرمایه اجتماعی شاخص هاي ارزیابی آن به شرح و توصیف سرمایه اجتماعی و شاخصهاي ارزیابی آن پرداخته است.
آقاي علیرضا شیروانی - 1383 - دانشگاه علامه طباطبایی، نیز در پایان نامه خود تحت عنوان، تاثیر عملکرد سازمان هاي بخش دولتی بر سرمایه اجتماعی، به این نتیجه میرسد که بین میزان فعالیتهاي مشارکت جویانه، توجه به آموزشو توانمندسازي کارکنان، ساختار منعطف و غیر دیوان سالارانه، مسئولیت اجتماعی و قابلیت پاسخگویی، با سرمایه اجتماعی رابطه دارد.
-3 تعاریف عملیاتی تحقیق
سرمایه اجتماعی :
سرمایه اجتماعی، مجموعه هنجارهاي موجود در سیستم هاي اجتماعی است که موجب ارتقاء سطح همکاري اعضاء آن جامعه گردیده وموجب پایین آمدن سطح هزینه هاي تبادلات وارتباطات می گردد. و یا به عبارتی دیگر این مفهوم به پیوند ها وارتباطات میان اعضاء شبکه به عنوان منبع با ارزش اشاره دارد که با خلق هنجارها واعتماد متقابل موجب تحقق اهداف اعضاء می شود.
کارآفرینی سازمانی :
فرایندي است که در آن محصولات یا فرایندهاي نوآوري شده از طریق القاء وایجاد فرهنگ کارآفرینانه در یک سازمان از قبل تاسیس شده، به ظهور میرسند، به تعریفی دیگر :فعالیتهاي کار آفرینانه فعالیتهایی هستند که از منابع وحمایت سازمانی به منظور دستیابی به نتایج نوآورانه استفاده می نمایند.
بعد شناختی سرمایه اجتماعی:
این بعد در رابطه با پدیده هایی نظیر ارزشها، تعهدات، مشارکت واعتماد موجود در سیستم می با شد.
بعد ساختاري سرمایه اجتماعی :
این بعد در رابطه با ساختارها وفرایندهاي مدیریتی نظیر پاسخگویی مدیران ورهبران بر عملکردشان، شفافیت در تصمیمگیري، میزان تصمیم گیري واقدام بر اساس کار گروهی است.
-4 چارچوب نظري تحقیق
کنش هاي متقابل اجتماعی و شبکه هاي که در گذشته براي جوامع و افراد ذخیره و پرورش یافته است منبع قابل دسترسی براي آنهاست. نظریه پردازان سرمایه اجتماعی - بوردیو، کلمن، پوتنام، فوکویاما - اعتقاد دارند که سرمایه اجتماعی نمی تواند خارج از زمینه اجتماعی وسیعتر جامعه باشد و بنابراین به اندازهاي که جوامع متفاوتند منابع مختلف وجود دارد.در ادامه مهمترین شاخص هایی که توسط این نظریه پردازان براي اندازه گیري سرمایه اجتماعی به کار رفته است اشاره میشود:
جدول شاخصهاي مورد استفاده براي اندازهگیري سرمایه اجتماعی - میرزاخانی، - 27-28 :1379
