بخشی از مقاله
چکیده
هدف این پژوهش بررسی رابطه بین فرهنگ مثبت اندیشی معلمان با جوسازمانی مدارس بود.روش انجام این تحقیق توصیفی - همبستگی - بود, جامعه آماری پژوهش شامل 64نفر از معلمان مدارس دخترانه و پسرانه شهر پاکدشت درسال تحصیلی 95-96بودند. ابزار گردآوری داده ها برای متغیر جو سازمانی پرسشنامه ،شاخص جو سازمانی oci - هوی؛اسمیت؛سوئتیلند، - 2002با ضریب پایایی 0/88 بود و برای سنجش متغیر وابسته فرهنگ مثبت اندیشی معلمان از پرسشنامه فرهنگ مثبت اندیشی معلمان هوی - Hoy,2010 - با ضریب پایایی 0/68 بود.
- صفری - 1394 داده های گردآوری شده به کمک شاخص های آمار توصیفی نظیر میانگین ،انحراف استاندارد،آزمون تحلیل واریانس و آزمون T مستقل و ضریب همبستگی پیرسون وتجزیه وتحلیل رگرسیون چندمتغیری تجزیه و تحلیل شدند . نتایج نشان داد وضعیت فرهنگ مثبت اندیشی در مدارس مورد مطالعه در هر3مولفه خودکارآمدی، تأکید علمی - آکادمیک - و اعتماد از دیدگاهمعلمان درحد نسبتاً بالا ارزیابی شده است.
وضعیت مثبت اندیشی معلمان درهر 3مقطع فوق دیپلم ،لیسانس و فوق لیسانس بالا است وبین معلمان زن و مرد نیز از این لحاظ تفاوت معناداری وجود ندارد. نتیجه دیگر تحقیق نشان می دهد که بین فرهنگ مثبت اندیشی معلمان و جوسازمانی همکاران رابطه مثبت و معناداری وجود ندارد . بین فرهنگ مثبت اندیشی و مولفه های جوسازمانی oci یعنی رهبری همکارانه،رفتارهای حرفه ای معلمان ، تأکید برپیشرفت تحصیلی و آسیب پذیری نهادی نیز رابطه مثبت ومعناداری وجود ندارد.
مقدمه
به دلیل تأثیر حرفه گرایی مدرن وتغییر در فلسفه وماهیت رویکرد مؤسسات وسازمانها ،مفهوم سنتی مدیریت دستخوش تغییر شده است. مدیریت که به یک معنی »انجام دادن کارها« یا پیشبرد یک مؤسسه به سمت جلو یا انجام یک برنامه یاپروژه بود،علمی تر،وسیع تر و بازتر ،قابل انعطاف تر و آزادتر شده است. بنابراین مدیریت قدیمی کم کم درحال تبدیل به مدیریتی متأثر از دموکراسی ،جامعه گرایی ،اقتصاد وکارایی می شود.درعصر اطلاعات رویکرد تجربی امری اساسی است و پیشرفت های آموزشی نیز بستگی به کاوش وتجربه هایی دارد که به نام تحقیق یا پژوهش شناخته می شوند. - شمس مورکانی -
ازآنجایی که امروزه مدرسه به عنوان یک سیستم اجتماعی باز مورد توجه است و آنچه که مدیران آموزشی باید توجه کنند شناخت عوامل اصلی یک سیستم یا نظام آموزش و پرورش است. - صافی - دراین نگاه سیستمی مدرسه از خرده سیستم های متعددی تشکیل شده که کارکرد مناسب هریک ازآنها برای موفقیت و پیشرفت مدرسه لازم است وازطرفی برخی از این خرده سیستم ها تأثیرات مثبت و مستقیمی بر دیگرخرده سیستم هادارند.
از خرده سیستم های موجود می توان به فرهنگ مدرسه و جو مدرسه اشاره کرد که دراین تحقیق به اندازه گیری یکی از انواع فرهنگ های مدرسه به نام فرهنگ مثبت اندیشی آموزشی و سپس به اندازه گیری جو مدرسه بر اساس شاخص oci پرداخته و رابطه آنها و مولفه های آنها را بایکدیگر بسنجیم. تعاریف متعددی برای فرهنگ ذکر شده است ،با نگاهی دقیق به این تعاریف پی می بریم که زمینه اصلی فرهنگ سازمان وجود سیستمی از معانی و مفاهیم مشترک درمیان اعضاء سازمان است.
- رابینز استیفن، - 1390 دریک تعریف کلی ،فرهنگ سازمانی جهت گیری های مشترکی است که واحد سازمانی را کنار هم می آورد و به آن هویتی مجزا می بخشند - هوی - برای تفسیر فرهنگهای مدارس می توان از طریق تحلیل نهادها،دست ساخته ها ،آداب و رسوم ،مراسم، آیکونها، قهرمانان،اسطوره ها،برنامه های آئینی و افسانه هایشان استفاده کرد. ازنظر هوی 4نوع فرهنگ مدرسه با نام های کارآمدی، اعتماد،مثبت اندیشی ،کنترل وجود دارد که هریک از این فرهنگها باورهای مشترک معلمان را درمدارس توصیف می کند.
