بخشی از مقاله
چکیده
هدف: پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه سبک ابرازگری هیجانی و آمادگی به اعتیاد در دانش آموزان پسر دبیرستانی انجام شده است.
مواد و روشها: روش استفاده شده در این پژوهش از نوع مقطعی بود. نمونه شامل180 نفر از دانش آموزان پسر دبیرستانی که با روش نمونه گیری تصادفی چند مرحلهای از بین دبیرستانهای در معرض خطر شهر کرج انتخاب شدند صورت گرفت. ابزارهای پژوهش عبارتند از: الف - پرسشنامه محقق ساخته اطلاعات جمعیت شناختی، ب - پرسشنامه آمادگی به اعتیاد و ج - پرسشنامه ابرازگری هیجانی . - EEQ - برای تحلیل داده ها از ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل واریانس چندگانه استفاده شد.
یافته ها: نتایج نشان داد که ابرازگری هیجانی و مؤلفه های آن - ابراز هیجان مثبت - P=0/001 - ، ابراز هیجان منفی - - P=0/001 و ابراز صمیمیت - P=0/001 - با آمادگی به اعتیاد رابطه معنادار و منفی دارند. در زمینه پیش بینی آمادگی به اعتیاد، ابراز هیجان مثبت نقش تبیین کننده تری ایفا می کند. آمادگی به اعتیاد با وضعیت اقتصادی خانواده رابطه معنی داری دارد . - P=0/024 -
نتیجه گیری: در مجموع یافته های پژوهش حاضر بر نقش موثر هیجانات و سبک ابرازگری هیجانی در پیش بینی آمادگی به اعتیاد نوجوانان تأکید می کند. بنابراین استفاده از آموزش های مناسب در سنین مدرسه با هدف پیشگیری زودهنگام ضروری است.
مقدمه
امروزه مسأله مواد مخدر و اعتیاد از اختلالات بسیار شایع مربوط به روان پزشکی در سراسر جهان است - 1 - و به بحران سیاسی دنیای کنونی تبدیل شده است که سلامت، رفاه، ثبات سیاسی، اقتصادی و ساختار اجتماعی کشور های مختلف جهان را تهدید می کند - . - 2 نوجوانان آسیب پذیر ترین قشر در برابر رفتارهای پرخطر هستند و به واسطه ویژگی تحولی این دوره بیش از سایر گروه ها دست به رفتارهایی می زنند که سلامت جسمی و روانی حال و آینده شان را تهدید می کند. مطالعات نشان داده است که اغلب رفتارهای پرخطر از جمله مصرف سیگار، الکل و مواد مخدر در سنین قبل از هیجده سالگی آغاز می شوند.
- 3 - در ایران نیز با پایین آمدن سن شروع اعتیاد و شیوع مصرف مواد مخدر در بین نوجوانان رو به رو هستیم که گاهی آمارهای تکان دهنده ای از اعتیاد در بین دانش آموزان به ویژه در دوره دبیرستان به گوش می رسد که این امر نیازمند اتخاذ تدابیری جدی در این زمینه است . - 4 - یکی از ویژگی های بارز دوره نوجوانی، هیجان خواهی و ابراز هیجانات در نوجوانان می باشد . - 8 - محققین هیجان خواهی - Sensation seeking - را به صورت صفتی که ویژگی آن جستجوی هیجان ها و تجربه های متنوع، تازه، پیچیده و شدید و میل اقدام به خطرهای جسمانی، اجتماعی، قانونی و مالی به خاطر خود این تجربه ها تعریف می کنند . - 8 - توانمند بودن افرا از نظر هیجانی، رو به رو شدن آنها را با چالش های زندگی آسان می کند.
