بخشی از مقاله
چکیده
زمینه و هدف: رویکردهای جدید پژوهش در آموزش بر استفاده از راهبردهای یادگیری و مطالعه در تسهیل فرایند یادگیری و در نهایت ارتقای پیشرفت تحصیلی معطوف میباشد. اهمیت راهبردها به عنوان راهکاری برای ارتقای سطح آموزش کاملاً شناخته شده است. با توجه به مطالعات اندک در این زمینه پژوهشی با هدف تعیین بررسی راهبردهای یادگیری در دانشجویان دانشکده علوم تربیتی دانشگاه آزاد واحد تهران شمال انجام گردید. روش بررسی: تحقیق حاضر به صورت پیمایشی اکتشافی و در سال 96-97 انجام شد. از بین دانشجویان علوم تربیتی دانشگاه آزاد واحد تهران شمال به روش تصادفی طبقه ای نسبی و با توجه به حجم جدول کرجسی و مورگان 121 نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند. ابزار گردآوری دادهها پرسشنامه مشخصات فردی و پرسشنامه راهبردهای یادگیری استاندارد وین اشتاین بود.
از آمار توصیفی و تحلیلی آزمون t، آنالیز واریانس یکطرفه و ضریب همبستگی برای پردازش اطلاعات استفاده شد. P<0/05 به عنوان سطح معنیداری در نظر گرفته شد. یافتهها: بیشترین فراوانی به ترتیب مربوط به دانشجویان برنامه ریزی درسی - %35/5 - و سپس رشته تکنولوژی آموزشی - %28/1 - مدیریت آموزشی - %14/0 - ، برنامه ریزی آموزشی - %8/3 - ، مشاوره - %7/4 - مدیریت آموزش عالی - %5/8 - بود. مقایسه نمره حیطههای دهگانه پرسشنامه راهبردهای مطالعه و یادگیری بین دو گروهی که محل مطالعه خود را مناسب دانستهاند و گروهی که محل مطالعه خود را مناسب ندانستهاند، اختلاف آماری معنیداری نشان نداد . - P>0/05 - میانگین نمرات حیطههای نگرش، انگیزش، کنترل دقت، اضطراب و تمرکز بین رشتههای مختلف اختلاف آماری معنیداری را نشان داد . - P<0/05 - همچنین راهبردهای آزمون با پیشرفت تحصیلی ارتباط آماری معنیداری داشت . - P<0/05 - میانگین نمره انگیزش نیز نسبت به زمان مطالعه در کتابخانه اختلاف آماری معنیداری داشت . - P<0/05 - میانگین نمرات دانشجویان علوم تربیتی دانشگاه آزاد واحد تهران شمال معادل صدک 30-20 نمرات هنجاری دانشجویان بود. نتیجهگیری: پیشنهاد میگردد به منظور افزایش توان یادگیری و ارتقای کیفیت تحصیلی دانشجویان علوم تربیتی دانشگاه آزاد واحد تهران شمال ، به کارگیری این راهبردها به دانشجویان آموزش داده شود.
کلید واژهها: راهبردهای یادگیری، دانشجویان علوم تربیتی ، تدریس ، راهبردهای مطالعه
مقدمه
یادگیری غیر مؤثر، علاوه بر زیانهای اقتصادی، مشکلاتی نظیر سرخوردگی، کاهش اعتماد به نفس، احساس حقارت، افسردگی و در نتیجه عدم شکوفایی کامل استعدادها و تواناییهای فرد شکست خورده در تحصیل را در پی خواهدداشت . - 1 - در حال حاضر بسیاری از تحقیقات آموزشی و نیز بیشتر ساعات آموزش اساتید به این موضوع اختصاص دارد که اساتید چگونه باید مطالب درسی را ارائه نمایند تا حداکثر یادگیری رخ دهد . - 2 - نظامهای آموزشی و فعالیتهای حاکم بر آن با توجه به پیشرفت جوامع، همواره دستخوش تغییر و تحول است که این امر خود معلول تحولات اجتماعی و علوم مختلف آن میباشد. سرعتحولت نظامهای آموزشی به حدّی است که گاهی موجب تغییر کل ساختار آموزشی جامعه میگردد. در دنیای امروز هیچکس از آموزش و یادگیری بی نیاز نیست و یادگیری بخشی از زندگی انسانها محسوب میگردد . - 3 -
شاید به جرأت بتوان گفت که مهمترین اصل زندگی انسانها یادگیری است؛ زیرا انسان از بدو تولد تا انتها با فرایندهای مختلف یادگیری روبهرو میباشد. برای یادگیری تعاریف مختلفی ارائه شده است. رفتارگرایان یادگیری را تغییر در رفتار قابل مشاهده و اندازه گیری و پیروان مکاتب شناختی، آن را کسب بینشهای جدید و یا تغییر در بینشهای گذشته عنوان میکنند. شاید یکی از جامعترین تعاریف یادگیری از دیدگاه Marqize و Hellois باشد. از نظر ایشان یادگیری عبارت است از فرایند تغییرات نسبتاً پایدار در رفتار بالقوه فرد که بر اثر تجربه حاصل شده باشد . - 7-4 - در جریان هر یادگیری دو شرط اساسی یعنی فراگیر و فراده وجود دارند. البته بدیهی است که فراده یا معلم هرگز چیزی رایاد نمیدهد بلکه شرایط را فراهم میسازد تا فراگیر یاد بگیرد.