فرهنگ مثبت اندیشی آموزشی تابعی از کارآمدی، اعتماد کادرآموزشی وتأکید علمی مدرسه است. این 3ویژگی به طرزی هماهنگ باهم تعامل می کنند تا محیط مدرسه مثبتی را ایجاد کنند که به آن مثبت اندیشی آموزشی می گویند - هوی ،تارتر - 2006 مثبت اندیشی آموزشی مجموعه ای از باورها درباره نقاط قوت و توانمندیها درمدارس است که تصویری ازیک عامل انسانی ترسیم می کندکه درآن مثبت اندیشی درمدارس کارآمدی واعتماد راباتأکیدعلمی متحد می کند.فرهنگ مدرسه که تحت تأثیر چنین باورهایی قرار گرفته است درکی از آنچه ممکن است ،دارد.
کارآمدی این باوررا القا می کند که کادرآموزشی می تواند تفاوتی مثبت دریادگیری دانش آموزان ایجاد کند ومعلمان به خودباوری می رسند. اعتماد کادرآموزشی به دانش آموزان واولیا این باور را انعکاس می دهد که معلمان ،اولیا و دانش آموزان می توانند به منظور بهبود یادگیری باهم همکاری کنند یعنی کادرآموزشی دانش آموزان را باور دارند. تأکید علمی - آکادمیک - ،تجلی رفتاری است که به کمک این باورها فعال شده، یعنی کادرآموزشی به موفقیت دانش آموزان در درس ها توجه دارد.
درمجموع مثبت اندیشی آموزشی ، شرایط مدرسه را به صورت مفهومی درآورده که طی چندین سال تحقیق نشان داده شده است که یادگیری دانش آموزان رابهبود می بخشد. - بریک ،اشنایدر - 2002 مثبت اندیشی آموزشی یک نقشه راه عملی ایجاد می کند که راهنمای مدارس و پیشرفت دانش آموزان است که 3مسیر مجزای کارآمدی جمعی،اعتماد جمعی و تأکید علمی دارد ،که باهم مرتبط هستند و باعث ارتقای پیشرفت علمی می شوند. جو سازمانی دیدگاه رایج دیگری برای بررسی شخصیت خاص و مجزای مدارس است. جو مدرسه اصطلاحی گسترده است که به ادراکات معلم از محیط کاری کلی مدرسه بر می گردد؛ سازمان رسمی، سازمان غیررسمی، شخصیت های افراد درگیر و رهبری سازمانی بجوّر مدرسه تأثیر میگذارند.
به بیان ساده مجموعه ویژگی های درونی که یک مدرسه را از مدرسه دیگر متمایز میکند و رفتار اعضای هر مدرسه را تحت تأثیر قرار میدهد جوّ، سازمانی مدرسه نامیده میشود. به بیان دقیق تر،جوّ مدرسه ویژگینسبتاً پایدار محیط مدرسه است که شرکت کنندگان تجربه میکنند، بر رفتار آنها تأثیر میگذارد و مبتنی بر ادراکات جمعی آنها درخصوص رفتار در مدارس است. از آنجا که فضای مدرسه، تأثیر عمده ای بر رفتار سازمانی دارد و از آنجا که مدیران می توانند تاثیر مثبت چشمگیری بر توسعه شخصیت مدرسه داشته باشند، توصیف و تحلیلجوّ مدارس مهم است.
جوّ مدرسه را می توان از نظر گاههای گوناگونی درک کرد . - نک . اندرسون، 1982 ؛میسکل واوگادا، - 1988 جوّ سازمانی را میتوان از نظرگاههای گوناگونی بررسی کرد،4 دیدگاه مفید در زمینه جو سازمانی مدارس عبارتند از صداقت در رفتار - OCDQ - ،سلامت رفتار بین فردی - - OHI ،دیدگاه ساده شده مربوط به سلامت و صداقت - - OCI و جو شهروندی . شاخص استفاده شده oci می باشد که این شاخص روابط درون مدرسه را در 4سطح حیاتی بررسی و اندازه گیری می کند. که عبارتند از :
نهادی ،اداری، معلم و دانش آموز.
چارچوب مفهومی OCI یک ویژگی مهم را در 4سطح شناسایی می کند تا تصویر مختصری را از 4 مورد از مهم ترین جنبه های یک مدرسه ارائه دهد که عبارتند از رهبری همکارانه ،رفتارهای حرفه ای معلمان ،تأکیدبرپیشرفت تحصیلی وآسیب پذیری نهادی.