- 9 - افراد توانمند از نظر هیجانی و ابراز هیجان در مقایسه با افرادی که توانایی درک و بیان حالات هیجانی را ندارند در کنارآمدن با تجربه های منفی از موفقیت بیشتری برخوردارند و سازگاری مناسب تری را در ارتباط با محیط و دیگران نشان می دهند . - 10 - برخی افراد هیجان هایشان را آزادانه و بدون نگرانی از پیامدهای آن ابراز می کنند، برخی دیگر در انتقال حالت های هیجانی شان محافظه کارند و برخی هیجان های ناراحت کننده را در ذهن خود مرور می کنند و افرادی نیز ممکن است ابرازگر یا غیر ابرازگر باشند ولی در عین حال در مورد سبک ابرازگری خود متعارض باشند.
- 11 - محققین در پژوهشی دریافتند که افرادی که نمره بالایی در مقیاس هیجان خواهی Zakerman گرفتند از آنهایی که نمره پایینی در این مقیاس گرفتند نشانه های شدیدتری از سوء استفاده از ماده مخدر از جمله اختلال روانی و مصرف بیش از یک نوع ماده مخدر غیر مجاز را نشان دادند . - 8 - روانشناسان معتقدند هیجانات منفی مانند پرخاشگری ریشه بسیاری از مشکلات روانی و رفتاری در نوجوانان است. این رفتارها در صورت بروز ممکن است سبب مشکلات بین فردی، بزه و تجاوز به حقوق دیگران شده و در صورت درونریزی به ایجاد انواع مشکلات جسمی و روانی منجر شود - 5 - لوچمن و دان - 1993 - در پژوهشی دریافتند که هیجانات منفی مانند پرخاشگری در نوجوانی، زمینه ابتلا به بزهکاری، اختلال سلوک، ناسازگاری در مدرسه و اعتیاد در جوانی می باشد.
6 - برخی از محققین ابرازگری هیجانی را » نمایش بیرونی هیجان، بدون توجه به ارزش - مثبت یا منفی - یا شیوه - چهره ای، کلامی یا رفتاری - تعریف می کنند . - 16 - به اعتقاد برخی از محققین بین ابرازگری هیجانی و روان رنجور خویی و همچنین شاخص های درماندگی رابطه وجود دارد 24 - ،. - 9 مطالعات پژوهشی نشان داده است که خودداری از ابراز هیجان ممکن است نشانه های آسیب روانی را به دنبال مواجهه با رویداد تنیدگی زا حفظ نموده و یا افزایش دهد . - 15 -
Feruid و همکارش در نظریه ضربه خود نشان دادند که تجربه اضطراب شدید در یک موقعیت آسیب زا و عدم امکان برون ریزی این هیجان منفی، زمینه بروز روان آزردگی هاست Salowi . - 26 - و همکاران معتقدند که ابراز کلامی تجارب آسیب زا فرایند مقابله را آسان می کند و افشای هیجانی را خانه تکانی شناختی می دانند . - 15 - King و همکارش سه ساختار ابراز هیجان مثبت، ابراز صمیمیت و ابراز هیجان منفی را به عنوان اشکال ابرازگری هیجانی مطرح کرده اند .
- 9 - تحقیقات نشان می دهد که به واسطه تنظیم هیجانی افراد قادر به درک پیامدهای رفتاری خود، خانواده و گروه همسالان خواهند بود . - 14 - ذکر این نکته حائز اهمیت است که مصرف مواد مخدر در نوجوانی با مشکلات گوناگونی از قبیل پیشرفت تحصیلی پایین، فعالیت جنسی زود هنگام و پرخطر، روابط بین فردی ضعیف، رفتارهای بزهکارانه، اعتیاد و مشکلات زناشویی در بزرگسالی ارتباط دارد . - 13 - نگاهی به آمار روز افزون اعتیاد به مواد مخدر به خصوص اشاعه آن در بین نوجوانان نشان میدهد نسل نوجوان که باید در جهت سازندگی و پیشرفت جامعه ی آینده گام بردارند در دام اعتیاد به هدر می رود از این رو بررسی عمیقی در حوزه عواملی زمینه ساز اعتیاد ضروری به نظر می رسد.