با پیشرفت علوم نیازهای فردی و اجتماعی نیز گستردهتر شده است. در این میان برآورده ساختن نیازهای آموزشی فراگیران در سایه روشهای آموزشی پیچیدهتری قابل دسترس می باشد. بنابراین روشهای سنتی آموزش دیگر قادر نخواهند بود یادگیری را به نحو مطلوب در فراگیر تسهیل نمایند . - 5 - شکی نیست که فراگیر، انسانی با ویژگیهای منحصر به فرد است که معلم بدون در نظر گرفتن ویژگیهای جسمی، عاطفی ذهنی و اجتماعی وی قادر نخواهد بود که در امر یادگیری مداخله نماید. هدف از یادگیری چیزی فراتر از انتقال مفاهیم و اطلاعات به فراگیر است. در واقع تفاوت فاحشی بین دانستن یک چیز و یادگرفتن آن وجود دارد. یادگیری یک جریان فعال شناختی ذهن فراگیر است که تحت تأثیر عوامل مختلف قرار میگیرد.
در سالهای اخیر حجم زیادی از پژوهشهای آموزشی و روانشناسی متمرکز بر نقش یادگیرندگان و تأثیر آموزش و فرایندهای شناختی مؤثر بریادگیری بوده است. بدیهی است بدون شناخت کافی از فراگیر و فرایندهای شناختی وی که به یادگیری منجر میشوند، یادگیری رخ نخواهد داد و در طی سالها روانشناسان شناختی سعی نمودهاند تا نقش فراگیران و واکنشهایی که در فرایند یادگیری برای وی اتفاق میافتد را شناخته و توضیح دهند . - 10-8 - میزان مشکلات نظامهای آموزشی بخصوص مراکز آموزش عالی یا دانشگاهها در امر آموزش و یادگیری مؤثر و مداوم بسیار قابل توجه میباشد. نتایج پژوهشهای مختلف نشان میدهند که بسیاری از فراگیران دانشگاهها یادگیری مؤثر و پایدار نداشتهاند که افت تحصیلی و مشکلات روانی اجتماعی حاصل از آن تهدیدی برای هر جامعه محسوب میگردد . - 11 -
عوامل مختلفی بر یادگیری تأثیر میگذارد؛ از جمله انگیزه، احساس نیاز علائق فردی، انطباق مطالب درسی با واقعیتهای زندگی و ... . یکی از مهمترین عوامل تأثیرگذار بر یادگیری مؤثر که تاکنون شناخته شده است، مرتبط بودن مطالب آموزشی بر ساختار شناختی فرد میباشد . - 12 - فراگیر زمانی مطالب جدید را یاد میگیرد که مفاهیم جدید منطبق بر ساختار شناختی قبلی وی باشد. ساختارهای شناختی همان راهبردها یا استراتژیهای یادگیری هستند که با تسهیل فرایند یادگیری عملکرد تحصیلی فراگیران را بهبود می بخشند.
راهبردهای یادگیری ساختار سادهای دارند که با استفاده از آن فراگیران قادر میباشند، مواد آموزشی را سریعتر یاد بگیرند؛ بهتر درک نمایند و از همه مهمتر این که آن را برای مدت زمان طولانیتری در ذهن نگاه دارند. فراگیران با به کار بردن راهبردهای یادگیری در فرایند یادگیری مشارکت فعال خواهند داشت؛ مطالب جدید را با اطلاعات قبلی خود پیوند میزنند و نظارت مستمر بر جریان یادگیری خود پیدا خواهند نمود 13 - ،Weinstein . - 14 و Mayer در سال 1986، راهبردهای یادگیری در چندین رسته طبقهبندی کردند که به طور مختصر به آن اشاره میشود . - 15 -
- راهبردهای عاطفی
- راهبردهای مرور ذهنی
- راهبردهای بسط یا گسترش معنایی
- راهبردهای سازماندهی
- راهبردهای نظارت
در مطالعات Weinstein و همکاران راهبردهای مطالعه و یادگیری عبارتنداز نگرش، انگیزش، کنترل زمان، اضطراب، تمرکز، راهنمای مطالعه، راهبردهای آزمون، خودآزمایی و انتخاب ایده اصلی . - 14 - در بیشتر مواقع عدم تسلط افراد بخصوص دانشجویان در استفاده از مهارتها و روشهای مطالعه و راهبردهای شناختی و یادگیری یا به زبان سادهتر شیوه درس خواندن، مشکلات عدیدهای را به وجود میآورد. دانشجویان با مشکل عدم آموزش و آگاهی در زمینه چگونگی مطالعه صحیح روبه رو هستند و نمیدانند که چگونه با استفاده از راهبردهای شناختی، یادگیری را فعال کنند تا هر چه بهتر
