بخشی از مقاله
رابطه مطلوبیت اجتماعی و خودکارآمدی با میزان شادکامی دانشجویان مقطع کارشناسی دانشگاه ازاد واحد کرمان
این تحقیق به منظور بررسی رابطه مطلوبیت اجتماعی و خودکارآمدی با میزان شادکامی دانشجویان مقطع کارشناسی دانشگاه آزاد واحد کرمان انجام شد. روش تحقیق توصیفی و از نوع همبستگی بود. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه دانشجویان کارشناسی دانشگاه آزاد واحد کرمان در سال تحصیلی ۱۳۹۴-۱۳۹۳ به تعداد ۷۴۰۰ نفر بودند. حجم نمونه با استفاده از جدول مورگان به تعداد ۳۴۲ نفر تعیین و با استفاده از روش در دسترسی انتخاب شدند. برای ارزیابی از پرسشنامه های مطلوبیت اجتماعی، کراون ومارلو (۱۹۶۰)، شادکامی آکسفورد هیلز و آرگایل (۱۹۹۸)، خود کارآمدی عمومی شرر ومادوکس (۱۹۸۲) استفاده شد. نتایج نشان
داد که بین مطلوبیت اجتماعی و خودکارآمدی با شادکامی در دانشجویان رابطه وجود دارد. بعلاوه پسران از لحاظ خود کارآمدی، شادکامی و مطلوبیت اجتماعی بالاتر از دختران بودند.
واژه های کلیدی: مطلوبیت اجتماعی، خود کارآمدی، شادکامی
۱-مقدمه
شادکامی یکی از موضوعات جالبی است که همواره واز قدیم الایام مورد توجه پژوهشگران به ویژه روانشناسان دنیا قرار دارد به طوری که در مورد آن تاکنون پژوهشهای زیادی صورت گرفته است (آرجیل، ۲۰۰۱،سلی گمن، ۲۰۰۰) این که چه چیزی به شادکامی منجر می شود مورد بحث مجامع علمی می باشد در این خصوصی ارسطو فیلسوف معروف معتقد است که شادکامی ترکیب یافته از عوامل هماهنگ درونی و بیرونی است (به نقل از می چالو، ۲۰۰۷) با نگاه به تحقیقات موجویای نولا (۲۰۰۲) در بررسی عوامل تعیین کننده زندگی شاد به این نتیجه رسید که سن، اشتغال، سطح تحصیلات و میزان درآمد به طور مثبت با زندگی شاد و تعداد فرزندان به طور منفی با زندگی شاد در ارتباط است مایرز (۱۹۹۲) می گوید افراد، شاد احتمالا دوستانی دارند که آنها را تشویق و حمایت میکنند. از نظر دنی و و کوپر (۱۹۹۸) افراد شاد افرادی اجتماعی و خون گرم و در مورد خود، آینده و متبحر شدن احساس مثبت دارند مطلوبیت اجتماعی گرایش به پاسخ دادن به شیوه ای که فرد بهتر بتواند به نظر دیگران باشد افراد دارای ویژگی مطلوبیت اجتماعی، سعی دارند با اغراق نمودن در صفات مثبت وانکار صفات منفی شان، خود را بسیار اخلاقی، درستکارومبرا به نظر برسانند. بر این اساسی هر عاملی، یا موقعیت یا صفتی که با داشتن انگیزه برای انتقال اثرات مطلوب بر دیگران ، یا با اعتماد کم به توانایی خود برای ایجاد اثرات مطلوب ودلخواه بر دیگران، رابطه داشته باشد (گافمن ۱۹۵۹، شلنگر، ۱۹۸۰، نقل از لیری و کوالسکی ،۱۹۹۸).
