بخشی از مقاله
چکیده
جندی شاپور از مهمترین مراکز علمی بیاملللی بوده که نقش بسزایی در توسعه تدن اساامی ایفا کرده است. تاسیس این مرکز علمی به اوایل دولت ساسانی و شاپور اول بر میگردد و با روی کار آمدن انوشرروان به اوج شکوفایی خود رسید. پس از محله اعراب به ایران، جندی شاپور از ادامه فعالیت باز نایستاد و توانست از پرتو وجود خود جهان اساام را برخوردار سازد.
این پژوهش با تکیه بر روش حتلیلی تارخیی به اثر بخشی ادبی دانشگاه جندی شاپور بر تدن اساامی پرداخته که از آن میان میتوان به تربیت دانش آموختگانی در حوزه ادبیات مهچون دعبل خزاعی و ابن هانئ خوزستانی از شعرای شیعی بنام عرب و مهمتر از مهه تاسیس بیت احلکمه بغداد- نااد تدن اساامی- و درخشش مرتجان و ادبای مشهوری چون ابن مقفع و سهل بن هارون اشاره داشت که که در دوره عباسی از مرتجان بنام بیت احلکمه به شاار میآمد.
مقدمه
تمدن نوپای اساامی در پی برخورد و تالقی با فرهنگهای جدیدی که در حوزه قلمرو اساامی ورود یافتند توانست از چنان غنایی برخوردار گردد که آثار آن تا قرون متمادی مرزهای جغرافیایی را در هم نوردید و تا اروپا نیز امتداد یافت و در این میان تاثیر فرهنگ و تمدن کهن ایرانی بر کسی پوشیده نیست.
دانشگاه جندی شاپور یکی از مهمترین نمادهای فرهنگ گرانسنگ ایرانی نقش ارزشمندی در روند تکوین تمدن اساامی ایفا کرد که این تاثیر در دوره عباسی به جهت نفوذ شدید نژاد ایرانی در حوزه سیاست و حکومت و... بیشتر و بیشتر به چشم میخورد تا جایی که یکی از مهمترین و تاثیرگذارترین مراکز علمی جهان اساام - بیت الحکمه - به تأسی از جندی شاپور به توقیفات بسیاری نائل آمد که آن را شهره آفاق ساخت.
مجاورت جندی شاپور با عراق خصوصا بغداد که در آن روزگار مرکز خالفت عباسی به شمار میآمد موجب شد تا بدون تردید گروهی از فرهنگ و ادب دوستان ایرانی و عرب تبار از پرتو فیوضات دانشگاه جندی شاپور برخوردار شوند و از آموختههای خود در جهت خدمت به ادبیات و فرهنگ و تمدن اساامی بهره بر گیرند که از خیل کثیر مشتاقان آن دوران، نامهایی چون ابن مقفع، دعبل خزاعی و ابی هانی خوزستانی - ابونواس - وسهل بن هارون بر تارک ادبیات عربی میدرخشد.
این پژوهش با تکیه بر روش تحلیلی – تاریخی به تاثیر پذیری ادبی تمدن اساامی از جندی شاپور میپردازد که تاسیس بیت الحکمه و ترجمه آثار مختلف از فرهنگهای غیر عربی و نیز نقش جندی شاپور در تربیت تعدادی از شخصیتهای برجسته در حوزه شعر و ادب از آن جمله است و از آنجا که تاثیر پذیری بیت الحکمه و فرهنگ و تمدن اساامی از جندی شاپور در ابعاد مختلف علمی و ... قابل بررسی است اما جستار حاضر با بررسی تاثیرگذاری ادبی جندی شاپور، در پی یافتن پاسخی در خور برای سواالت ذیل بر میآید:
.1 دانشگاه جندی شاپور به لحاظ ادبی چه تاثیری بر تمدن اساامی از خود بر جای گذاشت؟
.2 چه عواملی موجبات شکوفایی و رونق بیت الحکمه را فراهم کرد؟
.3 دالیل انحطاط و سقوط نهایی بیت الحکمه چه بود؟
ادبیات تطبیقی
ادبیات تطبیقی نوعی پژوهش بین رشتهای است که به مطالعهی رابطهی ادبیات ملتهای مختلف با هم و بررسی رابطهی ادبیات و هنرها و علوم انسانی میپردازد - نظری منظم، - 221 :1389 غنیمی هاال ضمن اینکه ادبیات را متنوع معرفی میکند به این نکته اشاره میکند که ادبای بیدار یک ملت باید آثار ارزشمند دیگران را در خود هضم کرده و آن را در سبکی نو بازسازی و در آفرینشی دیگر به مردم عرضه کنند
پس از سقوط بنی امیه در سال 132 ه و روی کار آمدن دولت عباسی تحت حمایتهای بیشائبه ایرانیان، نژاد ایرانی، در همهی شئون خالفت نفوذ کردند و به ترویج علوم و فنون پرداختند. خلفا به ترجمه کتب بها دادند و تحت تاثیر محیط ایرانی قرار گرفتند
شکی نیست که کوشش ایرانیان زمینه را برای جهش علمی در جامعه اساامی فراهم کرد و با انتقال اندیشههای خود بر فرهنگ و ادب عربی بیش از فرهنگ دیگری تاثیر گذارند تا آنجا که همایی - همایی، - 20 :1370 میگوید: ایرانیان به فارسی فکر میکردند و به عربی مینوشتند. نفوذ فرهنگ و ادب ایرانی بر فرهنگ عربی چنان غالب بود که بسیاری از محققان از جمله جاحظ، بیرونی و ابن خلدون، دولت عباسی را دولت خراسانی و ساسانی نامیدند
جرجی زیدان تاریخ نگار برجسته عربی، پس از سخنان مفصلی درباره تاثیر فرهنگهای بیگانه در ادب عربی میگوید: بیشتر این انتقال فرهنگی از اندیشههای یونانی، فارسی و هندی بود. با وجود این، یک عنصر مهم در اندیشه و فکر حاکم بر دوره عباسی برجستگی خاص دارد و آن عنصر فرهنگی ایرانیان است.
یکی از این ادبا ابن مقفع است که با ترجمه کتب مشهور پهلوی به عربی، نقش بسزایی در انتقال اندیشههای ایرانی به عربی داشته است؛ تا آنجا که برخی بر این اعتقادند که یکی از علل پیدایش ادبیات تطبیقی، ترجمه کتاب کلیله و دمنه - از آثار ابن مقفع - است
