بخشی از مقاله
چکیده
هدف پژوهش حاضر بررسی رابطه بین عملکرد مدیران مدارس با هوش اخلاقی در مدارس دخترانه اداره آموزش و پرورش ناحیه 4 شهر تبریز بوده است . روش پژوهش توصیفی - همبستگی و از نظر هدف کاربردی میباشد. جامعه آماری پژوهش شامل تمامی مدیران مدارس دخترانه اداره آموزش و پرورش ناحیه 4 شهر تبریز به تعداد 110 نفر و نمونه تحقیق با استفاده از جدول مورگان و از طریق روش نمونه گیری تصادفی طبقهای نسبی 86 نفر محاسبه شده است. برای جمع آوری داده ها از پرشسنامه استاندارد هوش اخلاقی و عملکرد مدیران استفاده گردیده است. نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل داده ها نشان میدهد بین هوش اخلاقی و مؤلفه های بخشش و مسئولیت پذیری هوش اخلاقی با عملکرد مدیران رابطه وجود دارد.
واژههای کلیدی:هوش اخلاقی ، عملکرد مدیران
-1 مقدمه
آموزش و پرورش یکی از سازمانهای مهم و تاثیر گذار در هر جامعه ای می باشد که نقش اساسی را در اداره امور جامعه و بقا و تداوم آن بر عهده دارد. در این بین مدیران آموزشی به عنوان رهبران آموزشی ،نقش مهمی را ایفا می نمایند اگر مدیران آموزشی دارای دانش و مهارتهای کافی باشند و از انواع هوش برخوردار باشند بدون تردید نظام آموزشی نیز از اثر بخشی وکارآیی برخوردار خواهد بود ولی اگر مدیران فاقد کارآمدی لازم باشند یقینا ضررهای جبران ناپذیر ی به سازمانها خواهد خورد. از دغدغه های اصلی آموزش و پرورش بحث مدیریت و رهبری و بهبود عملکرد مدارس است .گسترش همه جانبه سازمانهای آموزشی لزوم برخورداری از مدیرانی ماهر و توانمند در به کارگیری دانش و تجربه تخصصی را دو چندان ساخته است همچنین بررسی یافته های تحقیقی و نظری مرتبط با موضوع نشان می دهد که ابعاد مختلف هوش مدیران از عوامل کلیدی اثر بخش مدیریت سازمان ها می باشد و می تواند زمینه ی موفقیت در میدان رقابت و در شرایط کنونی هزاره ی سوم را فراهم نماید.
با توجه به جایگاه مدارس در تحقق اهداف نظام آموزش و پرورش کشور و نیز برنامه های مرتبط با تحقق اهداف سند چشم انداز آموزش و پرورش و نیز طرح تحول بنیادین نه عملکرد موجود مدیران مدارس جوابگوی انتظارات نظام آموزشی ،اسناد بالا دستی و مشتریان خارجی - والدین - نمیباشد. مطالعات و تجربیات معلمان و نیز محقق گویای این واقعیت است که آموزش و پرورش در راستای تحقق اهداف بلند مدت خود نیازمند بازنگری جدی در برنامه های مرتبط با ارتقاء عملکرد مدیران مدارس و سایر کارکنان آموزشی میباشد.عملکرد مدیران مدارس از مسائل مهم و قابل توجه در اندازه گیری اثربخشی در نظام اموزشی بوده و خود از ویزگیهای مختلف فردی ، سازمانی و اجتماعی تأثیر می پذیرد. با توجه به شواهد و گفته هایی که بیان گردید به نظر می رسد باید عملکرد مدارس تحت تاثیر عواملی باشد که از آن جمله می توان به تاثیر هوشهای چند گانه بر آن را نام برد.