خود کارآمدی به باور یا قضاوت فرد در مورد توانایی انجام فعالیت خاصی گفته می شود(پندار، ۲۰۰۶). به عبارت دیگر اینکه ما معیارهای رفتارهای خود را تا چه اندازه درست برآورده کرده باشیم، احساس های شایستگی ، کفایت و قابلیت کنار آمدن با زندگی است. برآورده کردن و حفظ معیارهای مربوط به عملکردمان، خود کار آمدی را افزایش می دهد و ناکامی در بر آوردن حفظ معیارها، آن را کاهش می دهد. در حقیقت ادراک فرد از میزان کنترل بر زندگی، تشکیل دهنده احساس خود کار آمدی میباشد (شولتز وشولتز، ترجمه سید محمدی، ۱۳۸۷).
۲-بیان مساله
شادکامی از حیطه عواطف و هیجاناتی است که آدمی تجربه می کند و در بر گیرنده احساسات مثبتی چون لذت، آرامش، حس جریان داشتن وشیفتگی در زندگی است و بر تصمیم گیری، افکار و اعمال فرد تأثیر می گذارد(امیری، ۱۳۸۸). به نظر دینر (۲۰۰۹) سه جزء اساسی شادکامی عبارتند از: هی جان مثبت، رضایت از زندگی و نبود هیجانات منفی (از جمله نبود اضطراب، افسردگی و...) و نیاز داشتن روابط مثبت با دیگران، هدفمند بودن زندگی، رشد شخصی، دوست داشتن دیگران و طبیعت نیز از اجزاء شادکامی هستند. شوارتز و استراک (۲۰۱۲) به نقل از فرانسیس ( ۲۰۱۳) باور دارند که افراد شادکام کسانی هستند که در پردازش اطلاعات سوگیری دارند، یعنی، اطلاعات را به گونه ای پردازش و تفسیر می کنند که به خوشحالی آنها می انجامد. شادکامی دارای سه جز است: جز خلقی ( شادی و خوشحالی)، جز اجتماعی ( گسترش روابط اجتماعی) و جز شناختی (تفکر و پردازش اطلاعات به سمت عواطف شادی بخشی) فرانسی (۲۰۱۳) دریافت که برون گرایی، شادکامی و رضایت از زندگی را برای ۱۳ سال آینده پیش بینی می کند و بنابراین، شادکامی یک ویژگی شخصیتی است که می توان برای آن یک پایه زیست شناختی در نظر گرفت. بربنر (۲۰۰۳) به نقل از مایرز (۲۰۱۲) شادکامی را متغیری می داند که پایه شخصیتی دارد.
او در مطالعه بین فرهنگی خود به این نتیجه رسید که در ملت ها و فرهنگ های گوناگون، در محیطها و موقعیت های اجتماعی مختلف، مردم در زمینه شادکامی با هم متفاوتند و این تفاوت ها پایدار است. یکی از موضوعات مرتبط با شادکامی، وجود شبکه حمایتی است، به این دلیل مایرز (۲۰۰۹) می گوید، وقتی از مردم پرسیده شود که فرد شادکام چه کسی است، در پاسخ به شبکه های حمایتی از روابط در یک فرهنگ اشاره می کنند که به تفسیری مثبت و خوش بینانه از رویدادهای روزمره زندگی می انجامد و بنابراین ارتباط اجتماعی با افراد و نوع این ارتباط و میزان مطلوبیت اجتماعی یکی از عوامل موثر در شادکامی است. به عبارتی مطلوبیت اجتماعی و تمایل به مورد تایید قرار گرفتن یک نیاز مشترک بین تمام انسان ها است. همه افراد به طور طبیعی تمایل دارند که تایید شوند و توسط دیگران پذیرفته شوند و در جهت رسیدن به این پذیرش تلاشی می کنند(صدیق پور، محمودیان وسلطانی، ۱۳۸۸). گروهی از انسانها همیشه مطابق با نظرات و اعتقادات خود صحبت می کنند. اگر از آنها در مورد موضوعی