بخشی از مقاله
چکیده
هدف پژوهش حاضر بررسی رابطه ویژگیهای شخصیتی با کیفیت زندگی در همسران افراد دچار ناتوانی جسمانی بود. این پژوهش توصیفی از نوع همبستگی است و جامعه آماری آن را تمامی همسران افراد دچار ناتوانی جسمانی تحت پوشش سازمان بهزیستی شهرستانهای راور و زرند استان کرمان در سال 1393-94 تشکیل دادند که100 نفراز آنها با روش نمونهگیری در دسترس انتخاب شدند. ابزار جمعآوری اطلاعات، پرسشنامه شخصیتی پنج عاملی نئو 1985 - - و پرسشنامه کیفیت زندگی واروشربون - 1992 - بود. داده ها با استفاده از روش همبستگی پیرسون و رگرسیون گام به گام، تحلیل شد. نرم افزار spss نسخه 21، جهت تجزیه و تحلیل داده ها مورد استفاده قرار گرفت.
نتایج پژوهش نشان داد که از میان ویژگیهای شخصیتی، بعد رواننژندی با کیفیت زندگی همسران افراد دچار ناتوانی جسمانی - - P<0/01رابطه منفی و معناداری دارد و ابعاد برونگرایی، دلپذیربودن و مسئولیتپذیری با کیفیت زندگی - - P<0/01رابطه مثبت و معناداری دارد. همچنین نتایج حاصل از تحلیل رگرسیون نشان داد که بعد شخصیتی رواننژندی پیش بینی کننده منفی و معنیداری برای کیفیت زندگی همسران افراد دچار ناتوانی جسمانی است و بعد شخصیتی برون گرایی پیش بینی کننده مثبت و معنیداری برای کیفیت زندگی همسران افراد دچار ناتوانی جسمانی است. بنابراین با توجه به نتایج میتوان استنباط کرد که ویژگیهای شخصیتی مراقبین افراد معلول، ارتباط مؤثری با کیفیت زندگی آنان و به تبع آن در خود بیماران دارد و بستر مناسبی را برای کاهش مشکلات ناشی از بیماری هم بر خانواده و هم بر بیماران فراهم می آورد.
-1 مقدمه
افراد با ناتوانیهای حسی و جسمی تغییرات قابل توجهی در زندگی اعضای خانواده خود ایجاد و سازگاری روانی آنان را دچار مشکل میسازند. از آنجایی که همسر فرد آسیب دیده، از نزدیکترین فرد به معلول میباشد و دارای بیشترین وگستردهترین روابط از نوع عاطفی، شناختی،کلامی،غیرکلامی و دائم با فرد بیمار میباشد، در صورت عدم ارضای نیازهای عاطفی و ارتباط نامناسب در خانواده، انتظارمیرود بیشترین مشکلات و ناراحتیها را در ابعاد جسمانی و روانشناختی متحمل شود 1 Jeon - ، کان و کیم، . - 2015 این افراد در مقایسه با افراد فاقد نقش مراقبتی سلامت جسمی پایینتر، سطوح بالای افسردگی و اضطراب و ضعف عملکرد ایمنی بیشتری را گزارش مینمایند.
بهنقل از امیری، بردبار و کاتب، . - 1384 نتایج مطالعات حاکی از آن است که اعضای خانواده افراد ناتوان، به طور معناداری دچارتنش ناشی از زندگی با بیمار هستند - 2 Martens & Addington، - 2001 و مراقبت از اینگونه افراد توسط اعضای خانواده خصوصا همسر منجر به احساس فشار یا سختی مراقبین شده که خود باعث کاهش کیفیت زندگی آنان میشود 3 Sales - ، . - 2003 یکی از موضوعاتی که اخیراً در حوزه روانشناسی سلامت مطرح شده است، بحث ویژگیهای شخصیتی مراقبین افراد دچار بیماری مزمن است. ویژگیهای شخصیتی تأثیر عمیقی بر ابعاد زندگی هر فردی دارد، به طوریکه ابعاد جسمانی، اجتماعی و روانی هر انسانی را تحت تأثیر قرار میدهد.
