بخشی از مقاله
چکیده
هدف از این پژوهش بررسی رابطه بین هوش اخلاقی با فرسودگی تحصیلی دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت بود. پژوهش از نوع همبستگی و جامعه آماری آن شامل تمامی دانشجویان دانشگاه آزاد واحد مرودشت به تعداد 16000 نفر در سال 1393-94 بود که با استفاده از جدول مورگان تعداد 376 نفر به عنوان حجم نمونه برآورد شد، این تعداد با استفاده از روش نمونهگیری در دسترس انتخاب شدند. برای گردآوری دادهها از پرسشنامههای هوش اخلاقی توسط لینک و کیل - 2005 - و فرسودگی تحصیلی برسوو همکاران - 1997 - استفاده شد. جهت تجزیه و تحلیل دادهها از آزمونهای ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون چندگانه به شیوه همزمان استفاده شد. نتایج پژوهش نشان داد بین هوش اخلاقی و خرده مقیاسهای عمل کردن مبتنی بر اصول، استقامت و پافشاری برای حق و پایبندی به عهد با فرسودگی تحصیلی رابطه منفی و معناداری وجود دارد. همچنین نتایج تحلیل رگرسیون نشان داد، بعد پایبندی به عهد به صورت منفی قادر به پیشبینی فرسودگی تحصیلی دانشجویان میباشد.
کلیدواژهها: هوش اخلاقی، فرسودگی تحصیلی، دانشجویان
مقدمه
ارتقای بهداشت روانی محیط دانشگاه به عنوان یکی از مهمترین ابعاد توسعه و بهسازی منابع انسانی بوده و در چند دهه اخیر توجه سازمانهای آموزشی به نیروهای سالم جسمی و فکری در نهادهای دانشگاهی را به خود جلب کرده است. همچنین نظریهپردازان و محققات تربیتی برای ارائه نظرات خود پیرامون پیشرفت تحصیلی خواهان شواهد تحقیقی و تجربی در مورد عوامل تأثیرگذار بر عملکرد تحصیلی در فرهنگها و نظامهای آموزشی گوناگون هستند .[2] از جمله سازههای کلیدی در این زمینه که باید به آن توجه شود، فرسودگی تحصیلی1 میباشد. مفهوم فرسودگی اولین×بار×در×دهه×ْْ× میلادی× در×رابطه×با×گروه های×کاری×ای×که×با×هم×تعامل×دارند،×مطرح×گردید .[8]
بر اساس نظریه فرسودگی شغلی [14] میتوان گفت که فرسودگی تحصیلی نیز شامل سه مؤلفهی خستگی هیجانی، بدبینی و فقدان کارایی است. خستگی هیجانی به صورت احساس فشار به ویژه خستگی مزمن ناشی از کار بیش از اندازه در فعالیتهای درسی و بدبینی و مسخ شخصیت به صورت نگرش بدبینانه و بی تفاوت نسبت به کارهای مدرسه، فقدان علاقه نسبت به کارهای مربوط به تحصیل و بی معنی پنداشتن آنها و بالاخره فقدان کارایی مربوط به مدرسه به حالاتی مانند احساس شایستگی پایین، پیشرفت پایین و فقدان احساس موفقیت در تکالیف تحصیلی و به طور کلی مدرسه بروز داده می-شود. مفهوم فرسودگی تحصیلی با برخی مفاهیم مانند مشکل خواب، نگرانی و نشخوار ذهنی همپوستگی دارد.
