بخشی از مقاله
چکیده
امروزه تلفن همراه به عنوان یکی از مظاهر فناوری ارتباطی نوین در زندگی فردی و اجتماعی بشر جایگاهی قدرتمند دارد و جزو لاینفک منا سبات روزمره مح سوب می شود به طوری که میتوان ادعا کرد برای ب سیاری از افراد زندگی بدون آن امکان پذیر نیست یا دستکم مطلوبیتی ندارد. لذا پژوهش در مورد عوامل مرتبط با میزان استفاده از تلفن همراه در بین جوانان از اهمیت خاصی برخوردار است. هدف پژوهش حاضر، بررسی رابطه منبع کنترل با میزان استفاده از تلفن همراه در دانشجویان بود.روش پژوهش توصیفی و از نوع همبستگی بود. جامعه آماری ، شامل کلیه دانشجویان دانشکده روانشناسی دانشگاه آزاد ا سلامی واحد کرج در سال تح صیلی 1394-95 بود.
در این پژوهش با ا ستفاده از روش نمونه گیری خو شهای چند مرحلهای تعداد 104 دانشجو مقطع کارشناسی مورد مطالعه قرار گرفتند.برای جمع آوری دادهها از پرسشنامههای منبع کنترل نوویکی و پرسشنامه میزان استفاده از تلفن همراه COS استفاده شد. دادهها به وسیلهی ضریب همبستگی پیرسون و با استفاده از نرم افزار SPSS مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفتند. ضریب همبستگی پیرسون نشان داد که بین منبع کنترل - درونی – بیرونی - و میزان استفاده از تلفن همراه در دانشجویان رابطه معنی داری وجود دارد. این امر نشان میدهد افراد با منبع کنترل بیرونی به مقدار بیشتری از تلفن همراه استفاده می نمایند و افراد با منبع کنترل درونی به میزان کمتری از تلفن همراه استفاده می کنند.
کلمات کلیدی: منبع کنترل، استفاده از تلفن همراه.
مقدمه
گسترش ارتباطات به ویژه ارتباطات الکترونیک، جامعه جدید را چنان از جوامع پی شین متمایز ساخته که ع صر نو را ع صر ارتباطات و جامعه امروز را جامعه اطلاعاتی خوانده اند. در چنین ع صری، تکنولوژی و ر شد فناوری دیجیتالی موجب تغییرات شگرفی در و سایل ارتباطی، رسانه و نحوه انتقال پیام شده است. یکی از مهمترین ابزارهای نوین ارتباطی و اطلاعاتی در عصر جهانی شدن که کاربردهای روزافزونی در میان مردم جامعه امروز پیدا کرده تلفن همراه ا ست - ر شکیانی، . - 1389 و سیله ای که هم زمینه ارتباط و تعامل بی شتر افراد را فراهم آورده و هم روش آنها برای برقراری ارتباط را تغییر داده است. این فناوری جدید که در علومی همچون علوم ارتباطات و جامعه شناسی ارتباطات از آن سخن به میان میآید اخیراً نیز شروع به جذب علاقه روان شناسان نموده و زمینه بحث پیرامون موضوعاتی همچون رابطه بین استفاده از تلفن همراه و هویت فردی و همچنین نقش تلفن همراه در ابراز شخصیت را فراهم آورده است - رشکیانی، . - 1389
فن آوری های نوین اطلاعاتی و ارتباطی به ویژه تلفن همراه، شیوه های برقراری ارتباط، شیوه زندگی و یادگیری را به گونه ای جدی تغییر داده ا ست که از جمله شیوه های برقراری ارتباط میتوان به خدمات پیام کوتاه، پیام چندر سانه ای، بلوتوث و...اشاره کرد. اهمیت استفاده از تلفن همراه در زندگی دانش آموزان و دانشجویان به حدی است که آن را عاملی مهم در زندگی خود تلقی می کنند. گسترش تلفن همراه حاکی از آن است که تاکنون هیچ فن آوری در طول تاریخ بشر به شدت این فن آوری در جامعهفراگیر نشده است . به گونه ای که طی یک مقطع زمانی ده ساله افزایش تلفن همراه، سه برابر سریع تر از سیستم های مخابراتی دیگر، مانند تلفن ثابت و اینترنت بوده است - مک فارلان 1، 2007 به نقل از حسن زاده، . - 1390
استفاده از تلفن همراه در جهان به طورچشمگیری در حال افزایش است - بارون و لی نگ، 2010، مزی 3 و هم کاران، 2007، هد و زیلسکوکی، 2007،بارنی وهمکاران،. - 2009 ازجمله مشکلات استفاده از تلفن همراه، نگرانی کاربران آن نسبت به هزینه های بالای آن می باشد - تاکائو، تاکاهاشی و کیتامورا6، . - 2009 از طرفی رفتارهای شبه اعتیادی به تلفن همراه نیز می تواند مشکلی جدی برای کار و زندگی اجتماعی افراد محسوب شود - روتلند، شیتز و یانگ7، . - 2007محققان عوامل مختلفی را مشخص کردهاند که بر میزان و نوع استفاده از تلفن همراه توسط جوانان تأثیرگذار است؛ این عوامل عبارتند از جن سیت، جایگاه اجتماعی-اقت صادی، ویژگیهای شخ صیتی و... - اک سامن و روتیانین8، . - 2002 منبع کنترل یکی از عواملی ا ست که می تواند با استفاده از تلفن همراه رابطه داشته باشد.
