بخشی از مقاله
چکیده
در این تحقیق به، رابطه بین سلامت اجتماعی و سلامت سازمانی در اداره آموزش و پرورش شهرستان سبزوار پرداخته شده است؛ و فرضیه اصلی تحقیق عبارت است از: بین سلامت اجتماعی - انسجام اجتماعی، شکوفایی اجتماعی، مشارکت اجتماعی، پذیرش اجتماعی و همبستگی اجتماعی - و سلامت سازمانی در اداره آموزش و پرورش شهرستان سبزوار رابطه وجود دارد. این پژوهش از نظر نتیجه جزو پژوهش های کاربردی و از نظر نوع دادههاجزو تحقیق کمّی محسوب میشود و از لحاظ هدف جزو تحقیق توصیفی و روش آن نیز از نوع همبستگی میباشد.
جامعه آماری این تحقیق کلیّه کارکنان اداره آموزش و پرورش شهرستان سبزوار کهمجموعاً 150 نفر میباشند. حجم نمونه بر اساس نمونه گیری به شیوه تصادفی ساده - طبق جدول کرجسی و مورگان 112 - 1970 نفر انتخاب شده است. ابزار اندازه گیری دو پرسشنامه استاندارد، پرسشنامه سلامت اجتماعی کییز و پرسشنامه سلامت سازمانی هوی و فیلدمن، که هر سؤال بر اساس مقیاس پنج گزینهای لیکرت تنظیم شده است.
روایی و پایایی پرسشنامه ها در چندین دوره مورد آزمون واقع شده است و پایایی بالایی برای آنها بدست آمده است. پژوهشگر جهت تعیین روایی - قابلیت اعتماد - هر دو پرسشنامه را استاندارد انتخاب نموده است. برای تجزیه و تحلیل دادهها از آمار توصیفی و استنباطی و برای محاسبات از بسته نرم افزاری Spss/pc++ - Ver20.0 - استفاده شد. یافته های پژوهش نشان میدهد که: بین سلامت اجتماعی و سلامت سازمانی در اداره آموزش و پرورش شهرستان سبزوار رابطه وجود دارد.
مقدمه
همه انسانها در هر شرایطی چه خوشایند و چه ناخوشایند نیازمند بودن با دیگران هستند، پیوستن انسان به گروهها و سازمانها، خود دلیلی بر نیاز انسان به حمایت اجتماعی است اگر کارکنان در ضمن فشارهای طولانی مدت ناشی از مشکلات خانوادگی، شغلی یا سازمانی، منبع حمایتی را برای خود پیدا نکنند فرسودگی آنها بیشتر خواهد شد. حال آنکه اگر کمک های عاطفی، مالی، عملی و ابزاری دیگران پشتوانه کار فرد باشد از عوارض فشار روانی کاسته میشود.
امروزه فعالیتهای هر فرد در قالب سازمان ها انجام میشود و بدون سازمانها زندگی انسانها با مشکلاتی مواجه خواهد شد. این سازمانها به عنوان نهاد های اجتماعی ساخته دست بشر جهت تحقق اهدافی که رسمیت و مشروعیت آن ها را ثابت میکند، به وجود آمدهانددر بررسی سلامت فرد با فعالیت شغلی معمولاً شرایط کار بیش از سازمانها مد نظر قرار میگیرند، وضعیت جامعه میتواند از لحاظ تحولات و تغییرات مداوم، پذیرش منزلت و جایگاه مشاغل، دیدگاه ارزشی جامعه، حوزه های اقتصادی، شرایط سیاسی برای افراد مزاحمت و فشار ایجاد کند.
سلامت در هر بعدی باعث افزایش قدرت در پیشبرد امور جهت رسیدن به هف عالی می گردد. به دلیل اهمیت جامعه و سازمان هایی که در جامعه تشکیل می گردد. سلامت اجتماعی و نیز سلامت سازمانی از ارکان اصلی جامعه در رسیدن به رشد و تعالی محسوب می گردد. س لامت اجتماعی به نوع نگاه افراد به جامعه، دید مثبت نسبت به یکدیگر و تعامل اثر بخش تکیه دارد و مسائلی مانند شکوفایی اجتماعی، همبستگی اجتماعی بین افراد جامعه و انسجام اجتماعی در بین آحاد جامعه و پذیرش اجتماعی افراد از طرف همدیگر و نیز مشارکت اجتماعی افراد جامعه را مورد تجزیه و تحلیل قرار می دهد از تعامل افراد در جامعه سازمان بوجود می آید. وجود افراد سالم، سازمان سالم را منجر شده و از ترکیب سازمان های سالم نیز اجتماع سالم پدید می آید و این امر در آموزش و پرورش که خود مولد منابع انسانی برای سازمان های دیگر است بهتر تبلور می یابد.