اما خود شخصیت افراد، تحت تأثیر آموزشها و بحرانهای محیطی قرار میگیرد که میتواند ابعاد سلامت و کیفیت زندگی افراد را تحت تأثیر قرار دهد. نوع شخصیت و مزاج، تجارب گذشته، نیازها، نگرشهای افراد و احتمالا برخی ویژگیهای شخصیتی میتوانند مراقبین را آماده پذیرش فشار روانی ناشی از داشتن فرد دچار بیماری مزمن کنند به نحوی که از افت کیفیت زندگی مراقبین و خود بیماران میکاهد - 4 Powell & Enright، - 2003 - 5 Haren & Mitchell . - 1991دریافتند که ویژگیهای شخصیتی بر شیوه رویارویی آنها با مشکلات مؤثر است در حالیکه برخی در مواجهه با مشکلات در خود فرو میروند، برخی دیگر به ابراز احساسات و هیجانات خود میپردازند و یا از دیگران کمک میخواهند.
بسته به نوع ویژگیهای شخصیتی، هر فرد در برابر فشارهای روانی، واکنش خاصی از خود نشان میدهد. وجود برخی ویژگیهای شخصیتی میتواند توان مقاومت درونی، در برابر فشارهای روانی را در مراقبین افزایش دهد و از بروز پیامدهای آن و بیماری جلوگیری کند - رجبی دماوندی، پوشنه و غباریبناب، . - 1388 - 1999 - 6 Vollrath &Torgerson در بررسی تیپهای شخصیتی ذکر کردند که ویژگیهای شخصیتی رواننژندگرایی، وجدان-گرایی و برونگرایی، تعیین کننده میزان آسیب پذیری در مقابل فشارهای روانی میباشند. از طرفی رفتارهای اعضای خانواده و نحوه ارتباطشان با یکدیگر در بروز واکنشهای افراد نیز مؤثر است. این واکنشها در زمینهی پیریزی شخصیتی فرد نیز سهم بسزایی دارد.
7 Masthoff، 8 Trompenaars، 9 Heck، 10 Hodiamont و - 2007 - 11Vries معتقدند که ویژگیهای شخصیتی روان- رنجورخویی و کنارهگیری سخت، با کیفیت زندگی ارتباط منفی دارد در حالیکه برونگرایی، هشیاری و خود محوری ارتباط مثبت با کیفیت زندگی دارند. بنابراین توجه به شخصیت و خلقوخوی، در روشهای تشخیصی آینده، سیاستهای درمانی و ارزیابی برنامههای مراقبتی توصیه شده است.کیفیت زندگی و ویژگیهای شخصیتی حوزههای معنادار و مرتبط برای بیماران و مراقبین هستند. پژوهشهای مختلفی صورت گرفته که مؤید این مطلب است که شخصیت و ابعاد آن میتواند بسیاری از جوانب زندگی افراد را تحت تأثیر قرار دهد.
با توجه به این مهم، و خلأ پژوهشی در این باب، برآنیم در این پژوهش ارتباط ابعاد شخصیتی را بر کیفیت زندگی مورد بررسی قرار دهیم. بنابراین این پژوهش به بررسی رابطه ویژگیهای شخصیتی با کیفیت زندگی در همسران افراد دچار ناتوانی جسمانی پرداخته است و در پی پاسخگویی به سؤال ذیل می باشد: آیا بین ویژگیهای مختلف شخصیتی با کیفیت زندگی در همسران افراد دچار ناتوانی جسمانی رابطه معناداری وجود دارد؟
1 -1روش
روش پژوهش، توصیفی از نوع همبستگی میباشد. جامعه آماری پژوهش حاضر را تمامی همسران افراد دچار ناتوانی جسمانی با نوع معلولیت جسمی- حرکتی، نابینایی و ناشنوایی تحت پوشش سازمان بهزیستی شهرستانهای راور و زرند استان کرمان به تعداد 450 نفر تشکیل میدهند. از میان150 همسر افراد دچار ناتوانی جسمانی شهرستان راور، 59 نفر و از میان 300 همسر افراد دچار ناتوانی جسمانی شهرستان زرند، 73 نفر با استفاده از فرمول کوکران، به روش نمونهگیری در دسترس انتخاب شدند. از این تعداد تنها 100 نفر در انجام این پژوهش همکاری کردند و 32 نفر به دلیل عدم همکاری حذف شدند. شرکتکنندگان در این پژوهش، 55 درصد همسران ناتوان جسمی- حرکتی، 18درصد نابینایی و 27درصد ناشنوایی با میانگین سطح تحصیلات ابتدایی و بیسواد، و رده سنی 40 -20 سال بودند.
