بخشی از مقاله
چکیده
هدف از پژوهش حاضر تعیین بررسی رابطه هوش هیجانی با فرسودگی شغلی در کارشناسان مامایی شهر قدس بود. روش پژوهش از نوع همبستگی بود. جامعه آماری کلیه کارشناسان مامایی شهر قدس در سال 1395 به تعداد 140 نفر بودند. به روش نمونه گیری در دسترس تعداد 103 نفر به عنوان نمونه پژوهش انتخاب شدند. برای جمع آوری دادهها از پرسشنامههای هوش هیجانی بار-آن - - 2000 و فرسودگی شغلی مسلاچ - - 1986 استفاده شد. روش تجزیه تحلیل دادهها ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون چندگانه بود. نتایج نشان داد که بین هوش هیجانی با فرسودگی شغلی رابطه منفی و معنی دار وجود داشت - . - P<0/01 همچنین نتایج رگرسیون چند متغیره نشان دادکه نشان داد که هوش هیجانی میتواند در جهت منفی فرسودگی شغلی را پیش بینی کند - . - P<0/05
.1 مقدمه
هویت شغلی هر انسان، بخش مهمی از مجموعه هویت او را تشکیل میدهد. داشتن شغل، به ویژه برخورداری از شغلی که در خدمت ارزش اجتماعی و برآورده کردن نیازهای اقتصادی فرد و خانواده او باشد، موجب انسجام هویت، افزایش عزت نفس و احساس امنیت در او میشود. هر فرد شاغل در هر حرفه با هر نقش اجتماعی که به عهده داشته باشد میتواند به نحوی در معرض استرس ناشی از محیط کار قرار گیرد.
ولی ماهیت برخی مشاغل ایجاب میکند که شاغلان آن بیشتر در معرض تنش شغلی قرار گیرند از جمله در بیشتر حرفههای درمانی مانند پزشکی، پرستاری، و غیره که دارای روابط انسانی هستند تنیدگی بیشتری در ارتباط با حرفه وجود دارد - فدایی و علی بیگی، . - 1390 اگرچه استرس در تمام مشاغل وجود دارد ولی در حرفههایی که با سلامتی انسان سروکار دارد، این موضوع اهمیت بیشتری پیدا میکند - وئو، ژائو، وانگ، وانگ و لان، . - 2007 استرس و خستگی پرستاران و ماماها میتواند بر جنبههای حیاتی و حساس عملکرد آنان مانند توانایی حل مسئله، توانایی تصمیمگیری، خلاقیت و غیره تاثیر بگذارد و در نهایت ممکن است منجر به ارائه مراقبت اشتباه تیم درمانی شود؛ این در حالی است که ایمنی و رفاه بیماران به شدت وابسته به کادر درمانی همچون پرستاران و ماماها است .
- چانگ، هانکوک، دالی و جانسون، . - 2005 از طرفی فرسودگی شغلی پاسخ به استرسهای مزمن در محیط کار درمانی است و این استرس به تدریج زمینههای ابتلا به فرسودگی شغلی را در کارکنان درمان در بیمارستانها را به وجود میآورد - ضیغمی و اصغرزاده حقیقی، . - 1390 فرسودگی شغلی به صورت احساس خستگی هیجانی، مسخ شخصیت و کاهش کفایت فردی و در پاسخ به استرسهای مزمن کار است. پرسنل درمان به دلیل ماهیت حرفه خود مستعد فرسودگی شغلی هستند.
به نظر میرسد استرس شغلی اثر منفی بر فرسودگی شغلی دارد. مداخلاتی در جهت کاهش استرس شغلی و تقویت منابع مقابله با آن میتواند به کاهش فرسودگی شغلی در پرسنل درمانی در بیمارستانها کمک کننده باشد. - ضیغمی و اصغرزاده حقیقی، . - 1390 فشارهای روانی و استرسهای ناشی از شغل اگر بیش از حد طولانی مدت باشد، میتوانند باعث ایجاد عوارض جسمی، روانی و رفتاری شوند.
