بخشی از مقاله
خلاصه
هدف: این پژوهش بهمنظور بررسی رابطه بین ادراک تعامل اجتماعی و سبکهای هویت با اعتیاد به اینترنت در دانشجویان انجامشده است. روش: پژوهش توصیفی از نوع همبستگی و جامعه آماری شامل دانشجویان پزشکی دانشگاه علوم پزشکی ایران در سال تحصیلی 94-95 میباشند که تعداد 160 نفر 82 - پسر و 78 دختر - به روش نمونهگیری در دسترس بهعنوان گروه نمونه انتخاب شدند. در این پژوهش از پرسشنامههای اعتیاد به اینترنت یانگ - 1998 - ، ادراک تعامل اجتماعی گلاس - 1994 - و سبکهای هویت بروزنسکی - 1992 - استفاده شد. یافتهها: تحلیل دادههای پژوهش با استفاده از نرمافزار spss و روشهای آمار استنباطی، شامل ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون چند متغیری نشان داد، متغیر ادراک تعامل اجتماعی با اعتیاد به اینترنت رابطه معنادار منفی دارد. از بین سبکهای هویت، بین سبک هویت سردرگم /اجتنابی با اعتیاد به اینترنت رابطه معنادار مثبت وجود دارد. بین متغیرهای سبک هویت اطلاعاتی و هنجاری با اعتیاد به اینترنت رابطهای مشاهده نشد. نتیجهگیری: تنها سبک هویت سردرگم/اجتنابی و ادراک تعامل اجتماعی قادر بهپیش بینی اعتیاد به اینترنت در دانشجویان هستند درنتیجه سبک هویت سردرگم/اجتنابی و ادراک تعامل اجتماعی در اعتیاد به اینترنت نقش دارند.
کلمات کلیدی: اعتیاد به اینترنت، سبکهای هویت، ادراک تعامل اجتماعی
.1 مقدمه
اینترنت1 شبکه گسترده جهانی است که شبکههای مختلف رایانهای را به یکدیگر متصل میکند .[1] دسترسی به اینترنت پدیدهای رو به گسترش است. اینترنت دراز خانه، مدرسه، دانشگاه، محل کار و مراکز خرید حضور دارد. در بین کاربران اینترنت دانشجویان بیشترین استفاده از آن رادارند.با تجاری شدن اینترنت در سال 1997، خدمات آن بهشدت تنوع و فزونی گرفت و هزینههای دسترسی به آن نیز به همان نسبت کاهش یافت .[2] تعداد سایتهای اینترنتی در سال 2010 از تعداد انسانها بیشتر بوده است. تعداد کاربران اینترنت در سال 2014 سه میلیارد نفر برآورد شده است - سازمان آمار جهانی اینترنت2، . - 2016 رشد و توسعه فناوری اینترنت به حدی بوده است که این پدیده را انقلاب اینترنت نام نهادهاند .[3]
تردیدی نیست که توانایی استفاده از کامپیوتر و اینترنت مزایای آموزشی و پیامدهای اقتصادی مهمی دارد [4]و بهعنوان یک منبع بزرگ اطلاعات علمی مطرح است [5] اما عدم استفاده صحیح از اینترنت، یا استفاده بیشازحد از آن پیامدهای منفی مانند اعتیاد را به دنبال دارد[6] که ممکن است روی رشد شناختی فیزیولوژیکی و اجتماعی کاربران تأثیر منفی داشته باشد [7]. اما نکتهی اساسی این است که ما همچنان برای بقا به آن نیاز داریم .[8]اختلال اعتیاد به اینترنت اولین بار توسط گلدبرگ - 1996 - 3 مطرح شد، اختلال بیمارگونه که با معیارهای تمایل به افزایش زمان استفاده از اینترنت، فکر کردن به اینترنت وقتی به آن دسترسی ندارند، استفاده بیش از زمان برنامهریزیشده کاهش موفقیت در مدرسه و محل کار، قطع روابط اجتماعی، دروغ گفتن به دوستان و خانواده در مورد زمانی که در اینترنت سپری میکنند و استفاده از اینترنت برای فرار از مشکلات زندگی واقعی مشخص میشود.
علامت دیگر در اعتیاد اینترنتی تمایل به استفاده از اینترنت در هنگام انجام وظایف دیگر است و این مسئله موجب افزایش تنش در حین انجام آن وظیفه میشود [9] .فرض بر این است که مجموعهای از عوامل زیستی، روانی و اجتماعی در ایجاد آن مؤثر است .[10,11]مطالعات انجامشده توسط خی یو.[12] 4 نشان داد میزان بروز شیوع اعتیاد به اینترنت در دانشجویان در حال افزایش است. وون، ابرت، نامویتروج، .[13] به این نتیجه رسیدهاند که امروزه زندگی همه افراد ازجمله دانشگاهیان با اینترنت درآمیخته است و تحولات عمیقی در زندگی ایجاد کرده است، نظام ارتباطات، سبک و شیوهی زندگی، معانی زمان و مکان، شیوهی تولید علم، آموزش و یادگیری متحول شده است؛ و باعث بروز و ظهور اشکال نوین هویت شده است. دانشجویان در این فرآیند پرشتاب و گسترده زندگی هویت خود را شکل میدهند.