سئوال شود، با صداقت پاسخ می دهند. در عقاید خود ثابت قدم هستند و تحت هر شرایطی حتی اگر پاسخ های آنها طرد اجتماعی را به دنبال داشته باشد، به سئوالات یکسان پاسخ می دهند. گروهی دیگر طوری صحبت می کنند که مورد تایید دیگران قرار گیرند. اگر از آنها در مورد موضوعی سئوال شود، به نحوی پاسخ می دهند که فکر می کنند، دیگران دوست دارند. این افراد سعی می کنند با قواعد و هنجارهای اجتماعی سازگاری نشان دهند و از طرد اجتماعی در امان بمانند. سخن گفتن و رفتار کردن مطابق انتظارات دیگران را مطلوبیت اجتماعی می نامند( صدق پور و همکاران، ۱۳۸۸). مطلوبیت اجتماعی همانند پیوستاری است که در یک انتهای آن افرادی با سطح بالای مطلوبیت اجتماعی که نظرات و تجربیات خود را در مصاحبه و پاسخگویی به سئوالات تغییر می دهند و در انتهای دیگر آن افرادی با مطلوبیت اجتماعی پایین که به هیچ وجه نظرات و تجربیات خود را تغییر نمی دهند، قرار دارند. مطلوبیت اجتماعی عبارتست از تمایل افراد برای پاسخ دادن مطلوب و پرطرفدار از نظر اجتماعی به جای توصیف آنچه واقعا فکر می کنند، اعتقاد دارند و یا انجام می دهند(قربانی، ۱۳۹۰). خود کارآمدی یک توانایی است که در آن مهارتهای رفتاری، عاطفی، اجتماعی و شناختی باید سازماندهی شده و برای اهداف بی شمار بطور موثر هماهنگ شوند. بیان داشتن صرف مهارتها و توانایی ترکیب آنها برای انجام عملی در شرایط دشوار تفاوت آشکار، وجود دارد(نجمی، ۱۳۸۷). از این رو هدف پژوهش حاضر پاسخ گویی به این سئوال است که آیا بیان مطلوبیت اجتماعی و خودکارآمدی با شادکامی دانشجویان دانشگاه آزاد مقطع کارشناسی واحد کرمان رابطه
وجود دارد؟
۳- مبانی نظری و پیشینه تحقیق:
در خلال قرن گذشته توجه اصلی روان شناسان و محققان بر جنبه ناشادی انسان مانند افسردگی و اضطراب معطوف شده و بعد مثبت پتانسیل انسان مورد غفلت قرار گرفته بود. تنها در دهههای اخیر خصوصاً بعد از مطالعات راهگشای براد برندر مورد عدم وابستگی و استقلال عواطف مثبت و منفی بود که روان شناسان شروع به جستجوی همبسته ها، تعاریف و پیش بینی کنندههای شادکامی کردند. طبق بسیاری از تئوریهای هیجان، شادکامی یکی از شش هیجان بزرگ یعنی تعجب، ترس، خشم، شادکامی، تنفر و نگرانی است (رحمانی نوده وهمکاران، ۱۳۹۰). به علاوه پژوهشگران نشان دادهاند که شادی صرف نظر از چگونگی کسب آن می تواند سلامت جسمانی را بهبود بخشد. شادکامی مفهومی است که چندین جز اساسی دارد. جزء نخست آن عاطفی و هیجانی می باشد که باعث می شود فرد شادکام همواره از نظر خلقی شاد و خوشحال باشد. جزء دوم آن اجتماعی می باشد که گسترش روابط اجتماعی فرد را به دنبال دارد و جزء سوم مؤلفه شناختی می باشد که موجب می شود فرد شادکام نوعی تفکر و پردازش اطلاعات ویژه خود را داشته باشد و وقایع روزمره را طوری تعبیر و تفسیر کند که خوشبینی وی را به دنبال داشته باشد. مطالعات گزارش داده اند که افراد با شادکامی بالا انرژی روانی بیشتری دارند