مقاله رابطه کمال‌گرایی و نشاط ذهنی با فرسودگی تحصیلی دانشجویان

بخشی از مقاله

چکیده

این پژوهش باهدف بررسی رابطه کمالگرایی،نشاط ذهنی و فرسودگی تحصیلی دانشجویان انجام پذیرفت.روش تحقیق توصیفی و از نوع همبستگی بوده و جامعه آماری این پژوهش، دانشجویان دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه رازی کرمانشاه در سال تحصیلی 94-95 بودند که از طریق روش نمونهگیری تصادفی ساده به تعداد 150 نفر بهعنوان گروه نمونه ی تحقیق انتخاب شدند.ابزارهای پژوهش شامل پرسشنامه کمالگرایی تری شورت، مقیاس نشاط ذهنی و پرسشنامهی فرسودگی تحصیلی بود. دادههای پژوهش با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون چندگانه به شیوه همزمان، تحلیل گردید.

نتایج این پژوهش نشان داد که بین کمالگرایی مثبت و نشاط ذهنی با میزان فرسودگی تحصیلی دانشجویان رابطه منفی و معنیداری وجود دارد - - P<0/0001و نیز بین کمالگرایی منفی و میزان فرسودگی تحصیلی رابطه مثبت و معنیداری وجود دارد - . - P<0/0001همچنین نتایج تحلیل رگرسیون نشان داد که کمالگرایی منفی و مثبت و نشاط ذهنی توان پیشبینی فرسودگی تحصیلی دانشجویان رادارند - - P<0/0001 با توجه به این نتایج، میتوان بیان کرد که کمالگرایی مثبت، کمالگرایی منفی و نشاط ذهنی متغیرهای مهمی در پیشبینی فرسودگی تحصیلی هستند..

کلمات کلیدی: کمالگرایی مثبت و منفی ،نشاط ذهنی، فرسودگی تحصیلی،دانشجویان .

.1 مقدمه
فراگیران در محیطهای آموزشی در دستیابی به اهداف آموزشی خود با چالشهای متعددی مواجه میشوند. وقتی چنین چالشهایی منفی در نظر گرفته شوند، اثر زیانباری بر روی انگیزش، عملکرد تحصیلی1 و بهزیستی روانشناختی2 فراگیران خواهد داشت. بهعبارتیدیگر، درحالیکه حضور در دانشگاه برای بسیاری از دانشجویان تجربههای خوشایندی به همراه دارد، برای برخی دیگر از دانشجویان، مطالب تحصیلی مانند آزمونها، مقالهها ،ارائه مطالب و غیره منجر به فرسودگی تحصیلی 3 دانشجویان خواهد شد. بدیهی است که فرسودگی تحصیلی تأثیرات منفی ازلحاظ بهزیستی ذهنی، روانشناختی و جسمانی برای دانشجویان خواهد داشت.

فرسودگی تحصیلی در موقعیتهای آموزشی بهعنوان احساس خستگی به خاطر تقاضاها و الزامات تحصیل - خستگی - 4، داشتن یک حس بدبینانه و بدون علاقه نسبت به مطالب و تکالیف درسی - بیعلاقگی - 5 و نیز احساس پیشرفت شخصی ضعیف در امور درسی و تحصیلی - خود کارآمدی شخصی کاهشیافته - 6 تعریف میشود - ژانگ7 و همکاران ،. - 2007یکی از متغیرهای مهم اثرگذار بر فرسودگی تحصیلی که در این پژوهش به آن توجه شده است، کمالگرایی8 است. تحقیقات اخیر درباره کمالگرایی به این سازه همانند یک سازه چندبعدی مینگرند که شامل کمالگرایی سازگارانه9 و کمالگرایی ناسازگارانه 10 هست. تفاوت کلیدی کمالگرایی سازگارانه و ناسازگارانه این است که در کمالگرایی ناسازگارانه باوجود شواهدی که حاکی از غیرواقعی بودن معیارها هستند، گرایشهای کمالگرایان ه همچنان ادامه مییابند.

همچنین تفاوت آنها در این است که کمالگرایان سازگار برای رسیدن به این معیارها تلاش لازم را میکنند ولی عزتنفس1 خود را از دست نمیدهند - لاول و لیمک2 ، - 2009 بهطورکلی، کمالگرایی سازگارانه با بهزیستی روا نشناختی و عملکرد تحصیلی و شغلی مناسب مرتبط است ولی کمالگرایی ناسازگارانه با پریشانی 3، عزتنفس پایین و نشانههای بیماری ذهنی4 مرتبط است - کلی5،. - 2010فردنبرگر - 1974 - پژوهشگر پیشگام درزمینه  فرسودگی تحصیلی دریکی ازنظریاتش بیان میکند که فرسودگی با علائم اصلی خستگی بهاحتمال بیشتر در بین کمالگراها روی میدهد.چن وهمکاران - 2009 - 7،در پژوهشی نشان دادند که کمالگرایی مثبت ارتباط منفی و کمالگرایی منفی ارتباطی مثبت با فرسودگی در بین ورزشکاران دارد.ژانگ و همکاران - - 2007

