بخشی از مقاله
خلاصه
موضوع تحقیق تقویت سبک زندگی اسلامی افراد است که منجر به پیشگیری از جرم شده و برعکس ضعف این نوع سبک زندگی میتواند عامل ارتکاب جرم باشد.اهداف پژوهش عبارتنداز:ارائهی راهبردجدید درحوزهی پیشگیری ازجرم، شناسایی مؤلفههای اسلامی برای پیشگیری ازجرم ونقد وضعیت موجود جامعه. نوع تحقیق توصیفی-تحلیلی و روش گردآوری اطلاعات کتابخانهای و اسنادی است و این نتیجه حاصل شدکه پیشگیری غیرکیفری ازجرم باتقویت روش زندگی اسلامی وتکیه بر آموزههای دین اسلام دارای تدابیری همه جانبه است که هدف اساسی آن کمال انسان و بنیان جامعه آرمانی به دور از انحراف ودر مسیر تعالی است که سعادت بشر را فراهم سازد.
مقدمه
سبک زندگی لایهی رویین و آشکار هویت یک جامعه است که نمایانگر تمایزات جوامع مختلف در زمینهی باورها و ارزشهای اجتماعی میباشد. سبک زندگی از مفاهیم جدید در فضای مدرنیتهی غربی است که به سرعت مورد اقبال قرار گرفت و خاصیت میان رشتهای یافت، چند وجهی و بین رشتهای بودن سبک زندگی موجب شده که توجه بسیاری از صاحب نظران در حوزههای مختلف جامعهشناسی و روانشناسی به این موضوع جلب شده و تفاسیر گوناگونی از آن ارائه دهند. برای درک سبک زندگی مورد قبول هر مکتب و دینی لازم است به نوع نگاه آن دین و مکتب به انسان و جایگاه او در هندسهی هستی توجه ویژه نمود بر همین اساس فهم دیدگاه اسلام در حوزههای مختلف ناظر به سبک زندگی، منوط به فهم نوع نگاه این دین آسمانی به انسان و جایگاه او در منظومهی به هم پیوستهی هستی است.
سبک زندگی اسلامی به عنوان یک مفهوم کاربردی از این قابلیت برخوردار است که در حوزههای مختلف اجتماعی، فرهنگی و روانشناختی به کار گرفته شود که یکی از این حوزهها، حوزهی پیشگیری از جرم است. از طرفی پاسخ به جرم گاه با ابزارهای کیفری و گاه با ابزارهای پیشگیری همراه بوده است. استفاده از ابزارهای پیشگیری براساس قاعدهی بهتر بودن پیشگیری از درمان، هم به لحاظ هزینه و هم از نظر تأثیر، نسبت به ابزارهای سرکوبگرانه، مناسبتر میباشد. بنابراین در این پژوهش به یکی از راهکارهای پیشگیری از جرم یعنی تقویت سبک زندگی اسلامی پرداخته شده و امید است از این طریق گامی در جهت کاهش جرایم برداشته شود. - رجبی پور، - 108 : 1387
-1مفاهیم
-1-1سبک زندگی1
سبک زندگی، نظامواره و سیستم خاص زندگی است که به یک فرد، خانواده، یا جامعهی خاص اختصاص دارد. این نظامواره هندسهی کلی رفتار بیرونی و جوارحی است و افراد خانوادهها و جوامع را از هم متمایز میسازد. سبک زندگی را میتوان مجموعهای کم و بیش جامع و منسجم از عملکردهای روزمرهی یک فرد دانست که نه فقط نیازهای جاری او را برآورده میسازد، بلکه روایت خاصی را که وی برای هویت شخصی خویش بر میگزیند، در برابر دیگران مجسم میسازد. - شریفی، - 27: 1392 بنابراین شامل نظام ارتباطی، نظام معیشتی، تفریح و شیوههای گذران اوقات فراغت، الگوی خرید و مصرف، توجه به مد، جلوههای عینی شأن و منزلت، استفاده از محصولات تکنولوژیک، نحوهی استفاده از صنایع فرهنگی، نقاط تمرکز علاقهمندی در فرهنگ مانند دین، خانواده، میهن، هنر، ورزش، و امثال آن میشود.