و احتمالی بیشتری دارد که اعمالی فداکارانه انجام دهند (اصغری نژاد، ۱۳۸۴). . به علاوه شادکامی به نوعی تفکر منجر می شود که افراد را قادر می سازد مشکلات را با خلاقیت و نوآوری حل نمایند. به باور فردریکسون (۲۰۰۱) به نقل از اصغری نژاد(۱۳۸۴)، عواطف مثبت از جمله شادکامی ارگانیسم را برای چالشهای آتی آماده می کند. به نظر وی افرادی که هیجانهای مثبت تجربه میکنند از زمان به نفع خود استفاده می - نمایند، بنابراین از خطر غیرمترقبه و پیش بینی نشده و زیانهای نامشخصی در امان هستند و می توانند اهدافی را که هنوز به آن دست نیافته اند پی گیری نمایند. شادکامی بخش مهمی از کیفیت زندگی و بالاتر از ثروت یا فعالیت جنسی به شمار می رود. از نظر سلی گمن (۲۰۰۲)، احساسی شادکامی به عنوان یک پدیده هیجانی مثبت برای انسان ضروری است و به زندگی او معنا می بخشد. هیجانات مثبت منجر به گسترش دامنه توجه و در نتیجه افزایش آگاهی نسبت به شرایط جسمانی و محیطی می شود. پژوهش ها نشان داده اند که افراد شاد به علت استفاده از استراتژی های کارآمد تصمیم گیری های موثرتری در زندگی دارند ( به نقل از اصغری نژاد، ۱۳۸۴). افلاطون در کتاب جمهوری به سه عنصردر وجود انسان اشاره می کند که عبارتند از: قوه استدلال و عقل احساسات و امیال، وی شادی را حالت تعادل میان سه عنصر استدلال، هیجان و امیال می داند (دیکی‘، ۱۹۹۹ به نقل از اسدپور ۱۳۹۳). لازاروس " به عنوان نظریه پرداز شناختی هیجان، شادکامی را به عنوان هیجان بدین گونه تعریف کرده است که نتیجه ای است از به وجود آوردن پردازش قابل استدلال در جهت فهم یک هدف (هادی نژاد و زارعی، ۱۳۸۸). به عبارتی دیگر تئوریهای شناختی، شادکامی را به عنوان آنچه در راه رسیدن به هدف تجربه می شود می بیند. به این ترتیب شادکامی منبعث از هدف یا برانگیخته شده توسط هدف در نظر گرفته می شود. این دیدگاه بر خلاف دیدگاه لذت - گرایی بر این عقیده است که اهداف دیگری جز لذت وجود دارد و هی جان هایی مانند شادی برای این وجود دارند تا رفتار هدفمند را تسهیل و حفظ کنند. آیزنگ شادکامی را به عنوان برونگرایی پایدار در نظر گرفت و خاطر نشان ساخت از زمانی که عواطف مثبت در شادکامی مورد توجه واقع شدند، شادکامی با جامعه پذیری آسان و تعامل لذت بخش با دیگران مرتبط دانسته شده است. از دیدگاه تئوری اجتماعی، افراد نه بوسیله نیروهای درونی حرکت می کنند و نه محرک های محیطی آنها را به عمل سوق می دهند بلکه عملکردهای روان شناسی بر حسب تعاملی دو جانبه بیان شخصی و عوامل محیطی تعیین می شود. در بررسی عوامل موثر بر رفتار نه تنها باید به تحلیل رویداد های محیطی که بر انگی زنده رفتار هستند پرداخت بلکه باید طبقه دیگری از عوامل تعیین کننده رفتار، یعنی متغیرهای شخصی، اندیشه ها، برداشت ها و تصورات ذهنی فرد را نیز مورد توجه قرار داد. در این تئوری علاوه بر عوامل محیطی، فرایندهای شناختی نیز مورد بررسی و تحلیل قرار می گیرند(جمند، ۱۳۸۴) در واقع