این تحقیق به دنبال پاسخ به این سوال می باشد که آیا بین عملکرد مدیران مدارس با هوش اخلاقی آنان رابطه وجود دارد؟ مفهوم عملکرد با نحوهی انجام امور مرتبط است - اسکاتی، . - 1386 به منظورآگاهی از نتایج عملکرد منابع انسانی و میزان کارآیی آنان، ضروری است که منابع انسانی موجود در سازمان مورد ارزیابی قرار گیرند. از این طریق باشناخت نقاط قوت و ضعف منابع انسانی، اقدامات بهسازی و بالندگی نیرویانسانی به منظور دستیابی به اهداف سازمانی صورت میپذیرد - دعایی، . - 1377 ارزیابی عملکرد نزدیکترین نظام به یک مدیریت علمی در حوزهی مدیریت منابع انسانی است. این نزدیکی از آن جهت است که هدف این نظام ارزیابی اثربخشی و تعهد فردی و پیونددادن عملکرد کارکنان به اهداف بلندمدت کسب و کار است. اما نباید از نظر دور داشت که تدوین و به کارگیری یک نظام منطقی و معنادار برای سنجش عملکرد ممکن است دشوار و مسئلهآفرین باشد - یزدچی، . - 1383
در واقع سنجش و اندازهگیری عملکرد تلاشی است سیستماتیک برای دانستن این که خدمات تا چه حد پاسخگوی نیازهای مردم بوده و توانایی سازمانها در برآورده نمودن آن تا چه اندازهای
است - هالاچمی1، . - 2006 سازمانها در دنیای پویا و پر مخاطرهی امروزی برای اینکه بتواند بقای خودش را تحکیم بخشد، باید مدیران و کارکنان خودش را ملزم به رعایت اصول اخلاقی و فراگیری هوش اخلاقی2 نماید. چرا که رعایت آنها باعث دلگرمی کارکنان و به تبع آن افزایش کیفیت خدمات و در نهایت جلب رضایت مشتریان و تثبیت بقای سازمانها خواهد شد. مدیران با داشتن هوش
اخلاقی بالا، میتوانند با سالمسازی و بهینهکردن عملکرد امروز سازمانها، موقعیت و جایگاه آنها را در بازار رقابتی فردا تضمین کنند.
مدیران برای اطلاع از وضعیت محیط داخلی و خارجی سازمانها، نیازمند برقراری ارتباط با عوامل داخلی و خارجیاند تا نسبت به رفع مسایل و مشکلات موجود اقدام و در راستای ارتقا و توسعهی سازمان بیش از پیش تلاش نمایند.امروزه سازمانها به این امر واقف شده است که نادیدهگرفتن اصول اخلاقی و هوش اخلاقی موجب تنگشدن عرصهی فعالیتها خواهد شد. از سویی مردم
نیز به عنوان مصرفکنندهی کالا و خدمات سازمانها یا گردانندگان چرخهای اقتصادی، انتظاری جز لمس مفاهیم اخلاقی در مراودات اقتصادی ندارند.هوش اخلاقی به معنی ظرفیت و توانایی درک درست از خلاف، داشتن اعتقادات اخلاقی قوی و عمل به آنها و رفتار در جهت صحیح و درست است - بوربا3، . - 2005
هوش اخلاقی، به معنی توجه بهزندگی انسان و طبیعت،رفاه اقتصادی و اجتماعی، ارتباطات باز و صادقانه و حقوق شهروندی است. در دنیای امروزی، تنها رهبران با هوش اخلاقی بالا میتوانند در سازمان،اعتماد و تعهد ایجاد کنند که مبنایی برای تجارت گسترده و درست است - مختاریپور و سیادت، . - 1388 تجارب مدیران تجاری در آمریکا، ژاپن و بسیاری از موسسات خصوصی وشرکتهای کارآفرینی، نشان داده است که رفتار اخلاقی، تنها انجام درست کار نیست، بلکه انجام کار درست است. همچنین پژوهشهای انجامشده دربیش از 100 شرکت نشان داد که هوش اخلاقی تاثیر بسیار قوی بر عملکرد مالی سازمان دارد - بارلینگ و تورنر4، . - 2002 وقتی دربارهی هوش صحبت میشود، ویژگیهایی چون یادگیری سریع، محاسبات دقیق و فوری و راه- حلهای جدید به ذهن خطور میکند - فاطمی، . - 1385 هوش یعنی قدرت یادگیری، کسب مهارتهای فکری، کسب مهارتهای جسمی و سازگاری بامحیط. هوش یعنی این که بتوان هر لحظه در برابر هر محرکی واکنش صحیح نشان داد.