ابزارهای پژوهش عبارتند از: .1 پرسشنامه شخصیتی پنج عاملی نئو: این پرسشنامه که یکی از آزمونهای شخصیتی است که توسط مک کری وکوستا درسال 1985تحت عنوان پرسشنامه شخصیتی نئو معرفی شد. یک پرسشنامه 60 سوالی است و برای ارزیابی پنج عامل اصلی شخصیت 1 Neuroticism، 2Extraversion، 3 Openness، 4 Agreeableness، 5 Conscientiousness و باوجدان بودن به کارمیرود. شیوه نمرهگذاری سؤالات به صورت لیکرت پنج گزینهای ازکاملا مخالفم - 0 - ، مخالفم - 1 - ، نظری ندارم - - 2، موافقم - - 3 و کاملا موافقم - - 4 است.
برخی پرسشها به صورت معکوس نمرهگذاری میشود. این پرسشنامه مناسب افرادی است که 17سال و بیشتر دارند. کسب نمره بالا در هر خرده مقیاس بیانگر سطوح بالاتر آن ویژگی در فرد است. ضریب پایایی 0/83، 0/75، 0/80، 0/79، 0/79 به ترتیب برای عوامل رواننژندی، برونگرایی، انعطافپذیری، دلپذیربودن، مسئولیتپذیری گزارش شده است. در این مطالعه ضریب آلفای کرونباخ این پرسشنامه 0/78به دست آمد..2 پرسشنامه کیفیت زندگی : - SF-36 - این پرسشنامه توسط - 1992 - 6 Var & sherbon طراحی شد.
هدف از طرح این پرسشنامه ارزیابی حالت سلامت فرد از هر دو نظر وضعیت جسمانی و روانی است که بهوسیله ترکیب نمرات حیطههای هشتگانه تشکیلدهنده سلامت به دست میآید. این پرسشنامه دارای36 عبارت است که هشت حیطه مختلف سلامت ازجمله سلامت عمومی، عملکرد جسمانی، محدودیت ایفای نقش به دلایل جسمانی، محدودیت ایفای نقش به دلایل عاطفی، درد بدنی، عملکرد اجتماعی، خستگی یا نشاط، سلامت روانی را مورد ارزیابی قرار میدهد. پایینترین نمره در این پرسشنامه صفر و بالاترین 100 است. امتیاز هر بعد با امتیاز عنوانها درآن بعد مشخص میشود. پایایی و روایی نسخه فارسی این پرسشنامه در ایران تایید شده است. ضریب آلفای کرونباخ آن بین 0/70تا0/80 و ضریب بازآزمایی آن نیز از 0/43تا0/79گزارش شده است.
-1 -2 یافتهها:
همانگونه که در جدول 1، مشاهده میشود میانگین نمرات بعد شخصیتی روان نژندی 25/38، برون گرایی 25/47، انعطاف پذیری 23/57، دلپذیر بودن، 28/17 و مسئولیت پذیری 30/71 میباشد که از این ابعاد شخصیتی، بعد انعطاف پذیری دارای کمترین میانگین و بعد شخصیتی مسئولیت پذیری دارای بالاترین میانگین است. همچنین کیفیت زندگی دارای میانگین 53/12 است.