در تحقیقی که در مورد رابطه بین کمالگرایی - سازگارانه و ناسازگارانه - ، فرسودگی تحصیلی و مشغولیت تحصیلی در دانشجویان چینی انجام دادند، به این نتیجه رسیدند که کمالگرایی ناسازگارانه با فرسودگی تحصیلی رابطه مثبت و با عملکرد تحصیلی رابطه منفی دارد درحالیکه کمالگرایی سازگارانه با فرسودگی تحصیلی رابطه منفی و با عملکرد تحصیلی رابطه مثبت دارد . در پژوهش چانگ وهمکاران - 2015 - 8در مورد رابطه کمالگرایی با فرسودگی تحصیلی در دانشجویان این نتیجه حاصلشده است که کمالگرایی مثبت بهطور منفی و معنیدار و کمالگرایی منفی بهطور مثبت و معنیدار پیشبین فرسودگی تحصیلی است.

همچنین تریس وهمکاران - 2010 - 9، بهروزی وهمکاران - - 1391و پژوهش زاهد بابلان - - 1392 ،در تحقیقات خود نشان دادند که بین کمالگرایی سازگارانه و فرسودگی یک رابطه مثبت و بین کمالگرایی سازگارانه و فرسودگی یک رابطه منفی وجود دارد.ازجمله عوامل روانشناختی احتمالی دیگر که میتواند در فرسودگی تحصیلی تأثیرگذار باشد نشاط ذهنی10 است، نشاط یک مفهوم جدید در روانشناسی است که تاکنون کمتر موردتوجه قرارگرفته است. تعریف مفهوم نشاط علیرغم آنکه ساده به نظر میرسد، دشوار است. باوجوداین بسیاری از روانشناسان بر این عقیدهاند که نشاط یک هیجان مثبت است که حاوی سه عنصر اساسی لذت، خرسندی و رضایت از زندگی است - فرهادی وهمکاران،. - 1384

علاوه بر اینسه عنصر، اخیراً نیز عنصر چهارمی به هیجان نشاط افزودهاند و آن عنصر فقدان اضطراب و افسردگی است - شجاعی وهمکاران،. - 1391آرگیل - - 2001 نیز معتقد است نشاط دارای دو بعد عاطفی و شناختی است. منظور از بعد هیجانی، داشتن احساس شادی، شعف، خشنودی و سایر هیجانات مثبت است و منظور از بعد شناختی نیز دلالت بر ارزشیابی رضایتآمیز مؤلفههای مختلف زندگی فردی و اجتماعی است. درحالیکه بجارنسکو - 2008 - 11 معتقد است شادی فقط آگاهی داشتن به اینکه اتفاقات خوبی در زندگی شما میافتد نیست، بلکه آگاهی به این مسئله است که خود شما به وجود آورنده این اتفاقات هستید.

بوستیک - 2003 - 12 نشاط ذهنی را تجارب درونی سرشار از انرژی میداند. درواقع نشاط ذهنی داشتن انرژی ذهنی و بدنی لازم برای تجربه کردن حس شوق، سرزندگی و انرژی می باشد - ریان و دسی13 ،. - 2008 طبق تعریف نیکس14 و همکاران - - 1999، نشاط ذهنی حکایت از داشتن وضعیت مثبت، سرشار از انرژی و سرزندگی است که با انجام اعمال مرتبط بااحساس استقلال و انگیزش درونی افزایش می یابد. اگر فرد احساس تحت کنترل دیگران بودن را تجربه نماید، نشاط ذهنی کاهش می یابد. تحقیقات نشان میدهد که انرژی حاصل از نشاط ذهنی از منابع درونی سرچشمه میگیرد و نشاط احساس سرزنده بودنی است که تحریک و اجباری به انجام آن نیست.

بنابراین نشاط از شیدایی15 متفاوت است، همچنین نشاط ذهنی از حالات مثبت غیرفعالی نیز چون شادکامی 16و رضایت1متفاوت است؛ چون نشاط نشانگر انرژی است که شخص میتواند آن را کنترل کرده و یا برای اعمال هدفمند تنظیم نماید - نیکس و همکاران، . - 1999 نشاط ذهنی گاهی اوقات در وضعیت خاص یا پس از اتمام فعالیتی خاص توسط فرد ایجاد میگردد و چیزی فراتر از برانگیختگی، فعال بودن و یا داشتن انرژی بدنی محض است . این نوعی تجربه روانشناختی است که در این تجربه افراد خود احساس سرزندگی میکنند - رایان و فریدریک 2 ،. - 1997 این نوع تجربه در افراد مختلف متفاوت و تحت تأثیر عوامل جسمی وروان شناختی قرار دارد درواقع نشاط ذهنی بازتابی از سلامت روان شناختی و جسمانی فرد است - ریف3 ،. - 1995