مفهوم منبع کنترل به عنوان بخشی از نظریه یادگیری اجتماعی راتر، بیانگر انتظار تعمیم یافته ای است که در مورد عوامل مؤثر بر پاداش و تنبیه در زندگی انسان وجود دارد. منبع کنترل یک متغیر تشخیصی است و منظور از آن ادراک و فهم از محیط و موقعیت و نقش و سهم تأثیر فرد در پیشامدهای موفقیت آمیز و شکست در زندگی است - سلم آبادی، اسماعیلی، مهدی زاده، یوسفی نژاد ، . - 1394 راتر 9دو جنبهی کنترل درونی و بیرونی را معرفی میکند. در کنترل بیرونی، فرد علت رویدادهای زندگی را واب سته به عوامل بیرونی یا قدرت دیگران میبیند، در حالی که در کنترل درونی، پی شامدها و حوادث زندگی را در کنترل خود دیده و خود را م سئول آنها میداند.
در مقیاس لوین سون10برای منبع کنترل، سه بعد کنترل درونی، قدرت دیگران و عامل شانس در نظر گرفته شده است - کلارک 11،. - 2004 تحقیقات راتر - 1966 - نشان داده است که بعضی از مردم معتقدند که تقویت ها وابسته به رفتار خود آنها هستند درحالیکه برخی دیگر تصور می کنند که تقویت ها بوسیله عوامل بیرونی کنترل می شوند. افراد با جهت گیری کنترل درونی، معتقدند که کنترل قابل توجهی بر پیامدها و اتفاقات زندگی شان دارند . شکست و یا موفقیت در نتیجه توانایی یا کوشش یک فرد است و تقویت و پیامد رفتارشان مشروط به اعمال خودشان یا ویژگیهای شخصیتی شان است و آنها معتقدند که قادر هستند طوری عمل نمایند که احتمال پیامدهای خوب را به حداکثر برسانند .
به طور کلی، برخی افراد جهت گیری درونی پیدا می کنند، با این اعتقاد که تبحر، سختکوشی، احتیاط و رفتار مسئولیت پذیر، به پیامدهای مثبت میانجامد. برعکس، عدم مهارت، عدم تلاش و رفتار غیرمسئولانه، به پیامدهای منفی منجر خواهد شد .از سوی دیگر، برخی افراد جهتگیری بیرونی پیدا میکنند .با این اعتقاد که رویدادها از طریق شانس، قدرت دیگران و عوامل ناشناخته و غیرقابل کنترل تعیین می شوند .به نظر این افراد، رفتار و نتیجه از یکدیگر مستقل اند و چون به باور آنان، نتایج به باور مربوط نمیشود، نتیجه می گیرند که نتایج، خارج از کنترل شخصی آنان است - راتر، . - 1966 کسانی که دارای منبع کنترل درونی، هستند معتقدند که کنترل کافی بر زندگی خود دارند و مطابق همین باور رفتار می کنند.
تحقیقات نشان داده است که آنان در تکالیف خود عملکرد بهتری دارند آنها همچنین راهکارهای سازگاری مؤثری دارند که منجر به سازگاری روانشناختی بهتری می شود و تأثرات منفی همراه با فشار روانی ، سلامتی آنها را کاهش نمی دهد و برای مهارت ها و پیشرفتهای شخصی خود ارزش والایی قائل اند و نسبت به نشانه های محیطی که از آنها برای هدایت رفتارشان استفاده می کنند، ه شیارترند . آنها ا ضطراب کمتر و عزت نفس بی شتری را گزارش می کنند و آمادگی بی شتری برای پذیرش م سئولیت جهت اعمال شان دارند - مهرافروز، . - 1387با توجه به آنچه گفته شد، در این پژوهش رابطه استفاده از تلفن همراه با منبع کنترل سنجیده می شود. سوال اصلی پژوهش این است که چه ارتباطی بین منبع کنترل در فرد - درونی یا بیرونی - با میزان استفاده از تلفن همراه وجود دارد؟
روش
روش مورد مطالعه در این پژوهش توصیفی و از نوع همبستگی بود. جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه دانشجویان دانشکده روانشناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج در سال تحصیلی 1394-95 بود. در این پژوهش با استفاده از روش نمونه گیری خوشهای چند مرحلهای تعداد 104 دانشجو مقطع کارشناسی مورد مطالعه قرار گرفت.