یکی از عمدهترین پیامدهای تنش شغلی، میتواند فرسودگی شغلی باشد - بهبودی مقدم، ملکی، رحیمیکیان و حسینی، . - 1393 با توجه به شرایط کاری و پراسترس کارکنان درمان و بهداشت همچون ماماها در مراکز بهداشتی و بیمارستان به عنوان افرادی که نقش حیاتی در نجات جان انسانها بر عهده دارند لذا پژوهشی که بتواند رابطه هوش هیجانی و بهزیستی روانشناختی با فرسودگی شغلی در کارشناسان مامایی را مشخص کند میتواند کمک کننده باشد. لذا این پژوهش به بررسی رابطه هوش هیجانی و بهزیستی روانشناختی با فرسودگی شغلی در کارشناسان مامایی شهر قدس پرداخته است. بر اساس آنچه گفته شد سوال این است که چه رابطهای بین هوش هیجانی و بهزیستی روان-شناختی با فرسودگی شغلی در کارشناسان مامایی وجود دارد یا خیر؟
.2 ضرورت و اهمیت پژوهش
یکی از اختلالات شایع در ماماهای شاغل در بیمارستانها و مراکز بهداشت درمانی وابسته به دانشگاههای علوم پزشکی شیوع فرسودگی شغلی در بین آنها است که تحت تنش شدید به وجود میآید که این پدیده منفی میتواند بر احساس رضایت حرفهای ماماها و سلامت جسمی - روانی افراد شاغل تاثیر منفی داشته باشد - بهبودیمقدم، ملکی، رحیمیکیان و حسینی، . - 1393بر اساس پژوهشها، سطوح فرسودگی شغلی توسط ابعاد بهزبستی روانشناختی پیشبینی میشود که این میتواند رهنمودهای ارزشمندی را در زمینه تامین بهداشت روانی پرستاران و ماماها به همراه داشته باشد - خدابخش و منصوری، . - 1389
مامایی از جمله مشاغلی است که با هدف ارتقاء سلامت بهداشت جامعه، تامین سلامت مادران و نوزادان جزو رشتههای مهم و حافظ سلامتی مادران و کودکان محسوب میشود - انگل برچشت، . - 2006 به همین خاطر حفظ نیروهای حاضر و ارتقای سلامت جسمانی و آرامش روانی افراد شاغل در حرفه مامایی میتواند تاثیر به سزایی در عملکرد آنان داشته باشد، ضمن اینکه وضعیت سلامت آنها بر کمیت و کیفیت ارایه خدمات موثر است - انگل برچشت، . - 2006 با توجه به اهمیت مشکل فرسودگی شغلی و عواقب آن و نیز، از آنجا که به نظر میرشد مطالعات انجام شده در زمینه میزان شیوع فرسودگی شغلی در ماماها در کشور ما محدود است، انجام پژوهشی که به بررسی رابطه هوش هیجانی و بهزیستی روانشناختی با فرسودگی شغلی در کارشناسان مامایی شهر قدس بپردازد ضروری است تا نتایج آن در بهبود خدمات بالینی، مدیریت و آموزش مامایی استفاده گردد.
.3 روش پژوهش
روش تحقیق در این پژوهش از نوع همبستگی بود. در این تحقیق جامعه آماری عبارتست از کلیه کارشناسان مامایی که در مراکز بهداشتی درمانی شهر قدس از توابع شهر تهران در سال 1395 مشغول به کار بودند که تعداد آنان 140 نفر بودند. در این تحقیق تعداد 103 نفر بر اساس جدول مورگان و کرجسی با روش نمونهگیری هدفمند از میان کارشناسان مامایی در مراکز بهداشتی درمانی شهر قدس، به عنوان نمونهی تحقیق انتخاب شد.
در این تحقیق پس از مشخص شدن جامعهی آماری که کلیه کارشناسان مامایی در مراکز بهداشتی درمانی شهر قدس بودند، تعداد 103 نفر بر اساس جدول مورگان و کرجسی به روش نمونهگیری هدفمند به عنوان نمونهی تحقیق انتخاب شد و پرسشنامههای پژوهش در بین آنها توزیع گردید. پس از بررسی پرسشنامهها همگی آنها به طور کامل پاسخ داده شده بودند و هیچ کدام از پرسشنامهها ناقص و بدون جواب نبود. لذا ریزش پرسشنامه در این تحقیق وجود نداشت. سپس دادههای حاصل از جمعآوری اطلاعات با استفاده از پرسشنامه، وارد برنامهی SPSS نسخه 23 شد و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
-1-3ابزارهای پژوهش
-1-1-3پرسشنامه هوش هیجانی
این پرسشنامه توسط بار-آن - - 2000 ساخته شده است. پرسشنامه دارای 90 سوال و 15 خرده مقیاس شامل خودآگاهی هیجانی - سوالات 81، 66، 51، 36، 21، 6 - ، جراتمندی - سوالات 90، 75، 60، 45، 30، - 15، حرمت نفس - سوالات 85، 70، 55، 40، 25، - 10، خودشکوفایی - سوالات 50، 35، 20، 5، 65، - 80، استقلال عملی - سوالات78، 63، 48، 33، 18، - 3، هم حسی - سوالات 89، 74، 59، 44، 29، - 14، مسئولیت اجتماعی - سوالات 88، 73، 57، 43، 28، - 13، روابط میان فردی - سوالات83، 68، 53، 38، 23، - 8، واقع گرایی - سوالات82، 67، 52، 3 ، 22 ، - 7 ، انعطاف پذیری - سوالات87، 72، 57، 42، 27، - 12، حل مساله - سوالات76، 61، 46، 31، 16، - 1، تحمل تنشها - سوالات 78، 64، 49، 34، 19، - 4، کنترل تکانه - سوالات86، 71، 56، 41، 26، 11 - ، خوش بینی - سوالات 24، 9، 84، 69، 54، - 39، شادکامی - سوالات 77، 62، 47، 32، 17، - 2 تشکیل و مقیاس پاسخگویی پنج درجه ای - کاملا مخالفم 1، تا کاملا موافقم - 5 دارد.