افراد دارای سطوح بالای نشاط ذهنیاصولاً، وضعیت خود را فارغ از درگیری با محیط، عدم کنترل از سوی بیرون و توانایی در تعامل و تأثیرگذاری بر محیط پیرامون گزارش میکنند؛ خود را بهعنوان منبع اعمال خویش در نظر گرفته - ولاچوپولوس و کاراوانی4 ، - 2009 و انرژی خود را در جهت اعمال هدفمند تنظیم مینمایند - ریان و دسی، . - 2008علیرغم یافتههای موجود در مورد روابط معنادار بین نشاط ذهنی و بهزیستی روانی، مهارت زندگی ، سلامت روانشناختی - موراون و روسمن 5، 2008،بارد و همکاران6، - 2004 ، کیفیت زندگی، مهارت زندگی، توانایی سازگاری و احساس شایستگی - شیخ اسلامی و دفترچی ، - 1390،لکن رابطه نشاط ذهنی و فرسودگی تحصیلی چندان موردبررسی قرار نگرفته و شناختهنشده است.نومن - 1990 - 7 اعتقاد دارد که مبحث فرسودگی تحصیلی یکی از مهمترین مباحث قابل پژوهش در دانشگاهها است.

نومن بر این باور است که برای فرسودگی تحصیلی دلایل مختلفی وجود دارد که مهمترین آنها عبارتاند از: - الف - فرسودگی تحصیلی ارتباط دانشجویان را با دانشگاه و دانشکده تحت تأثیر قرار میدهد. - ب - فرسودگی تحصیلی میتواند میزان علاقه و اشتیاق دانشجویان را به ادامه تحصیل تحت تأثیر قرار دهد، - ج - فرسودگی تحصیلی میتواند یک ابزار مهم و اساسی برای فهم اعمال گوناگون دانشجویان ،مانند عملکرد تحصیلی در دوران تحصیل باشد. بنا به این نکته اساسی، تشخیص متغیرهای پیشبینی کننده فرسودگی تحصیلی یکی از موضوعهای اساسی در این زمینه است .بنابراین هدف اصلی این پژوهش بررسی رابطه بین کمالگرایی و نشاط ذهنی با فرسودگی تحصیلی دانشجویان بوده است که در این پژوهش متغیرهای کمالگرایی و نشاط ذهنی بهعنوان متغیرهای مستقل یا پیشبین و فرسودگی تحصیلی بهعنوان یک شاخص کلی - و نه مؤلفهای - بهعنوان متغیر ملاک - وابسته - در نظر گرفته شد. که برای بررسی این هدف سؤالات زیر مطرح گردید:

.1آیا بین کمالگرایی و نشاط ذهنی با فرسودگی تحصیلی دانشجویان رابطه وجود دارد؟

2 .آیا کمالگرایی و نشاط ذهنی میتوانند فرسودگی تحصیلی دانشجویان را پیشبینی نمایند؟

.2 روش پژوهش
در پژوهش حاضر، روش پژوهش، توصیفی و از نوع پیمایشی است. جامعه آماری موردبررسی ، دانشجویان دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه رازی کرمانشاه در سال تحصیلی 94-95 بود. روش نمونهگیری، نمونهگیری تصادفی ساده بوده است. گروه نمونه، 150 نفر از دانشجویان را شامل شده است. ابزار جمعآوری دادهها، سه پرسشنامه بوده است:.

.1پرسشنامه فرسودگی تحصیلی: این پرسشنامه را برسو و همکاران - 2009 - 8ساختهاند.این پرسشنامه سه حیطه فرسودگی تحصیلی یعنی خستگی تحصیلی،بیعلاقگی تحصیلی و ناکارآمدی تحصیلی را میسنجد.پرسشنامه مذکور 15 ماده دارد که با روش درجهبندی لیکرت 5درجهای ازکاملاً مخالف تاکاملاً موافق توسط آزمودنیها درجهبندیشده است.خستگی تحصیلی 5ماده،بیعلاقگی تحصیلی4 ماده و ناکارآمدی تحصیلی 5ماده دارد.پایایی پرسشنامه را سازندگان آن به ترتیب0/70، 0/82 و 0/75 برای سه حیطه فرسودگی تحصیلی محاسبه کردند.

.2پرسشنامه کمالگرایی :این مقیاس در سال 1995 توسط شورت و همکاران ایجاد شد.تری-شورت - 1995 - 9، ازنظر تئوریکی بین کمالگرایی بهنجار و کمالگرایی نوروتیک تمایز قائل شده است.کمالگرایی بهنجار یا مثبت بهعنوان انگیزش برای نیل به یک هدف بهمنظور به سدت آوردن نتایج مطلوب و ارزشمند است.کمالگرایی منفی بهعنوان انگیزش برای نیل به یک هدف بهمنظور کسب نتایج