در تعریفی دیگر چنین آمده است: سبک زندگی، عبارت است از مجموعهی منظمی از رفتارهای درونی و بیرونی، وضعهای اجتماعی و داراییها که فرد یا گروه بر مبنای پارهای از تمایلات و ترجیحات - سلیقهاش - و در تعامل با شرایط محیطی خود ابداع یا انتخاب میکند. - همان - به این ترتیب اندیشمندان در حوزههای مختلف، تعاریف و تعابیر متعددی از سبک زندگی ارائه کردهاند. به اعتقاد وبر سبک زندگی بر اساس طبقات اجتماعی متفاوت است و به اعتقاد آنتونی گیدنز بر اساس روش مصرف سبک های زندگی مختلفی وجود دارد و آدلر ارزش های فرد را موثر در تعیین سبک زندگی می داند. اما می توان سبک زندگی را بر اساس رویکرد دین شناسانه نیز طبقه بندی کرد به این معنا که دین، تعیین کننده جوانب مختلف زندگی فرد و تعیین سبک زندگی اوست.
-2-1سبک زندگی اسلامی
منظور از سبک زندگی اسلامی، شیوهی زندگی فردی و اجتماعی است که همه یا بیشتر متدینان به اسلام یا قشر موثری از جامعهی اسلامی به آن عمل میکنند و در رفتارشان منعکس میشود - مصباح یزدی، . - 6: 1392امروزه بررسیهای تجربی نشان میدهد که به دست آوردن آگاهی لازم و به کار بردن آداب و سبک زندگی اسلامی در توسعهی کشور اثر مثبتی دارد. هم اکنون سبک زندگی غربی درکشور ما رخنه کرده و اکثر شیوههای زندگی را از جوامع غربی کپی میکنیم.
متأسفانه سبک زندگی اسلامی در لایههای مختلف اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و حتی علمی کشور به چشم نمیخورد و جوامع غربی سعی در تغییر باورهای افراد جامعه دارند علائم این بحران را میتوان در افزایش میزان جرایم، بی تفاوتیهای اخلاقی، خیانتها و... دید. بنابراین به دنبال مقصر گشتن کار بیهودهای است و فقط باید به دنبال راه حلهای مؤثری برای مقابله با آن باشیم. دین اسلام با ارائهی دستور العملهای خاصی برای همهی ابعاد زندگی انسان در حقیقت به دنبال شکل دادن به نوع خاصی از زندگی انسان است.
-3-1پیشگیری از جرم2
تلاشهای بسیاری برای تعریف و طبقهبندی پیشگیری از جرم به وسیلهی جرمشناسان انجام گرفته است. ولی در عین حال هنوز توافق روشن و صریحی در این زمینه به دست نیامده است. با این حال، در مورد این که آیا مفهوم پیشگیری از جرم صرفا برای اقدامات غیرکیفری مؤثر برکاهش جرم اطلاق میشود و یا این که شامل تأثیرات سیستم عدالت کیفری بر فرایند بزهکاری نیز میشود، اتفاق نظر وجود ندارد. - خسروشاهی، - 57 :1382با وجود این از نظر ریشهشناسی پیشگیری به معنای پیشدستی کردن، جلوی چیزی رفتن و نیز هشدار دادن و آگاه کردن است. - گسن، - 133 : 1370و در اصطلاح پیشگیری از جرم نوعی اقدام یا سیاست است که تعدی حاصل از جرم و تخلف را کاهش داده یا از بین میبرد.
بنابر این پیشگیری از جرم در برگیرندهی اقدامات دولتی و غیر دولتی است تا آسیبهای تعدی را کاهش دهد. - بیات، - 22 :1387مرکز بین المللی پیشگیری از جرایم نیز، پیشگیری را چنین تعریف میکند: »هر عملی که باعث کاهش بزهکاری، خشونت، ناامنی از طریق مشخص کردن و حل کردن عوامل ایجاد کنندهی این مشکلات به روش علمی شود، پیشگیری از جرایم است.« در این تعریف مشخص کردن - شناسایی و کشف کردن - و همچنین حل کردن یعنی مسئلهیابی،آن هم با تأکید به روش علمی بسیار حائز اهمیت است. - رجبی پور، :1382 - 16 بنابراین امروزه وقتی از پیشگیری از جرم سخن گفته میشود، مقصود از آن مجموعه فعالیتها و تدابیری است که از پایه و اساس مانع وقوع جرم و فعلیت یافتن اندیشهی جنایی میشود و با ریشهها و علل پیدایی جرم مبارزه میکند.