مطالعات زیادی نشان داده اند که رفتار آدمیان بیشتر از آنچه که عملا اتفاق می افتد، به وسیله باورهای مربوط به آنچه اتفاق می افتد هدایت می شود(سیف،۱۳۸۲). مارتینه لی (۱۹۹۹) می نویسد : " باورهای خود کار آمدی به دو طریق بر سلامتی تاثیر می گذارند، اول اینکه : باعث قبول رفتار های ارتقاء دهنده سلامت، توقف رفتارهای غیر بهداشتی و حفظ رفتارهای مقابله با مشکلات می شود دوم اینکه خود کار آمدی بر پاسخ های فیزیولوژیک بدن در برابر استرسی اثر می گذارد. حس خود کار آمدی قوی، با تقویت دستگاه ایمنی بدن ، باعث کاهش آزاد شدن هورمون های مربوط به استرسی می شود(شولتز وشولتز، ترجمه سید محمدی، ۱۳۸۷). مطلوبیت اجتماعی بیانگر ارزشی، احترام و منزلتی است که برای یک فرد از سوی خانواده و جامعه در نظر گرفته میشود(آلردواسمیت،۱۹۸۹). در مورد مفهوم مطلوبیت اجتماعی اصطلاحات متفاوتی همچون رفتار شخصی، خصلتهای فردی، ویژگی های شخصیتی به عنوان یک فرد و رفتار اجتماعی است که همگی آنها ناظر بر رفتار فرد است. با این وجود در سال های اخیر کاربست واژه « مدل رفتاری مطلوبیت اجتماعی» بیش از پیش مورد استقبال پژوهشگران حوزه ارزشیابی آموزش عالی قرار گرفته است (وارگاس ،۲۰۰۱). در تحقیقی دیگر که توسط هاچت (۲۰۱۲) تحت عنوان بررسی رابطه خود کارآمدی و پیشرفت تحصیلی و شادکامی در بین دانش آموزان دبیرستان انجام شد، نتایج نشان داد، افراد دارای خود کارآمدی بالاتر تفاوتی جزیی در پیشرفت تحصیلی نشان دادند و از میزان شادکامی بالاتری برخوردارند. در پژوهشی که توسط هاید، اینما ولمون (۲۰۱۰) تحت عنوان بررسی رابطه خود کارآمدی با پیشرفت تحصیلی و مطلوبیت اجتماعی افراد معلول جسمی انجام شد، نتایج نشان داد، افراد معلولی که دارای سبک یادگیری فعال - تاملی نسبت به افراد معلولی که دارای سبک یادگیری حسی - شهودی و معلولان دارای سبک یادگیری حسی - شهودی نسبت به معلولان دارای سبک یادگیری دیداری کلامی براساس الگوی سیلور و فلدر، خود کارآمدترند. و نیز بین خود کارآمدی و مطلوبیت اجتماعی در افراد معلولی رابطه وجود دارد.
الماسی (۱۳۹۳) در تحقیق خود در مورد احساس شادکامی دختران شهر ایلام وعوامل مرتبط با آن دریافت مطلوبیت اجتماعی احساسی شاد کامی رابطه دارد. کریمی 1393 در پژوهشی به بررسی رابطه مطلوبیات اجتماعی و خود کارآمدی دار دانش مطلوبیت اجتماعی و خودکارآمدی در اختیار آنها قرار داده شد و در نهایت با تجزیه و تحلیل دادهها به این نتایج دست یافت که مطلوبیت اجتماعی می تواند، شادکامی را پیش بینی کند. به عبارتی همپای افزایش مطلوبیت اجتماعی شادکامی نیز افزایش می یابد برعکس هاشمی (۱۳۹۳) در پژوهشی بیان نمود که دانش آموزان معلول جسمی از لحاظ خود کارآمدی پایین تر از دانش آموزان عادی هستند و اعتقاد دارند که توانایی کمتری برای انجام کارها دارند. به عبارتی باور به توانایی های آنها به نسبت دانش آموزان عادی پایین تر است. عارفی (۱۳۹۲) در پژوهشی با عنوان رابطه