البته باید دقت کرد وجه تمایز آنها در این است که فشار روانی، خستگی، اضطراب و علائم افسردگی به موفقیت ویژه و خاصی مربوط نیستند، اما فرسودگی تحصیلی وابسته به موقعیت خاص است؛ یعنی فرسودگی تنها در موقعیت مدرسه اندازهگیری میشود .[6] فرسودگی تحصیلی میتواند در دانشجویان احساس خستگی نسبت به انجام تکالیف درسی و مطالعه ایجاد، و در نگرش بدبینانه آن ها نسبت به تحصیل×و×مطالب×درسی×اثرگذار×و×احساس×بی×کفایتی تحصیلی را در آنان ایجاد کند [11] و همچنین زمینه کاهش عملکرد تحصیلی دانشجویان و افزایش نگرانی آنان را نسبت به انجام×اشتباه×تکالیف×موجب×گردد [16]، افرادی که فرسودگی×تحصیلی×دارند×معمولا علائمی مانند بی علاقه گی نسبت به مطالب درسی، عدم تمایل به حضور مستمر درکلاس، عدم مشارکت×در×فعالیت های×کلاسی،×غیبت های مکرر×و×احساس×بی×معنایی×و×بی×کفایتی در فراگیری مطالب درسی را تجربه می کنند.[1]
به عقیده نیومن [13] مطالعه فرسودگی تحصیلی در دانشجویان موضوع بسیار مهمی است، زیرا کلید فهم عملکرد تحصیلی ضعیف دانشجویان، رابطه آنان با دانشگاه خود به ویژه در زمینه تعهد به آن و شوق و اشتیاق آنها نسبت به ادامه تحصیل است. عوامل×مختلفی در×ایجاد×فرسودگی تحصیلی دخیل است که شامل فعالیت های جمعی و علم - مانند حضور در کلاس، نوشتن مقاله، مطالعه و امتحان - ، فشارهای مختلف اقتصادی، فردی و اجتماعی مربوط به اساتید و همکلاسی ها، انتظارت حرفه ای و تردید در مورد مفید بودن مطالعات و آینده کاری رقابت با همکلاسی×ها عدم تناسب بین منابع و عوامل مرتبط با فعالیتهای تحصیلی دانشجو همچون انگیزش و استراتژی های انطباق با انتظار موفقیت در محیط تحصیلی میباشد. فرسودگی تحصیلی، میتواند در دانشجویان احساس خستگی نسبت به انجام تکالیف درسی و مطالعه ایجاد و در نگرش بدبینانه آنها نسبت به تحصیل و مطالب درسی اثرگذار و احساس بی کفایتی تحصیلی را در آنان ایجاد کند [9] و همچنین زمینه کاهش عملکرد تحصیلی دانشجویان و افزایش نگرانی آنان را نسبت به انجام اشتباه تکالیف موجب گردد .[16]
جهت ایجاد نگرش مثبت در دانشآموزان و تقویت قوای اعتماد به نفس و بالا بردن توان مقابله با تنشهای تحصیلی توجه به اخلاقیات و تقویت درونی جوانان میتواند راهگشا باشد. هوش اخلاقی1 در برگیرنده ی نوعی سازگاری و رفتار حل مسئله است که بالاترین سطوح رشد را در حیطه های مختلف شناختی، معنوی و هیجانی شامل می شود. این هوش به فرد دید کلی در مورد زندگی و همه تجارب و رویداد ها می دهد. و او را قادر می سازد به چارچوب بندی و تفسیر مجدد تجارب خود پرداخته، شناخت و معرفت خویش را عمق بخشد .[5] بوربا [7] هوش اخلاقی را به معنی توجه به زندگی انسان و طبیعت، رفاه اقتصادی واجتماعی، ارتباطات آزاد و صادقانه، حقوق شهروندی و کسب مهارتهای شهروندی میداند. هوش اخلاقی در برگیرنده ی نوعی سازگاری و رفتار حل مسئله است که بالاترین سطوح رشد را در حیطه های مختلف شناختی، معنوی و هیجانی شامل می شود. این هوش به فرد دید کلی در مورد زندگی و همه تجارب و رویداد ها می دهد. و او را قادر می سازد به چارچوب بندی و تفسیر مجدد تجارب خود پرداخته، شناخت و معرفت خویش را عمق بخشد .[5]
مقدم و خالقی [12] در پژوهشی رابطه بین هوش اخلاقی و پریشانی و اضطراب در کارکنان شهر اصفهان را مورد بررسی قرار دادند. یافتهها بیانگر رابطه منفی بین هوش اخلاقی و پریشانی و اضطراب در کارکنان بود. هر چه هوش اخلاقی در کارکنان بیشتر باشد، پریشانی و اضطراب در کارکنان کاهش خواهد یافت. سیدر و گیلبرت [15] در مطالعهای نقش هوش اخلاقی و شخصیت را در پیشبین پیشرفت تحصیلی دانشآموزان مورد بررسی قرار دادند. یافته ها نشان داد که هوش اخلاقی به صورت مثبت پیشرفت دانشآموزان را پیش بینی میکند و از بین ویژگیهای شخصیتی بعد روان نژندی به صورت منفی و بعدهای برون گرایی، توافق پذیری، انعطاف پذیری و وظیفهشناسی به صورت مثبت پیشرفت تحصیلی دانشآموزان را پیش بینی میکنند. محمدی [4] پژوهشی با عنوان رابطه هوش اخﻻقی با عملکرد تحصیلی و تفکر انتقادی دانشجویان پسر دانشگاه فرهنگیان فارس انجام داد.
