بخشی از مقاله
چکیده
هدف از این تحقیق تعیین رابطه بین ویژگیهای شخصیتی و استرس دانشآموزان شهر تهران بود. به این منظور، تعداد 135 دانشآموز پسر و 148 دانشآموز دختر بصورت تصادفی از 12 مدرسه شهر تهران انتخاب شدند. پرسش نامههای شخصیت NEO-FFI، و فشار روانی .ASQ به عنوان ابزار تحقیق استفاده شدند. نتایج آزمون پیرسون نشان داد که ویژگیهای شخصیتی روانرنجورخویی، توافق-پذیری و وظیفهشناس بودن، استرس دانشآموزان را افزایش میدهند اما ویژگیهای شخصیتی برونگرایی و باز بودن به تجربهها، رابطه معنیداری با استرس ندارند. تحلیلهای رگرسیون چندگانه نشان داد، در حدود 12 درصد از واریانس استرس دانشآموزان را میتوان از روی صفات شخصیتی آنها تعیین کرد، ویژگیهای روان رنجورخویی و وظیفهشناس بودن قادر به پیشبینی استرس نوجوانان هستند، اما ویژگیهای برونگرایی، باز بودن به تجربهها و توافقپذیری به عنوان متغیر پیشبینی کننده استرس تعیین نشدند. همچنین تحلیل Z-Fisher نشان داد جنسیت نیز، در هیچ یک از روابط ابعاد شخصیت با استرس نقش تعدیل کننده ندارد. نتایج این تحقیق دال بر اهمیت ابعاد شخصیت در پیشبینی استرس دانشآموزان، بود، که میتواند در پیشبینی وضعیت سلامت دانشآموزان و ارائه برنامههایی جهت کنترل استرس، جلوگیری از آسیبهای روانی و ارتقای توانمندی تحصیلی دانشآموزان ، مورد استفاده قرار بگیرد.
کلید واژهها: استرس، دانشآموز، فشار روانی، ویژگیشخصیتی
مقدمه
فشار روانی یا استرس اصطلاحی است که برای توصیف وضعیت، شیء یا شخصی که موجب فشار روانی میشود، احساسات و پاسخهای جسمانی که در فرد به وجود میآید و نتایج حاصله، بکار میرود، چه این امر، رفتاری باشد، چه شناختی باشد و چه فیزیولوژیایی - کرتیس1، . - 2000 استرس زیاد بر نظام ایمنی بدن تاثیر منفی داشته، کارایی آن را کاهش داده و از این طریق آسیبپذیری در برابر بیماریها را افزایش میدهد. حتی استرس تحصیلی میتواند منجر به رفتارهای ناسالمی همچون پرخوری و در ادامه بروز بیماریهای روانی، جسمانی و روانتنی گردد. مطالعات و پژوهشهای اخیر بر روی استرس، که ارتباط آن با عوامل اجتماعی، شخصیتی و زیستشناسی را نشان دادهاند، باعث درک بهتر فرایندهای مرتبط با استرس شدهاند و همواره راه را برای یافتن روشهای مدیریت آن و جلوگیری از آسیب-های روانشناختی و بالینی ناشی از استرس روشنتر میکنند.
فشارهای روانی و استرس بیش از حد، ممکن است موجب بروز مشکلات جسمی در شکل دردهای عضلانی، درد مفاصل زانو و آرنج، درد کتف و کمر، یبوست، زخم معده، آرتروز، سردردهای عصبی و ... شوند - پیوستهگر و صدر 1394؛ فرح بیجاری و همکاران، . - 1388 تحقیقات نشان داده است که فشار روانی در ادامهدار شدن بیماریها موثر است و با کاهش استرس میتوان پیشرفت بیماری را متوقف نمود - اکبری و همکاران 1394؛ علیپور و همکاران، 1390؛ نسیمیفر و همکاران،، . - 1391 در بسیاری موارد مداخلات روان-شناختی میتواند به واسطه بهبود وضعیت روانی، اجتماعی و خانوادگی بیمار، سهم بسزایی در کنترل استرس و به دنبال آن، کاهش علائم بیماران داشته باشد - حبیبی، 1394؛ عاصمی زواره و همکاران، 1392؛ جاهد مطلق و همکاران، 1394؛ نریمانی و همکاران، . - 1391
لازاروس و فولکمن2، - 1984 - اعتقاد دارند، افرادی که باور دارند هنگام مقابله با مشکلات، منابع کمکی در اختیار دارند، نسبت به استرس ایجاد شده، آسیبپذیری کمتری نشان میدهند. آسیبپذیری فرد به ادراک استرس و منابع استرس بستگی دارد، بنابراین دسترسی به منابع مقابلهای میتواند از میزان آسیبزایی عوامل استرس بکاهد. ویژگیهای شخصیتی و هیجانات اجتماعی به عنوان عامل زمینه ساز در ادراک تجارب استرسزا نقش داشته و این ویژگیها بر راهبردهایی که فرد در مقابله با استرسها از آنها استفاده میکند، تاثیر میگذارند - اسماعیلپور و ابراهیمی، 1394؛ امانی و امامی، 1393؛ بشارت، . - 1386 توان سازگاری از عوامل مهم دچار شدن به بیماریها یا مصونیت از آنهاست، که خود متاثر از خلق و خو، خشم و غضب، ناامیدی، احساس بیعدالتی و بیاعتمادی خواهد بود.
همانگونه که عوامل منفی، توان سازگاری را کم میکنند، احساسات مثبت مانند خوشرویی، امیدواری، صبر، خوشبینی و حس اعتماد به نفس، آشکارا توان سازگاری را افزوده و به عنوان سپر و حافظ سلامت به شمار میروند - خرمائی و فرمانی، 1393؛ گلپرور و همکاران، . - 1393 ویژگیهای شخصیتی همچنین میتوانند پیشبینی کننده اضطراب و افسردگی در افراد باشند - افشاری و همکاران3، . - 2014عواملی همچون سبک زندگی، ویژگیهای سرشتی و منشی شخصیت و هیجانات منفی، میتوانند به عنوان عوامل زمینهساز و تداوم بخش ادراک استرس و بروز بیماریها عمل کنند. ویژگیهای شخصیتی، عاملی مهم در ارتباط بین استرس و بیماریهای روانتنی است، به گونهای که نحوه ارزیابی افراد از موقعیتهای استرسزای زندگی و نیز مکانیسمهای مقابلهای که این افراد به کار میبرند، به ویژگیهای شخصیتی این افراد بستگی بسیار زیادی دارد - فریدمن4، - 2000، از این جهت میتوان تصور کرد که استرس، شخصیت و