ابزار پژوهش مقیاس منبع کنترل نوویکی
این مقیاس از جمله ابزارهای پژوهش هنجاری ا ست که تو سط نوویکی و ا ستریکلند - 1973 - 1 بر ا ساس تعریف راتر از کنترل درونی و بیرونی تقویت ، تهیه شده است. این مقیاس مشتمل بر 40 عبارت سوالی اجبار پاسخ است که به صورت کتبی - مداد کاغذ - ، با علامت گذاری گزینه های بلی یا خیر در مقابل هر یک از سؤال ها، پا سخ داده می شود . دامنه تغییرات از صفر تا چهل متغییر خواهد بود . در این پرسشنامه در سؤالهای منفی به جواب خیر یک نمره داده می شود که عبارتند از سوال های شماره - 2 ، 4 ، 9 ، 13 ، 15 ، 20 ، 22 ، 25 ، 26 ، 28 ، 30 ، 32 ، 38 ، - 40 و سوال های مثبت به جواب بله یک نمره داده می شود که عبارتند از سوال های شماره - 1 ، 3 ، 5 ، 7 ، 8 ، 10 ، 11 ، 12 ، 14 ، 16 ، 17 ، 18 ، 19 ، 21 ، 23 ، 24 ، 27 ، 29 ، 31 ، 33 ، 35 ، 36 ، 37 ، . - 39 نوویکی استریکلند - 1973 - ، با استفاده از روش باز آزمایی، پس از 6 هفته ضرایب ، 0/63، 0/66 و 0/71 را به ترتیب برای آزمودنی های پایه سوم و هفتم و دهم به دست آوردهاند. میرزائی - 1379 - نیز با استفاده از روش باز آزمایی، پس از 6 هفته ضرایب ، 0/75، را برای یک گروه 54 نفری 12 الی 15 ساله و 0/71 برای پایه دهم به دست آورده اند.
پرسشنامه استفاده از تلفن همراه:COS2
مقیاس استفاده آسیب زا از تلفن همراه - cos - یک پرسشنامه 23 سؤالی است که به منظور سنجش استفاده آسیب زا از تلفن همراه تهیه شده ا ست. این مقیاس بر ا ساس ده شاخص روان شناختی از DSM تهیه شده ا ست. مقیاس ا ستفاده آ سیب زا از تلفن همراه - COS - هیچ خرده مقیاسی ندارد و در یک طیف لیکرت شش گزینه ای از هرگز تا همیشه نمره گذاری می شود.همانگونه که اشاره شد این پرسشنامه دارای 23 سوال است . نسخه فارسی آن 21 سوال دارد. هر سوال از 1تا6 - هرگز تا همیشه - نمره گذاری میشود.هر سوال از 1تا 6 - هرگز تا همیشه - نمره گذاری میشود استفاده کننده مفرط: کسب نمره بالای 75 در پرسشنامهاستفاده کننده معمولی: کسب نمره بالای 26 تا 75 در پرسشنامه استفاده کننده کم: کسب نمره 25 و پایین تر در پرسشنامه
روایی و پایایی : در پژوهشی که به منظور بررسی روایی و پایایی نسخه فارسی این پرسشنامه انجام شده است 21 ماده آن دارای روایی مناسبی تشخیص داده شده اند. اعتبار آزمون به روش آلفای کرانباخ بین 0,903 محاسبه شد. محاسبه پایایی بازآزمایی مقیاس r =0/714 محاسبه شد که در سطح0,001 معنی دار بود. همچنین بررسی اعتبار تنصیف حاکی از آن بود که بین دو نیمه آزمون تفاوت معنا داری وجود ندارد. در کل یافته ها نشان داد که مقیاس فوق ابزاری معتبر برای انجام تحقیقات میدانی است و روایی و پایانی آن رضایت بخش است - گل محمدیان و یاسمی نژاد،. - 1390
روش اجرا
پرسشنامههای مرتبط با موضوع پژوهش با تأیید استاد راهنمای محترم انتخاب شدند و بین دانشجویان دانشکده روانشناسی دانشگاه آزاد کرج توزیع شدند و از آنها تقاضا شد تا ظرف مدت زمان کوتاه پاسخنامهها را تکمیل کنند. پس از جمع آوری پاسخنامهها از افراد مورد آزمون، اطلاعات مربوط به پاسخ هر سوال در جدول های ورود داده در excel وارد شد و به این ترتیب دادههای خام برای تحلیل