اهمیت و ضرورت پژوهش
در عصر کنونی که عصر تحول و پیشرفت شناخته شده است، سازمانها به طور فزاینده ای با محیطهای متلاطم، پیچیده و متغیر روبرو هستند. پیچیدگی و تغییر جزء لاینفک زندگی سازمانی شده است. سازمان هایی میتوانند باقی بمانند که به صورت سازمانهایی با برنامه ریزی استراتژیک و دارای سیستم سازمانی سالم هستند؛ و بر کسی پوشیده نیست که راز و رمز بقائ سازمانهای سالم از سلامت اجتماعی نشأت میگیرد؛ و شرکتها و سیستمها و ... باید به این امر مهم توجه داشته باشند؛ و با افزایش این احساس نیاز سازمانهایی که از این امر بدیهی غافل باشند، دیر یا زود محکوم به فنا میباشند.
امروزه نقش آموزش در توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و... جوامع به صورت یک ضرورت عمومی درآمده است به گونه ای که میتوان از آن به عنوان پایه و اساس توسعه در هر زمینه ای یاد کرد. آموزش و پرورش و دانشگاهها به عنوان منبع و مرکز ثقل برای آموزش محسوب میشوند و در این بین نقش آموزش و پرورش، به عنوان نقش اصلی و پایه ریزی کننده شخصیت دانش آموزان و به عبارتی آینده سازان جامعه از اهمیت ویژه ای برخوردار است. از موارد اهمیت و ضرورت سلامت اجتماعی جهت رسیدن به سلامت سازمانی میتوان به موارد زیر اشاره نمود:
- 1 " ایجاد بستر لازم برای رعایت و اجرای دقیق قوانین و مقررات در انجام کار
2 -برنامه ریزی آموزش کارکنان و مدیران در جهت اجرای صحیح و کامل قوانین و مقررات
3 -انجام مطالعات لازم در زمینه شناسایی نقاط آسیب پذیر دستگاه در زمینه فساد سازمانی
- 4 به کار گیری ساز و کار های نظارتی و پایش موثر
- 5 ایجاد بستر لازم برای تشکیل کار گروه های پیشگیری و مبارزه با رشوه در دستگاهها و برگزاری جلسات منظم ماهانه
- 6 ارائه مستمر برنامه های آموزش و اطلاع رسانی در زمینه مبارزه با رشوه." [1] لذا بسیار مهم است که در خدمت رسانی به ارباب رجوع به امر سلامت سازمانی توجه ویژه نمود و در صورت آسیب سنجی، از جمله عوامل مهم زمینه عدم سلامت سازمانی، میتوان به وضعیت اجتماعی کارکنان توجه نمود و یا به عبارتی سلامت اجتماعی یکی از ارکان اصلی رسیدن به سلامت سازمانی محسوب میشود. به خصوص در سازمانهایی مانند ادارات آموزش و پرورش که به علت دارا بودن ارباب رجوع در تمامی سنین، از جمله سازمانهای بنیادین و مهم محسوب میشود؛ و حتی سلامت سازمانی در آموزش و پرورش میتواند زمینه سلامت اجتماعی را فراهم آورد که مجدد آن خود زمینه ساز سلامت سازمانی در سایر سازمانها خواهد شد. بنا بر این محقق با انجام این تحقیق سعی دارد تعریفی از سلامت اجتماعی و سلامت سازمانی را ارائه دهد و در نهایت دریابد که: آیا رابطه ای بین سلامت اجتماعی و سلامت سازمانی در اداره آموزش و پرورش سبزوار وجود دارد؟
تحقیقات انجام گرفته
پژوهشهایی که تا حدودی هم خوانی و تناسب با موضوع پژوهش دارد در ذیل عنوان شده است. در پژوهشی تحت عنوان: بررسی نقش عوامل تعیین کننده در سلامت اجتماعی دانشجویان دانشگاه تبریز " هدف این مطالعه بررسی نقش عوامل تعیین کننده در سلامت اجتماعی دانشجویان دانشگاه تبریز بود. بدین منظور 384 دانشجو 212 - پسر، 172 دختر - از بین دانشجویان دانشگاه تبریز به روش تصادفی خوشه ای چند مرحله ای انتخاب شده و سپس پرسشنامه سلامت اجتماعی کی یس را تکمیل نمودند. نتایجی به دست آوردند که نشان می داد: بین دانشجویان رشته های مختلف فقط در خرده مقیاس شکوفایی اجتماعی در سطح p<0.05 تفاوت معناداری وجود دارد.
بررسی های بیشتر نشان داد که دانشجویان گروه علوم انسانی خودشکوفایی اجتماعی بیشتری از گروه فنی - مهندسی نشان می دهند. نتایج تحلیل داده های مربوط به متغیرهای قومیت، تحصیلات والدین و وضعیت اجتماعی - اقتصادی نشان داد که متغیرهای مذکور تاثیری بر سلامت اجتماعی دانشجویان مورد مطالعه ندارند. همچنین در زمینه متغیر جنسیت، نتایج آزمون t حاکی از آن است که بین دختران و پسران در هیچ یک از خرده مقیاس های سلامت اجتماعی تفاوت وجود ندارد، یعنی جنسیت تاثیری بر سلامت اجتماعی دانشجویان ندارد."