دادههای بدست آمده وجود رابطه مثبت و معنادار بین هوش اخﻻقی و عملکرد تحصیلی و تفکر انتقادی در دانشجویان دانشگاه فرهنگیان فارس را مورد تایید قرار داد. نتایج نشان داد که بین هوش اخلاقی، عملکرد تحصیلی و تفکر انتقادی رابطه مثبت و معناداری وجود دارد. یکی از ریشه های آسیب پذیر بودن افراد، کمرنگ شدن اخلاق و بالا رفتن تنشهای درونی و بی هدفی آنهاست، هدف و اخلاق چیزی است که رسیدن به آن سبب کمال و شکوفایی شخصیت آدمی می شود، بنابراین واضح است هوش اخلاقی برای کاهش فرسودگی در زندگی گام مهمی است که این پژوهش قصد دارد به آن بپردازدبا، توجّه به نقش و اهمیت مفهوم هوش اخلاقی و فرسودگی تحصیلی در رفتار و سعادت و کمال انسان به طور کلی، تحقیق حاضر به بررسی رابطه ی بین هوش اخلاقی با فرسودگی تحصیلی دانشآموزان پرداخته است.
اهداف پژوهش
بررسی رابطه بین هوش اخلاقی با فرسودگی تحصیلی دانشجویان پیش بینی فرسودگی تحصیلی دانشجویان بر اساس هوش اخلاقی
روش پژوهش
پژوهش حاضر کاربردی و از نوع پژوهش های توصیفی – همبستگی می باشد. جامعه آماری این پژوهش شامل تمامی دانشجویان دانشگاه آزاد واحد مرودشت به تعداد 16000 نفر در سال 1393-94 بود که با استفاده از جدول کرجسی و مورگان - 1970 - تعداد 376 نفر به عنوان حجم نمونه برآورد شد که این تعداد با استفاده از روش نمونهگیری در دسترس انتخاب شدند.
ابزار پژوهش
الف - پرسش نامه هوش اخلاقی: پرسش نامه هوش اخلاقی توسط لینک و کیل در سال 2005 تدوین شده و در سال 1390 در ایران توسط آراسته، عزیزی شمامی، جعفری راد و محمدی جوزانی کار هنجاریابی آن انجام شده است.این متغیر از طریق پاسخگویی به پرسش نامه هوش اخلاقی که دارای 40 سؤال و ده خرده آزمون می باشد، سنجیده می شود و بر اساس طیف لیکرت 5 گزینه ای است که به هرگز نمره 1، به ندرت نمره 2 ،بعضی اوقات نمره3،در بیشتر مواقع نمره4و در همه مواقع نمره5 تعلق می گیرد.
روایی و پایایی روایی و پایایی پرسش نامه توسط مارتین و آستین - 2010 - تأیید شده است. آنها نیز روایی پرسشنامه ره به صورت محتوایی مورد بررسی قرار دادند که به این نتیجه رسیدند گویههای پرسشنامه به درستی هوش اخلاقی را میسنجند و پایایی پرسشنامه را به صورت ضریب آلفای کرونباخ محاسبه کردند که مقدار آن 0/75 بدست آمده است. درسال 1390 در ایران توسط آراسته، عزیزی شمامی، جعفری راد و محمدی جوزانی کار هنجاریابی آن انجام شد - عزیزی،. - 1390 در این پژوهش پایایی پرسشنامه با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ 0/85 بدست آمده است.
ب - پرسشنامه فرسودگی تحصیلی: این پرسشنامه را برسوو همکاران - 1997 - ساخته اند. پرسشنامه مذکور پانزده ماده دارد که با روش درجه بندی لیکرت درجه ایکاملاً مخالف تاکاملاً موافق توسط آزمودنیها درجه بندی شده است
روایی و پایایی
پایایی پرسشنامه را سازندگان آن به ترتیب 0/70، 0/82 و 0/75 برای سه حیطه فرسودگی تحصیلی محاسبه کرده اند اعتبار پرسشنامه را محققان با روش تحلیل عامل تأییدی محاسبه شده که شاخص برازندگی تطبیقی، شاخص برازندگی افزایشی و شاخص جذر میانگین مجذورات خطای تقریب مطلوب گزارش کرده اند پایایی پرسشنامه در این پژوهش برای