برقراری ارتباطات اجتماعی از طریق اینترنت سهلالوصول شده است. دوستیهای اینترنتی جایگاه روابط خانوادگی و دوستان قدیمی را میگیرد .[14] برای نوجوانان این مرحله از زندگی، مرحله تکوین هویت مستقل و استقلال یابی میباشد که یکی از تحولات اینترنت، تحول در معنا و مفهوم هویت است. هویت معنا و مفهوم گذشته خود را ازدستداده است و شدت دامنه تغییرات هویتی در نسلهای جدید به حدی است که در برخی موارد چالشها و بحرانهای هویتی به وجود آمده است .[15] جوان در هنگام کار با اینترنت به دنبال هویتیابی و تعامل اجتماعی است .[16] هویت مجازی فرد بسته به ساختار هویت واقعی او میباشد. اگر هویت واقعی او شکل یافته و مطلوب باشد، هویت مجازی کمترین فاصله را با هویت واقعی دارد .[17]
با توجه به مطالب فوق میتوان گفت؛ سبکهای هویت بر اعتیاد اینترنتی اثر میگذارد و اعتیاد به اینترنت باعث میشود فرد از فرآیند اجتماعی شدن که یکی از جنبههای رشد او بهحساب میآید، دور شود و درروابط خود ادراک تعامل اجتماعی مثبت نشان ندهد - حسین چاری،. - 1386 همچنین اینترنت میتواند به تنشهای هویتی، تقویت فرهنگ مقابل، بیگانگی و عدم توانایی در ارتباط با واقعیت دامن بزند .[15]در طول ده سال گذشته توجه روزافزونی به ادراک، تعامل اجتماعی و یادگیری اجتماعی و عاطفی شده است .[18] اضطراب پنهان، ترس از اجتماع مهمترین پیشبینهای نمرههای بالا در اعتیاد به اینترنت است. حس اجتماعی نشأت گرفته از همکارها و همکلاسیها، پیشبینی کننده منفی در ایجاد اعتیاد به اینترنت میباشد - کاپلان، . - 2009 افراد فاقد مهارتهای اجتماعی لازم در برقراری و تداوم روابط دوستانه، شکست میخورند. این افراد در روابط اجتماعی مضطرب و خودآگاه و نسبت به طرد شدن حساس هستند.
اینترنت یک محیط اجتماعی آرمانی جهت آنها فراهم میکند. گمنامی برخط، حضور نداشتن فیزیکی دیگران، روبرو و واقعی نبودن تماسها به کاربران اجازه میدهد تعامل اجتماعی خود را کنترل کنند. کسانی که در روابط واقعی میان فردی توفیق چندانی ندارند، اکنون از این طریق قادر میشوند بیآنکه چهره خود را برملا کنند، روابط گستردهای را برقرار کنند و احساسات خویش را بروز دهند .[19]پژوهشهای انجامشده نیز متناقض میباشد، بدینصورت که بین اعتیاد به اینترنت و هویت سردرگم رابطه معنادار مثبت وجود دارد[20, 21,22,23,24,25] و بین سبک هویت سردرگم با اعتیاد به اینترنت رابطه منفی معنیدار مشاهده کردند. [26]
همچنین رابطه منفی معنادار، بین سبک هویت اطلاعاتی و هنجاری با اعتیاد [27, 28,25]، بین سبک هویت اطلاعاتی با اعتیاد به اینترنت [27, 28,25] و بین سبک هویت هنجاری با اعتیاد به اینترنت رابطه معنادار منفی مشاهده شد[24,29]، ؛ اما بین سبک هویت اطلاعاتی و اعتیاد به اینترنت رابطه مثبت و معنیدار وجود دارد.[26]بین سبکهای هویت با استفاده از اینترنت[30] و بین سبک هویت اطلاعاتی و هنجاری با اعتیاد به اینترنت رابطه معنیداری دیده نشد .[32,20] همچنین بین سبک هویت هنجاری و اعتیاد به اینترنت [21,26] رابطه معناداری پیدا نشد.در مورد ادراک تعامل اجتماعی و رابطه آن با اعتیاد به اینترنت پژوهشهای خیلی کم صورت گرفته است و تنها پژوهش بیانگر آن بود که بین ادراک تعامل اجتماعی منفی با اعتیاد به اینترنت رابطه معناداری وجود دارد.[31]درنهایت میتوان گفت که ادراک تعامل اجتماعی و سبکهای هویت از متغیرهایی هستند که با اعتیاد به اینترنت رابطه دارند و مطالعات کمی در این مورد صورت گرفته است.
درنتیجه محقق را بر آن داشته است که این پژوهش را انجام دهد. نتایج حاصل از این پژوهش دانشی را در اختیار مسئولان و مشاوران قرار میدهد تا با شناسایی عواملی که در اعتیاد به اینترنت دانشجویان نقش دارند به شناسایی افراد در معرض ابتلا یا معتاد به اینترنت بپردازند و مداخلات پیشگیرانه یا درمانی را در این حوزه متمرکز کنند و با بالا بردن بینش و سطح آگاهی افراد جامعه نسبت به این رخداد از این رهگذر، آیندهنگری کرده و افق پیش روی جامعه را ترسیم کنند و در توسعه علمی، فرهنگی و اجتماعی کشور نیز مفید باشد. لذا هدف اصلی این پژوهش کشف رابطه بین ادراک تعامل اجتماعی و سبکهای هویت با اعتیاد به اینترنت در دانشجویان میباشد که در غالب این فرضیه که بین ادراک تعامل اجتماعی و سبکهای هویت با اعتیاد به اینترنت در دانشجویان رابطه وجود دارد ودرصورت وجود رابطه سهم هریک از متغییرها در پیشبینی اعتیاد به اینترنت چقدراست؟ مورد بررسی قرار میگیرد.
.2تعریف متغیّرها
اعتیاد به اینترنت: بهرهگیری مفرط از فنآوری اینترنت که موجب آسیبهای اجتماعی و روانشناسی میشود و به گسترهی وسیع از مشکلات رفتاری و کنترل انگیزهی استفاده از اینترنت اشاره دارد. [32]
