بخشی از مقاله
چکیده
هدف از این تحقیق تعیین رابطه بین ویژگیهای شخصیتی و آسیبپذیری روانتنی دانشآموزان شهر تهران بود. به این منظور، تعداد 135 دانشآموز پسر و 148 دانشآموز دختر بصورت تصادفی از 12 مدرسه شهر تهران انتخاب شدند. ابزار تحقیق عبارت بودند از: پرسش نامه-های شخصیت NEO-FFI - کاستا و مککرا - 1992 و اختلالات روانتنی - تاکاتا و ساکاتا . - 2004 نتایج آزمون پیرسون نشان داد که به جز ویژگی باز بودن به تجربهها، بقیه ابعاد شخصیت رابطه معنیداری با نمرات اختلالات روانتنی داشتند. دانشآموزان با شخصیت روان-رنجورخویی، بیشتر در معرض مشکلات روانتنی قرار داشتند، اما دانشآموزان با ویژگیهای شخصیتی برونگرایی، توافقپذیری و وظیفه-شناس بودن، شکایات کمتری از مشکلات روانتنی داشتند.
تحلیلهای رگرسیون چندگانه نشان داد، در حدود 25 درصد از واریانس مشکلات روانتنی دانشآموزان را میتوان از روی صفات شخصیتی آنها تعیین کرد. روانرنجورخویی، وظیفه شناس بودن و برونگرایی، توانستند مشکلات روانتنی دانشآموزان را پیشبینی کنند. جنسیت نیز، فقط در رابطه بین وظیفه شناس بودن و مشکلات روانتنی نقش تعدیل کننده داشت. نتایج این تحقیق دال بر اهمیت ابعاد شخصیت دانشآموزان در پیشبینی امکان ابتلای آنها به مشکلات روانتنی بود. تلویحات بالینی یافتههای تحقیق این است که مشاوران و درمانگران روانشناسی و پزشکی، این آمایههای شخصیتی را در مشاوره، پیشگیری و درمان اختلالات روانتنی مد نظر قرار دهند.
کلید واژهها: اختلالات روانتنی، برونگرایی، توافقپذیری، روانرنجورخویی، وظیفه شناسی
مقدمه
بخشی از واکنشهای انسان به افکار، هیجانها و فشارهای روانی، اختلالاتی هستند که معمولا در شکل بیماریهای جسمانی نظیر زخم معده، بیماری قلبی و عروقی و آسم بروز میکنند. شواهد زیادی وجود دارد که نشان میدهد، مدت و وقوع این نوع بیماریها میتواند تحت تأثیر حالتهای روانی فرد قرار گیرد. چنین اختلالاتی، اختلال روانتنی یا اختلال سایکوسوماتیک نام دارد و به صورت اختلال بدنی که تحت تأثیر ذهن قرار دارد یا در شدیدترین حالت، توسط ذهن ایجاد میشود، تعریف شدهاند - روزنهان و سلیگمن، .1989 ترجمه سیدمحمدی . - 1392 شیوع این اختلالات بین 4 تا 6 درصد است، اما می تواند تا 15 درصد نیز برسد - سادوک و همکاران، .2015 ترجمه گنجی . - 1394
در بروز و تشدید بیماریهای روانتنی، تغییرات روانی مقدم بر تغییرات جسمی است و ابتدا مشکلات و تکانههای روانی به شخص وارد شده و در ادامه و در صورت تکرار زیاد یا طولانی شدن، ممکن است بیماریها و مشکلات جسمی را به دنبال داشته باشند - وفایی و گلابی، . - 1383 تحقیقات اخیر نشان دادهاند که اغلب شکایات روانتنی از سن 12 تا 24 سالگی شروع شده، با افزایش سن شایعتر می-شوند و دختران بیشتر از پسران نشانههای روانتنی را تجربه میکنند. مطالعات انجام شده، وجود رابطه نسبتا قوی بین فشارهای زندگی و مشکلات روانتنی را نشان میدهند، به شکلی که افرادی که دچار بیماریهای روانتنی میشوند، فشارهای روانی مهمتر و معنادارتری را نسبت به افراد سالم و بهنجار تجربه کردهاند - احمدزاده و همکاران،1390؛ محمودی و ملکشاهیفر،1391؛ نوحی، . - 1386
