بخشی از مقاله
چکیده
نگرش دینی عبارت است از اعتقادات منسجم و یکپارچهء توحیدی که خداوند را محور امور می داند و ارزشها، اخلاقیات، آداب و رسوم و رفتارهای انسانها با یکدیگر، طبیعت و خویشتن را تنظیم میکند. سرسختی به عنوان ترکیبی از باورها و نگرشها تعریف میشود که به فرد انگیزه و جرأت می دهد تا در مواجهه با موقعیت های پراسترس و دشوار، کارهای سخت و راهبردی انجام دهد و برای سازگاری با آن شرایط سرسختانه فعالیت کند تا از میان رویدادهایی که میتواند بصورت بالقوه واجد پیامدهای فاجعه آمیز و ناخوشایند باشند راهی بسوی رشد و تعالی باز کند و فرصت هایی برای رشد فراهم کند.
با توجه به اهمیت نقش پرستاران در سیستم خدمات بهداشتی - درمانی و نیز شغل حساس آنها در خدمت رسانی به بیماران، این تحقیق به بررسی رابطه نگرش مذهبی و سرسختی روانشناختی در پرستاران می پردازد. روش تحقیق در این پژوهش، توصیفی و از نوع همبستگی می باشد. جامعه تحقیق کلیه پرستاران شاغل در بیمارستانها و درمانگاه های دولتی شرق استان تهران بود. که تعداد 150 نفر از آنها به روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای انتخاب شدند. بر اساس یافته های پژوهش، بین نگرش دینی و ابعاد سرسختی روان شناختی - کنترل، تعهد، چالش جویی - در پرستاران رابطه معنی دار وجود دارد.
مقدمه
دین برای آدمی موهبتی است که او را به یک فلسفه حیات مسلح می کند؛ به عقل وی روشنگری می بخشد؛ بر اراده تاکید دارد و آنرا می پروراند؛ به آدمی کمک می کند تا به فرمانهای عقل گردن نهد و نیازهای اساسی روح، به ویژه نیاز به عشق و جاودانگی را تحقق می بخشد - میسیاک به نقل از آلستن و همکاران، ترجمه توکلی، . - 1376 از این روست که تار و پود زندگی انسان با باورهای دینی تنیده شده است. گویای این مطلب آن است که با مطالعه جوامع انسانی و تاریخ تمدنها، همواره با رگه هایی از دین و باورهای دینی مواجه می شویم. این باورهای دینی در هر دوره ای به شکلی متجلی شده اند.
زمانی دین و دینداری در قامت باورها و اعمال جادویی و زمانی تحت پوشش پنداشت های اسطوره ای جلوه می نمود - خدایاری فرد و همکاران، . - 1385 از بدو تولد روانشناسی مذهب، مطالعات و پژوهش های متعددی دربارهء اثر باورهای دینی در زندگی فردی و اجتماعی انسان صورت گرفته است. در سالهای اخیر معنویت بعنوان بعد انسانی فرد و با توجه به نقشی که در بهبودی دارد توجه فزاینده ای را به دست آورده است. یافته های اکثر این پژوهش ها رابطه مثبت بین باورهای دینی و سلامت جسمانی و روانی را نشان داده اند.
پاره ای از مطالعات روان شناسی مذهب در زمینه اثر اعتقادات مذهبی در میزان سازش یافتگی افراد با شرایط و محیط های مختلف انجام گرفته است. بانکستن و زو - - 1995 خاطرنشان می کنند که مشارکت در فعالیت های مذهبی و حضور در کلیسا، سبب تسهیل در جذب و سازش یافتگی مهاجران ویتنامی به جامعه آمریکا می شود. همچنین انجمن های مذهبی نیز از عوامل مهم تسهیل کننده سازش یافتگی افراد با جامعه جدیدشان قلمداد می شوند - محمودی، . - 1992 به نظر می رسد پرستاران به خاطر رفاه بیماران خود بطور روزافزونی به معنویت علاقه مند می شوند. وقایع زندگی، اتفاقاتی منحصر به فرد هستند که پاسخی معنوی را برمی انگیزانند.
وقایع معنوی که پاسخ معنوی در بیماران بر می انگیزند، می توانند فرصت هایی برای تامین مراقبت معنوی توسط پرستاران باشند - . - Lemmer, 2002 جهت گیری روانشناسی امروز به سمت پیشگیری از بیماریها و حفظ سلامت است. روان شناسان در سالهای اخیر به این نتیجه رسیده اند که برای شناخت کامل افراد، تمرکز بر جنبه های مثبت و منفی روان به یک اندازه اهمیت دارد. در روان شناسی عصر حاضر با ظهور روان شناسی مثبت، موضوعات مطرح در روان شناسی از چشم انداز دیگر مورد توجه و قرار گرفته عواملی مانند شادکامی، سرسختی روان شناختی، خوش بینی ، معناداری زندگی، امید و بکارگیری روشهای مبتنی بر همین عوامل در مداخلات، درمان و پیشگیری از اهمیت خاصیبرخوردار شده است.