-2مؤلفههای سبک زندگی اسلامی
یکی از راههایی که میتوان به درک بهتری از مفهوم سبک زندگی دست یافت بررسی عناصر و مؤلفههایی است که برای سبک زندگی برشمرده شده است. منظور از مؤلفه، اموری است که مصداق عینی سبک زندگی محسوب میشود سبک زندگی دارای مؤلفهها و ابعاد فراوانی است که متناسب با فرهنگ هر جامعه میباشد. مؤلفههایی چون رفتارها، باورها و ارزشهای اجتماعی. سبک زندگی اسلامی نیز مشتمل بر مجموعهای از مؤلفه-های رفتاری از جمله روابط خانوادگی، روابط اجتماعی، کسب وکار، اوقات فراغت، پوشش و حجاب، مؤلفههای عبادی شامل نماز، روزه، حج و مؤلفههای اعتقادی مانند باور به وجود خدا، جهان آخرت و باور به توبه میباشد که این مؤلفهها در یک رابطهی متعامل باهم قرار گرفتهاند و هر کدام از آنها تقویت کنندهی دیگری است.
دین اسلام نظام رفتاری جامعی را ارائه میدهد که همهی ابعاد زندگی را در بر میگیرد و زندگی بر اساس انگارههای این دین مقدس مشخص کنندهی سبک زندگی آن میباشدکه میتواند ثمرات فراوانی هم برای فرد و هم برای جامعه داشته باشد و از مفاسد اخلاقی، اجتماعی، انحرافات جنسی و مالی پیشگیری کند.عبادات که بر اعمال شرعی نظیر نماز، روزه و حج اطلاق میشود که به انگیزهی قرب الهی انجام میگیرد و کسی که این عبادات را با اخلاص انجام میدهد، جز با خدا با کسی سر و کار ندارد و خدا را همه جا ناظر بر اعمال خود میبیند و فرد را از گرایش به سوی کجروی و انحراف باز می-دارد.
اعتقادات و باورها جزء مؤلفههایی هستند که دارای تأثیر پیشگیرانه میباشند به گونهای که با معتقد نمودن انسان به مبدأ و معاد و تبیین فلسفهی حیات او را در صراط مستقیم کمال قرار میدهد و از هر گونه انحراف از مسیر اصلی زندگی حفظ میکند. این مؤلفهها با معنا بخشیدن به زندگی انسان او را از احساس بی-هویتی و پوچی در زندگی که میتواند منشأ گسستگی از ارزشهای انسانی باشد، دور کند و با امید بخشیدن به انسان، او را در برابر ناملایمات زندگی مقاوم و استوار نماید. در این پژوهش به بیان رابطه مولفه های رفتاری سبک زندگی اسلامی و پیشگیری از جرم بسنده می گردد.
-3رابطهی مؤلفههای رفتاری و پیشگیری از جرم
همانطور که بیان شد مؤلفههای رفتاری سبک زندگی اسلامی نامحدود بوده که ما در آنجا به تعاریف مختصری از مهمترین آنها که نقش پررنگتری در زندگی دارند پرداختیم، مؤلفههایی چون روابط خانوادگی، روابط اجتماعی و معاشرت با دیگران، کسب و کار و اوقات فراغت، پوشش و حجاب اسلامی که ما در این مبحث سعی میکنیم به رابطهی این مؤلفهها و پیشگیری از وقوع جرم و تأثیر آنها در کاهش موقعیتهای جرمزا بپردازیم
-1-3روابط خانوادگی و پیشگیری از جرم
خانواده مهمترین نهاد اجتماعی است زیربنای اصلاح هر جامعهای در خانواده شکل میگیرد. استحکام هر خانوادهای موجب استحکام روحی، جسمی افراد آن میشود. محیط خانوادگی و روابط حاکم در آن در سازگار نمودن افراد با جامعه نقش بسیار مهمی را ایفا میکند زیرا آرامش، محبت، امنیت حاصل از روابط اعضای خانواده از بسیاری از انحرافها پیشگیری مینماید و اتحاد و همبستگی اعضا در خانواده قدرت مقاومت افراد را در برابر مشکلات، ناملایمات و محرومیتها افزایش میدهد.
زندگی خانوادگی از امتیازات انسان محسوب میشود و فایدههای گوناگونی دارد از جمله این که زن و مرد را از پریشانی و بی هدفی نجات داده و در خانواده وابسته و دلگرم میسازد و آنها از نعمت انس و مودت بهرهمند میشوند.همچنین وابستگی گوناگون نوجوانان و جوانان به خانواده، ثمرات فراوانی دربر دارد؛ چراکه از انواع مفاسد اخلاقی و اجتماعی و انحرافات جنسی و ارتکاب جنایت بزهکاری و اعتیاد مصون میمانند.