به رغم اینکه تلاش زیادی در زمینه پیش بینی عوامل زمینه ساز اعتیاد انجام شده است، اما هیچ کدام از آنها به بررسی رابطه سبک ابرازگری هیجانی و آمادگی به اعتیاد نپرداخته است. لذا هدف از پژوهش حاضر تعیین رابطه بین سبک ابرازگری هیجانی و مؤلفه های آن - ابراز هیجان مثبت، ابراز صمیمیت، ابراز هیجان منفی - با آمادگی به اعتیاد می باشد. باشد تا با شناخت عوامل مؤثر در کاهش و افزایش میزان آمادگی به اعتیاد در نوجوانان بتوانیم در جهت پیشگیری از اعتیاد و سایر اختلالات روانی و در نهایت بهداشت روانی کشور گام برداریم.
مواد و روش ها
جامعه آماری این پژوهش مقطعی کلیه دانش آموزان پسر 14 تا 18 ساله دبیرستان های دولتی شهر کرج بود که در نیمسال دوم سال تحصیلی 92 - 93 به تحصیل اشتغال داشتند و از بین مناطق چهارگانه آموزش و پرورش کرج و به صورت نمونه گیری تصادفی چند مرحله ای انتخاب شد. در مرحله نخست نمونه گیری طبقه ای انجام گرفت. با توجه به قرارگیری مدارس در مناطق و طبقات مختلف شهری و با توجه به این که حجم کلیه دانش آموزان پایه اول دبیرستان در سال تحصیلی 92-93 شهر کرج %50 و حجم کلیه دانش آموزان بر اساس واحد آمار اداره آموزش و پرورش کرج در پایه های دوم، سوم و پیش دانشگاهی تقریبا برابر با هم و به ترتیب %17، %16 و %17 بود، بر اساس درصدهای نابرابر ذکر شده به صورت 90 - نفر دانش آموز پایه اول دبیرستان، 30 نفر دانش آموز پایه دوم، 30 نفر دانش آموز پایه سوم و 30 نفر دانش آموز پایه پیش دانشگاهی - محاسبه گردید.
مرحله دوم نمونه گیری با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای چند مرحله ای بود. انتخاب آنها از بین خوشه ها در هر منطقه و سپس نمونه گیری از مدارس، کلاس ها و سپس دانش آموزان بود. نمونه گیری دانش آموزان به صورت تصادفی انجام شد، حجم نمونه مورد بررسی با استفاده از فرمول کوکران - 15 - - Cochrane - به تعداد 180 نفر از میان جمعیت 1000 نفری از دانش آموزان پسر 14 تا 18 ساله دبیرستان های دولتی شهر کرج تعیین گردید. پس از تصویب طرح در کمیته پژوهشی و اخلاق دانشگاه انجام تحقیق شروع گردید. روش نمونه گیری طبقه ای جهت این که نمونه کلیه دانش آموزان دبیرستانی را در کلیه مقاطع شامل شود مورد استفاده قرار گرفت.
سپس با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای، مناطق آموزشی مورد نظر انتخاب و از دبیرستان های مختلف این مناطق نمونه گیری خوشه ای انجام شد و 3 دبیرستان از هر منطقه در معرض خطر به صورت تصادفی انتخاب شد و از هر دبیرستان از بین پایه های اول، دوم، سوم و پیش دانشگاهی و با توجه به تعداد کلاس ها به صورت تصادفی انتخاب - کلاس ها با توجه به شماره زوج و فرد - و در نهایت از پایه های مختلف به صورت تصادفی و بر اساس لیست اسامی دانش آموزان هر کلاس انتخاب گردید. ابزار پژوهش در این تحقیق سه پرسشنامه حاوی -1: اطلاعات جمعیت شناختی بود که در این پژوهش چندین سئوال در مورد مشخصات فردی به منظور گردآوری اطلاعات جمعیت شناختی نظیر: سن، پایه تحصیلی، میزان تحصیلات پدر و مادر، وضعیت اقتصادی خانواده، تعداد اعضای خانواده، در پرسش نامه ای محقق ساخته به آزمودنی ها ارائه گردید.