با رشد فزاینده آگاهی در حیطه روان شناسی و پیدایش گستره های نو، مفهوم سر سختی نیز به عنوان یکی از ویژگیهای شخصیتی مورد توجه نظریه پردازان روان شناسی به ویژه روان شناسان مثبت گرا قرار گرفته است - فنگ زانک،. - 2011 سرسختی روانشناختی برای اولین بار توسط کوباسا در سال 1979مطرح شد. کوباسا سرسختی را به عنوان یک ویژگی شخصیتی که در مواجه با رویدادهای فشارزای زندگی به عنوان منبعی از مقاومت، همانند سپری محافظ عمل میکند، تعریف کرده است و سرسختی روانشناختی را متشکل از سه شاخص زیر میداند:
افرادی که به عنوان سرسخت معرفی و شناخته می شوند ، ظرفیت بالایی برای مواجه شدن با چالش های زندگی ، انزوا و مرگ دارند . کوباسا و مدی - - 1981 به انگیزه ذاتی و نیروی وجودی به عنوان عوامل جانبی و فرعی سرسختی اشاره می کنند. کوباسا در سال 1982 بیان می کند که مشارکت فعال بین وقایع ، محیط و شخص اساس تئوری سرسختی را تشکیل می دهند و متغیر سرسختی از سه مولفه تعهد، چالش و کنترل تشکیل شده است.
الف - کنترل: اعتقاد به اینکه فرد قادر به کنترل و تأثیرگذاری بر روی حوادث است و قادر است که در مواجه با حوادث فشارزا مقاومت کرده و آنها را تغییر دهد.
ب - تعهد: تلاش فعالانه را در بر می گیرد که با هدف معنی بخشیدن به زندگی انجام می گیرد این مولفه به توانایی احساس عمیق درآمیختگی و یا تعهد فرد در رابطه با فعالیت ها و چالشهای زندگی و یافتن معنایی برای آنها اشاره دارد.
ج - چالش جویی: اعتقاد و باور ذهنی به این که تغییر چالشی است که نه تنها تهدید کننده نیست بلکه یکی از جنبههای عادی زندگی است و فرصت را برای رشد و پیشرفت فرد فراهم میسازد. کوباسا و پوکتی - 1983 - باور دارند که ویژگیهای روانشناختی سرسختی از جمله حس کنجکاوی، گرایش به داشتن تجارب جالب و معنیدار، ابراز وجود، پرانرژی بودن و این که تغییر در زندگی، امری طبیعی است، میتواند در سازگاری افراد با رویدادهای فشارزای زندگی مفید باشند.
همچنین کوباسا - 1979 - بر این باور است که سرسختی، توانایی افراد را در کنترل موقعیت، تعهد به وظایف و رویارویی با پیشامدها بیشتر میکند. با توجه به راهبردهای حل مسئلهی هیجان مدار و مسئله مدار میتوان گفت که افراد سرسخت، برای برخورد با مشکلات از شیوهی فعال حلمسأله یعنی شیوهای که فشار روانی را به تجربهای بیخطر تبدیل میکند، بهره می گیرند . بنابراین سطح نگرانی و احساس خطر در افراد سرسخت در پیشامدهای ناگوار بسیار پایین است.
ضرورت و اهمیت پژوهش
پرستاران در تجارب آموزشی و کاری خود با عوامل استرس زای متعددی مواجه می شوند و در مقایسه سایر افراد در معرض رویدادهای فشارزای زیادی قرار می گیرند. بررسی ها گویای آن هستند که سرسختی با سلامت بدنی و روانی رابطه مثبت دارد و به عنوان یک منبع مقاومت درونی، تأثیرات منفی استرس را کاهش می دهد و از بروز اختلال های بدنی و روانی پیش گیری می کند - کوباسا، 1979؛ فلور ین ، میکولینسر و یابمن 1995 بروکز،. - 2003 .
برخی از پژوهش ها نیز، بین تاب آوری و سرسختی با اضطراب و افسردگی رابطه منفی معنی داری نشان داده اند و گویای آن هستند که افر اد تاب آور می توانند بر انواع اثرات ناگوار چیره شوند - انزلیچت، ارنسون ، گود و مک کی،Inzlicht . - 2006 و همکاران - - 2006 نیز سرسختی را باعث کاهش اضطراب و افسردگی دانستند. به اعتقاد آنها افراد تاب آور و سرسخت می توانند بر انواع اثرات ناگوار خستگی های جسمانی و عاطفی ناشی از کار چیره شوند و سلامت روان خود را حفظ کنند.