در عصر حاضر دغدغه و نگرانی مدیران امروزی بروز مشکلات و مسایل پیچیدهای است که از طریق رعایتنشدن اصول اخلاقی توسط زیردستان میباشد. در این راستا موثرترین پدیدهای که میتواند یاور مدیران و راهگشای مسایل و مشکلات باشد غیر از هوشاخلاقی نمیتواند موثرتر از آن باشد - وینسنت5، . - 2003 شواهد بسیاری وجود دارند که هوش اخلاقی نقش بزرگی در موقعیت سازمان ایفا میکند. بیشتر سازمانها راستی و درستی را خطمشی محوری خود قرار داده است. بسیاری از پژوهشگران بر این باورند که صداقت کامل در تمام زمانها باید در راس دستور کار سازمان باشد. هنگامی که رهبر پیوسته صادق باشد و همراه با اصول و ارزشهای اخلاقی عمل کند، عملکرد بالایی را در سرتاسر فروش، سود، نگهداری افراد، شهرت و رضایت مشتری ایجاد میکند. به عبارت دیگر اخلاقیات خوب، برای تجارت خوب است - مانالاک6، . - 2006رعایت اصول اخلاقی از وظایف اصلی مدیران میباشد - مکسول7، . - 1387
اخلاقیبودن نه تنها سبب رضایت کارکنان و مشتریان است بلکه مشتریان و کارکنان را به دوستداران دو آتشهی مدیران تبدیل میکند. دوستدارانی که از ارتباط با مدیران لذت میبرند و سعی میکنند آشنایان و سایر همکاران خود را در این لذت سهیم کنند. به همین دلیل مبلغان بدون مزد مدیران میشوند و در شرایط بحرانی، مدیران را رها نمیکنند - قراملکی، . - 1387 هوش اخلاقی میتواند در این موارد بر عملکرد و موفقیت سازمان تاثیر گذارد: افزایش سود و مزیت رقابتی ، افزایش تنوع طلبی، کاهش هزینه های ناشی از کنترل،بهبود روابط ، افزایش جو تفاهم و کاهش تعارضات، افزایش تعهد و مسئولیت پذیری کارکنان، افزایش مشروعیت سازمان.
-2 مواد و روشها
تحقیق حاضرباتوجه به هدف تحقیق از نوع کاربردی وباتوجه به نحوه گردآوری داده ها توصیفی از نوع همبستگی است. جامعه آماری تحقیق عبارت از کلیه مدیران مدارس دخترانه دوره های ابتدایی و متوسطه دولتی و غیر دولتی آموزش و پرورش ناحیه 4 شهر تبریز در سال تحصیلی -94 1393 بوده است که شامل 110 مدرسه می باشد. نمونه تحقیق بر اساس جدول مورگان و به تعداد 86 نفر انتخاب شد. شیوه نمونه گیری تصادفی طبقه ای نسبی با توجه به طبقات مقطع ، دولتی و غیر دولتی بوده است. حجم نمونه این تحقیق شامل 86 نفر از مدیران مدارس دخترانه آموزش و پرورش ناحیه 4 شهر تبریز میباشد که به نسبت تعداد مدیران در مقاطع ابتدایی ، دوره اول متوسطه و دوره دوم متوسطه در هر یک از مدارس دولتی و غیر دولتی به صورت تصادفی طبقهای نسبی برای نمونه تعیین و انتخاب شد. برای اندازه گیری متغیر ها از پرسشنامه هوش اخلاقی لینیک و کیل - 2005 - استفاده شده است. برای اندازه گیری عملکرد مدیران مدارس از پرسشنامه محقق ساخته استفاده شده است . این پرسشنامه در مقیاس لیکرت و پنج درجه ای بوده و در 12 سوال وضعیت عملکرد مدیران از دیدگاه خودشان را مشخص و توصیف می نماید. هر دو پرسشنامه از لحاظ روایی و پایایی مورد ارزیابی قرار گرفته و از پایایی بالایی برخوردارند.
-3یافته ها
رابطه بین دو متغیر هوش اخلاقی و مؤلفه های آن با عملکرد مدیران، از طریق آزمون ضریب همبستگی مورد سنجش قرار گرفته است. مطابق جدول - 1 - ملاحظه میگردد، سطح معنی داری آزمون در هوش اخلاقی و مؤلفه های بخشش و مسئولیت پذیری زیر 0/05 میباشد. بنابراین وجود رابطه بین متغیر ملاک با متغیرهای پیش بین هوش اخلاقی ، بخشش و مسئولیت پذیری تائید میشود ، اما بین درستکاری و دلسوزی با عملکرد مدیران مدارس دخترانه آموزش و پرورش ناحیه 4 شهر تبریز رابطه معناداری وجود ندارد .
-4نتیجه گیری
بر اساس نتایج حاصل از آزمون آماری سطح معنی داری آزمون در هوش اخلاقی و مؤلفه های بخشش و مسئولیت پذیری زیر 0/05 میباشد. بنابراین وجود رابطه بین متغیر ملاک با متغیرهای پیش بین هوش اخلاقی ، بخشش و مسئولیت پذیری تائید میشود ، اما بین درستکاری و دلسوزی با عملکرد