در بررسی همسانی درونی با استفاده روش آلفای کرانباخ در هفت نمونه از جمعیتهای مختلف - بار-آن، - 2000 میانگین ضرایب آلفای کرانباخ را برای خرده مقیاسها در دامنهای از 0/69 تا 0/86 و میانگین 0/76 گزارش گردید. بررسی پایایی به روش بازآزمایی میانگین ضریب برابر 0/66 نشان داده شده است - کردنوقابی، عبداللهی مقدم، ویسی کهره و ایمانی، . - 1392 در این پژوهش برای بررسی همسانی دورنی پرسشنامه بر روی کارشناسان مامایی از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد که ضرایب برای خودآگاهی هیجانی 0/71 ، جراتمندی 0/76، حرمت نفس 0/76، خودشکوفایی 0/69، استقلال عملی 0/73، هم حسی 0/81، مسئولیت اجتماعی 0/82، روابط میان فردی 0/81، واقع گرایی 0/72، انعطاف پذیری 0/80، حل مساله 0/85، تحمل تنشها 0/71، کنترل تکانه 0/79، خوش بینی 0/71، شادکامی 0/73 و برای کل پرسشنامه 0/90 به دست آمد.
-2-1-3پرسشنامه فرسودگی شغلی
پرسشنامه فرسودگی شغلی توسط مسلاچ - 1986 - تهیه شده است. این پرسشنامه شامل 22 گویه و بر اساس مقیاس لیکرت است. گویههای مربوط به هر یک از جنبههای سهگانه فرسودگی شغلی شامل خستگی عاطفی - سوالات 1، 2، 3، 6، 8، 13 ، 14، 16، - 20، مسخ شخصیت - سوالات 5، 10، 11، 15، - 22، کاهش عملکرد فردی 4 - ، 7، 9، 12 ، 17 ، 18 ، 19، 21 - ، می شود. شیوه نمرهگذاری به این صورت که هرگز - صفر - ؛ خیلی کم - 1 - ؛ کم - 2 - ؛ متوسط 3 - - ؛ متوسط بالا - 4 - ؛ زیاد - 5 - ؛ و خیلی زیاد 6 - - ، در نظر گرفته شده است. در پژوهش اکبری، غفار ثمر، کیانی و اقتصادی - 1390 - ، با عنوان اعتبار عاملی ویژگیهای روانسنجی پرسشنامه فرسودگی شغلی ماسلاچ، برای بررسی پایایی آزمون از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شده است که خستگی عاطفی 0/84، مسخ شخصیت 0/75، کاهش عملکرد فردی 0/74 در نظر گرفته شده است.
ماسلاچ و جکسون 1986 - ؛ به نقل از مرادخانی، - 1394 در مطالعه خود بر روی 420 نفر 69 - درصد زن و 31 درصد مرد - با استفاده از آلفای کرونباخ پایایی آزمون برای خستگی عاطفی 0/89، مسخ شخصیت 0/72 و کاهش عملکرد فردی 0/77 گزارش کرده است. در مورد روایی و اعتبار پرسشنامه نیز اعتبار همزمان بین پرسشنامه فرسودگی شغلی و رضایتمندی شغلی توسط بدریگرگری محاسبه شده است که رابطه معکوس بدست آمد.
- ریاحینیا، . - 1390 در پژوهش مرادخانی - 1394 - برای بررسی همسانی درونی پرسشنامه از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد که پایایی پرسشنامه کلی 0/82 و مولفههای آن یعنی خستگی عاطفی 0/69 ، مسخ شخصیت 0/71 و کاهش عملکرد شخصی 0/85 دست آمد. برای بررسی پایایی آزمون از روش همسانی درونی با استفاده از روش آلفای کرونباخ استفاده شد که ضرایب برای خستگی عاطفی 0/73، دگرگونی شخصیت 0/77 و کاهش عملکرد شخصی 0/83 و ضریب آلفای 0/88 برای کل پرسشنامه به دست آمد.
-2-3روش تجزیه و تحلیل اطلاعات
در این تحقیق از آمار توصیفی شامل میانگین و انحراف معیار و از آمار استنباطی شامل ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون چند متغیره با رعایت مفروضههای آن - شامل کلموگروف اسمیرنوف برای نرمال بودن دادهها - با استفاده از نرمافزار SPSS نسخه 23 استفاده شد.