پیشینه پژوهش
مثبت اندیشی باعث خودکارآمدی درفرد می گردد احساس خودکارآمدی درپیدایش رغبت ها نقش بسیار مهمی دارد.هنگامی که فرد احساس خودکارآمدی می کندونتایج مورد انتظار مثبتی را برای فعالیتی درنظر می گیردبه انجام آن راغب می شود وبا انتخاب فعالیتهای مناسب برای رسیدن به فعالیت هایش تلاش می کند،بنابراین مهارتش افزایش می یابد و احساس خودکارآمدی بیشتری می کند وانتظار نتایج مثبت تری را دارد.
- ساویکاس 1999، ولنت و همکاران - 1994 می توان گفت که مهارتهای مثبت اندیشی می تواند دانش آموزان را دربعد سخت رویی توانمند سازد،همچنین مهارت مثبت اندیشی از طریق آموزش مهارت هدف داشتن وهدف گذاری درتمام شئون زندگی به خصوص درفعالیتهای مدرسه ای وتحصیلی می تواند بربعد هدفمندی در دانش آموزان اثر بگذارد. عبودی و همکاران درپژوهشی با هدف شناخت رابطه فرهنگ سازمانی با توانمند سازی کارکنان سازمان تأمین اجتماعی خوزستان ، نشان دادند که بین فرهنگ سازمانی وتوانمند سازی کارکنان درسازمان تأمین اجتماعی خوزستان رابطه ای مثبت و معنادار وجوددارد.
پژوهش های گوناگون درمورد فرهنگ و جو سازمانی مدرسه بیانگر آن است که این دو متغیر نقشی بسیار مهم در رضایت کاری معلمان وبالطبع بروز فعالیتهای نوآورانه و عملکرد مطلوب آنان دارند. - حیدری فرد رضا و همکاران - لی و برک - - 1989، برای اولین بار براهمیت تأکید تحصیلی به طور معنادار پیشرفت تحصیلی دانش آموزان را پیش بینی می کند. به باور پیترسون - - 2012 ،تغییرات مدرسه بدون حمایت فرهنگی نمی تواند موفق شود. اثرات فرهنگ همه جنبه های مدرسه را از جمله اثربخشی و بهره وری ،پیشرفت های دانشگاهی ،همکاری ،ارتباط ،فعالیت های حل مسأله ،نوآوری و پیشرفت مدرسه را ارتقا می دهد تعهد ایجاد می کند و انگیزش را برمی انگیزاند،انرژی را گسترش می دهد و برنشاط مدرسه ،کارکنان و دانش آموزان توجه و تمرکز می کند.
درتحقیقی که وفاشیما و همکاران - 1393 - انجام دادند نشان داده شده بین خودکارآمدی معلم و ادراک دانش آموزان از جوکلاس با راهبردهای خودتنظیمی یادگیری دانش آموزان عادی و تیزهوش رابطه مثبت و معناداری وجود دارد. ملکی و همکاران - 1387 - ،نشان دادند که بین جوسازمانی و عملکرد دبیران رابطه مثبت و معناداری وجود دارد و دبیران دارای مدرک تحصیلی مختلف نسبت به جو سازمانی دیدگاه یکسانی داشته اند.
قاسمی نژاد افسر - 1383 - ،نشان داد که بین جو سازمانی و استرس شغلی رابطه معناداری وجود دارد. صالحی و همکاران ، - - 1394در تحقیقی که دربین کارکنان ادارات ورزش و جوانان استان فارس انجام دادند، نشان دادند که بین جو سازمانی وخودکارآمدی کارکنان ادارات ورزش و جوانان استان فارس رابطه مثبت و معناداری وجود دارد. حیدری فرد رضا و همکاران - 1394 - ،در تحقیق کیفی خود نشان دادند که مقوله ها یا ابعاد اساسی فرهنگ و جو سازمانی نوآورانه که شامل فرهنگ پژوهش محوری ،فرهنگ حامی نوآوری ، جو گشودگی واعتماد متقابل ،جو خلاق و حامی نوآوری و فرهنگ نقد و نقدپذیری می باشد که بافراهم ساختن بستر لازم برای شکل گیری فرهنگ و جو نوآورانه بر اساس نشانگرهای شناسایی شده در مدارس می توان مدارس را به سمت نوآور شدن هدایت کرد.
- pwterson,2002 - ،فرهنگ مدرسه را همان گونه که مثبت یا منفی است تعریف کرده است. در فرهنگ های مثبت مدرسه ،معلمان ، مدیران و دانش آموزان ،یادگیری ارزشمند است. هنجار یادگیری مداوم و پیشرفت وجود دارد و همه مربیان دربرابر یادگیری همه دانش آموزان درمدرسه احساس مسئولیت می کنند . روابط گروهی ،همکارانه وارزشمند هستند وفرصت ها برای بازتاب پژوهش گروهی ومشترک درمورد تدریس ویادگیری فراهم می شود. براساس گفته - Maclin ,2005 - ،جو مدرسه باید بهینه و پرورش دهنده باشد ،جایی که هرفرد باور کندهمه دانش آموزان می توانندمطالب دقیق و همه جانبه را یاد بگیرند و جایی امن و به لحاظ فکری چالشی باشد.