پیشرفت تحصیلی با باورهای خودکارآمدی و شادکامی که روی ۲۲۰ دانش آموزان دبیرستانی شهر تهران انجام شد، به این نتایج رسید دانش آموزانی که هوش را به عنوان یک مهارت افزایشی و مولفه ای که بافت و تربیت در آن تأثیرگذار است در نظر می گیرند، از حس خودکارآمدی بالاتری برخوردارند و بین خودکارآمدی و شادکامی نیز رابطه مثبت معنادار وجود دارد، دانش آموزانی که خودکارآمدی خود را بالاتر می بینند، از میزان شادکامی بالاتری برخوردارند. و به عبارتی خودکارآمدی، توانست شادکامی را پیش بینی کند. او همچنین بیان خود کارآمدی و پیشرفت تحصیلی رابطه مثبت معناداری مشاهده شد.نتایج پژوهش هزار جریانی وآستین افشان (۱۳۸۸)در مورد بررسی عوامل موثر بر نشاط اجتماعی نشان داد که هرچه مطلوبیت اجتماعی افراد بیشتر باشد میزان شاد کامی آنها افزایش می یابد. در پژوهشی که توسط طی موری فرد (۱۳۸۸) تحت عنوان بررسی رابطه نقش فراشناخت، خود کارآمدی در شادکامی دانش آموزان که بر روی ۲۹۸ دانش آموز (۱۲۳ دختر و ۱۷۵ پسر) سال اول متوسطه شهرستان دنا از توابع استان کهگیلویه و بویراحمد سال اول دبیرستان انجام شد، نتایج نشان داد که فراشناخت و خودکارآمدی با شادکامی رابطه معناداری دارد. در این تحقیق تفاوتی بین دختران و پسران در متغیرهای مورد بررسی مشاهده
۴- روش شناسی تحقیق:
روش تحقیق توصیفی و از نوع همبستگی می باشد.
۱-۴- جامعه آماری، روش نمونه گیری و حجم نمونه :
جامعه آماری پژوهشی کلیه دانشجویان کارشناسی دانشگاه آزاد واحد کرمان در سال تحصیلی ۱۳۹۴-۱۳۹۳ که تعداد آنها ۷۴۰۰ نفر می باشد. حجم نمونه پژوهش حاضر با استفاده از جدول مورگان وافت احتمالی به تعداد ۳۶۸ نفر تعیین گردید. برای روش نمونه گیری در پژوهشی حاضر، از روش نمونه گیری تصادفی استفاده شد. که به تعداد مساوی از بین پسران و دختران انتخاب شدند و در نهایت ۳۴۲ نفر پاسخ کامل دادند که در تجزیه و تحلیلی نهایی مورد استفاده قرار گرفت. ۲-۴- ابزارهای تحقیق: انتخاب ابزارهای جمع آوری اطلاعات به هدف و روش تحقیق بستگی دارد؛ لذا با توجه به اهداف این تحقیق و سوالات مطرح شده از پرسشنامه های مطلوبیت اجتماعی، کراون ومارلو (۱۹۶۰)، شادکامی آکسفورد هیلز و آرگایل (۱۹۹۸)، خود کارآمدی عمومی شرر ومادوکسی (1982) استفاده شده است.
۳-۴- نحوه اجرای پژوهشی:
از طریق تکمیل پرسشنامه که کلیه پرسش نامهها به صورت گروهی اجراشدند. بدین صورت که ابتدا هدف از اجرای پرسش - نامه ها برای دانشجویان توضیح داده شد. به آنها گفته شد ذکر نام و نام خانوادگی ضرورتی ندارد. فقط تقاضا شد که صادقانه به سؤال ها پاسخ دهند و هیچ پرسشی را بدون پاسخ نگذارند و به آنها اطمینان خاطر داده شد که اطلاعات اخذ شده از آنها محرمانه میسی ماند.
۴-۴-روشیهای تجزیه و تحلیل دادهها:
ابزار تجزیه و تحلیل دادهها در پژوهش نرم افزار SPSS و روش آماری به کار گرفته شده، ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون و آزمون t استفاده شد.