مشکلات روانی موجب بروز اختلالات روانتنی در شکل دردهای عضلانی، درد مفاصل زانو و آرنج، درد کتف و کمر، یبوست، زخم معده، آرتروز، سردردهای عصبی و ... میشوند - فرح بیجاری و همکاران، 1394؛ حسنوندعموزاده و همکاران، 1391؛ سجادیا و همکاران، 1390؛ فولادوند و همکاران . - 1388 تحقیقات نشان داده است که این مشکلات در ادامهدار شدن بیماری روانتنی موثر است و با کاهش آنها میتوان پیشرفت بیماری را متوقف نمود - علیپور و همکاران، 1390؛ نسیمیفر و همکاران، . - 1391 در بسیاری موارد مداخلات روان-شناختی میتواند به واسطه بهبود وضعیت روانی، اجتماعی و خانوادگی بیمار، سهم بسزایی در کنترل استرس و به دنبال آن، کاهش علائم بیماران روانتنی داشته باشد - عاصمی زواره و همکاران، - 1392
و آموزش شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی، بر بهبود علائم روان-شناختی و جسمانی بیماران روانتنی اثر بخش است و میتواند با کنترل استرس و عوامل تشدید کننده بیماری روانتنی، روند بازیابی سلامتی جسمانی را سرعت بخشید - مقتدائی و همکاران، . - 1391ویژگیهای شخصیتی و هیجانات اجتماعی به عنوان عامل زمینه ساز در ادراک مشکلات روانی، نقش داشته و این ویژگیها بر راهبردهایی که فرد در مقابله با مشکلات و فشارهای روانی از آنها استفاده میکند، تاثیر میگذارند - امانی و امامی، 1393؛ بشارت، 1386؛ صادقی و همکاران، . - 1394 توان سازگاری از عوامل مهم دچار شدن به بیماریها یا مصونیت از آنهاست، که خود متاثر از خلق و خو، خشم و غضب، ناامیدی، احساس بیعدالتی و بیاعتمادی خواهد بود.
همانگونه که عوامل منفی، توان سازگاری را کم میکنند، احساسات مثبت مانند خوشرویی، امیدواری، صبر، خوشبینی و حس اعتماد به نفس، آشکارا توان سازگاری را افزوده و به عنوان سپر و حافظ سلامت به شمار میروند - خرمائی و فرمانی، 1393؛ گلپرور و همکاران، . - 1393اخیرا پژوهشهای فراوانی در بررسی نقش ویژگیهای شخصیتی در بروز و درمان آسیبهای روانی و روانتنی، انجام شده است که گویای اهمیت رابطه بین این متغیرها است - اکبری و همکاران 1394؛ کاستا و همکاران، 2005؛ ویدگر و اسمیت، . - 2008 هرچند فاکتورهای ژنتیکی در ایجاد اختلالات روان تنی مؤثرند، اما این فاکتورها در برخی موارد تعیین کننده ویژگیهای شخصیتی افراد بوده و پیشبینی کننده نحوه واکنش شخص به عوامل محیطی و اجتماعی میباشند - احتشام و بهات، 2009 - ، ویژگیهای شخصیتی همچنین میتوانند پیشبینی کننده اضطراب و افسردگی در بیماران مبتلا به اختلالات روانتنی باشند - افشاری و همکاران، . - 2014
از طرفی فشار-های روانی در افراد مختلف متناسب با ویژگیهای شخصیتی آنها، ممکن است بر فرایندهایی فیزیولوژیایی بدن تاثیر داشته باشند و زمینه-ساز بروز بیماریهای روانتنی گردند - بابامیری و همکاران، 1394؛ شهسواری و همکاران، . - 1391عواملی همچون سبک زندگی، ویژگیهای شخصیتی و هیجانات منفی، میتوانند به عنوان عوامل زمینهساز و تداوم بخش بیماری-های روانتنی عمل کنند. تیپ شخصیتی، عاملی مهم در ارتباط بین مشکلات روانی و بیماریهای روانتنی است - قانعیان و رحیمی، 1391؛ حیدری و همکاران، - 1387، به گونهای که نحوه ارزیابی افراد از موقعیتهای استرسزای زندگی و نیز مکانیسمهای مقابلهای که این افراد به کار میبرند، بسیار زیاد به ویژگیهای شخصیتی این افراد بستگی دارد - فریدمن، - 2000، از این جهت میتوان تصور کرد که