[2] همچنین پور ستار ، حکمتی در سال 1389 پژوهشی انجام دادند با عنوان: پیش بینی سلامت اجتماعی بر اساس باورهای دینی در بین دانشجویان دختر دانشگاه آزاد تبریز؛ که نتایج به دست آمده آنها نشان داد: پذیرش و مشارکت اجتماعی با همه ابعاد عمل به باورهای دینی و یکپارچگی و چسبندگی اجتماعی با برخی از ابعاد عمل به باورهای دینی رابطه معناداری در سطح p<0.001 دارند، اما بین شکوفایی اجتماعی و عمل به باورهای دینی رابطه معناداری وجود ندارد.." [3] و نیز ناظم، کریم زاده، قادری در سال 1389
پژوهشی پیرامون: بررسی رابطه بین مدیریت دانش و سلامت سازمانی با کارآفرینی کارکنان در سازمان تامین اجتماعی انجام دادند، که در این تحقیق " جامعه آماری مورد بررسی شامل 1200 نفر از کارکنان ستادی اداره کل سازمان تامین اجتماعی تهران بود که با روش نمونه گیری تصادفی ساده، تعداد 320 نفر به عنوان حجم نمونه انتخاب شدند. و نتیجه گیری کردند: - 1 بین متغیر مدیریت دانش و کارآفرینی کارکنان رابطه معنی داری وجود دارد. - 2 بین سلامت سازمانی و کارآفرینی کارکن ان رابطه معنی داری وجود دارد. - 3 متغیرهای مدیریت دانش و سلامت سازمانی به صورت مشترک، حدود 58 درصد از تغییرات متغیر میزان کارآفرینی کارکنان را تبین نموده اند. - 4 بین میزان کارآفرینی کارکنان بر اساس سطح تحصیلات و سنوات خدمت تفاوت معنی داری وجود دارد." [4]
همچنین انصاری، استادی، جاوری در سال 1388 در پژوهشی تحت عنوان: بررسی رابطه بین سلامت سازمانی و نگرش های مثبت کاری کارکنان در ادارات امور مالیاتی استان اصفهان در این پژوهش از یک جامعه آماری 1219 نفری، نمونه ای به حجم 279 نفر به روش نمونه گیری تصادفی طبقه بندی شده متناسب با حجم انتخاب شد .یافته های آنها حاکی است از: اثبات فرضیه های تحقیق و وجود رابطه مثبت معنادار بین سلامت سازمانی و نگرش های مثبت کاری می باشد و اینکه توجه به سلامت سازمانی به دلیل تاثیری که بر اعمال تلاش های کاری دارد، از اهمیت زیادی در سازمان برخوردار است." [5] نهایت اینکه بدلیل عدم وجود منابع کافی در زمینه بررسی تواما این دو مولفه در آموزش و پرورش، نیاز به پژوهش در این زمینه احساس می شود.
سلامت
بهرهوری بالا و ثمر بخشی هر عنصری به سلامت آن وابسته است به عبارتی زمانی یک عنصر میتواند در ارتباط با سایر عناصر مفید واقع گردد که خود سالم باشد. این موضوع در اجتماع انسانی که ترکیبی از انسانها است نیز مصداق دارد و چه بسا از حساسیت به مراتب بالاتری نیز برخوردار است. انسان موجودی چند بعدی است، از جمله این ابعاد؛ بعد جسمانی، بعد روانی، بعد عاطفی، بعد معنوی و بعد اجتماعی می تواند باشد. لذا زمانی که انسان در جمیع این ابعاد سالم باشد میتوان صفت سلامت را به وی اطلاق نمود. و به دلیل اینکه در یک سازمان نیز منابع اصلی منابع انسانی است؛ یک سازمان زمانی میتواند سالم باشد که از منابع انسانی سالم تشکیل شده باشد. لذا آن موقع است که نمود و اثربخشی سلامت سازمانی در سطوح مختلف سازمان - سطح نهادی, سطح اداری و سطح فنی - نمایان میگردد.
-1 سلامت اجتماعی1
" سلامت اجتماعی به طور خلاصه عبارت از حالت برخورداری فرد از توانایی بروز و ظهور حداکثر فعالیتها و نقشهای اجتماعی و احساس پیوند با جامعه است، که نمیتواند فارغ از احساس آرامش فردی و رابطه متوازن با هنجارهای اجتماعی باشد. " [6] "سلامت اجتماعی دربرگیرنده اجزاء و مؤلفههایی است که روی هم رفته روشن می سازد که آیا فرد از کیفیت زندگی مناسبی برخوردار هست یا خیر؟ و به چه میزانی؟ شاخصهای سلامت اجتماعی
- انسجام اجتماعی
- پذیرش اجتماعی
