بخشی از مقاله
چکیده
اختلال نارسایی توجه/ بیش فعالی یکی از شایع ترین اختلالهای عصب - رفتاری تشخیص داده شده در میان دانش آموزان است که با مشکلاتی در زمینههای مختلف آموزشی از جمله عملکرد تحصیلی ضعیف، مردودی و ترک مدرسه همراه است و می تواند منجر به مشکلات سازگاری در مدرسه و رفتارهای اخلالگر در مدرسه گردد. این کودکان به دلیل ضعف در کارکردهای اجرایی و مشکلات رفتاری در توجه و تمرکز بر مطالب درسی، انجام تکالیف درسی، رعایت قوانین و مقررات مدرسه و کلاس و سازگاری با هم کلاسیها با مشکلات جدی مواجهند. از آنجایی که کودکان ساعات زیادی را در مدرسه سپری می کنند، لازم است معلمان و سایر کارکنان مدرسه نسبت به ویژگیهای این اختلال، مدیریت رفتار این کودکان در کلاس و شیوههای آموزش آنان شناخت کسب کنند و به این کودکان کمک کنند تا بیشترین بهره را از محیط آموزشی ببرند. آشنایی معلمان با این اختلال و چگونگی مدیریت افراد مبتلا در کلاس درس از اهمیت ویژهای برخوردار است. به عبارت دیگر معلمان باید با راهکارهای عملی و مناسب متعددی جهت ایجاد انطباقهای محیطی و درسی برای این کودکان آشنا باشند. به دلیل اهمیت این مسئله، پژوهش حاضر با هدف ارائه راهبردهای آموزشی مناسب برای معلمان در برخورد با این دانش آموزان صورت گرفته است. این پژوهش مروری است و داده های آن با استفاده از مطالعه پیشینه نظری و پژوهش های انجام شده گردآوری شده است.
کلمات کلیدی: بیش فعالی، نقص توجه، معلمان، دانش آموزان
مقدمه
اختلال »بیش فعالی - ADHD - «، اختلالی است که در آن پرتحرکی، بی توجهی و رفتارهای ناگهانی در کودک مبتلا به آن، شدیدتر از کودکان دیگر است. این اختلال یکی از شایعترین اختلالات دوران کودکی است که تقریبا 3 تا 10 درصد کودکان را تحت تاثیر قرار می دهد - وندر، . - 1386 طبق DSM-IV-TR، تشخیص یا تایید وجود علائم متعدد در زمینهی بیتوجهی یا بیش فعالی-تکانشگری یا هر دو آنها به عمل می آید و 3 نوع فرعی بیتوجه، بیش فعال - تکانشگر و یا نوع مرکب آن تقسیم می شود - گاب و کارلوس1، . - 2005 اختلال بیشفعالی- کم توجهی در پسران شایع تر از دختران است و صرفنظر از سن تشخیص، شروع بیماری باید از قبل از هفت سالگی باشد - اعتصامی صدری، . - 1386 این کودکان علاوه بر منزل، در مدرسه، مهدکودک و سایر مکانهای دیگر، مشکلات رفتاری گوناگونی از خود نشان میدهند. حدود 3 تا 5 درصد کودکان سنین مدرسه دارای اختلال نارساییتوجه/ بیشفعالی هستند و در پسرها 2-9 برابر شایعتر است. در مطالعات کشور ما شیوع آن 5/5 الی 5/8 درصد گزارش شده است. همچنین فیاد و همکاران - 2007 - 2
در گزارش های خود اظهار میکنند که شیوع این اختلال در کشورهای ثروتمند بیشتر از کشورهای فقیر است. همچنین عوامل خانوادگی مثل تعداد فرزندان، سابقهی ابتلای والدین به بیشفعالی یا سایر اختلالات روانپریشی و وزن پایین هنگام تولد میتواند از دیگر عوامل بروز این اختلال باشد همچنین30 تا 70 درصد از کودکانی که دارای اختلال نارسایی توجه/ بیشفعالی هستند علائم این اختلال را تا بزرگسالی نیز از خود نشان می دهند - موسسه ملی بهداشت روان، . - 2008 نقص توجه مشخصترین مشکل کودکان با اختلال نقص توجه بیشفعالی و نخستین معیار تشخیص در راهنمای تشخیصی و آماری اختلالهای روانی است - بارکلی3، . - 2004
کودکان دارای این اختلال توانایی توجه دقیق به جزئیات را نداشته یا در انجام تکالیف درسی یا سایر فعالیتها از روی بی احتیاطی مرتکب اشتباه می شوند - شفیعی، عطایی و صفری، . - 1388 مشکل نقص توجه فرد ممکن است در جهتیابی یا پیدا کردن محرک باشد یا پاسخ نادرست فرد به جنبهای از محرکها یا پاسخ نادرست او به کل محرک باشد بارکلی توضیح می دهد که مهمترین مشکل توجه در این کودکان، توجه پایدار است. »توجه پایدار« به فرد کمک می کند که محرکهای دیگر را کنترل کند و فقط به یک محرک پاسخ دهد این دو مشکل - کنترل محرک و پاسخ به محرک - از اصلی ترین مشکلهای این کودکان است - بارکلی، . - 2000 والدین و معلمان شکایت می کنند که کودک گوش نمی دهد، تمرکز حواس ندارد، کارها را ناتمام رها می کند و به راحتی حواسش پرت می شود - بارکلی، دوپالو مک مورای4، . - 1990
وجود برخی مشکلها در عملکردهای مربوط به توجه و تمرکز حواس، باعث بروز مشکل در عملکرد هوشی این کودکان می شود - منشل ناوا، پنا و منشل باربرو5، . - 2003 گروهی از این کودکان در ضبط حافظه نزدیک، عدهای از لحاظ ثبت اطلاعات بارز در حافظه به نحوی انتخابی و جمعی در زمینه ثبت اطلاعات با زبان دچار مشکل می باشند - کین و انگل6، . - 2000 اختلال نارساییتوجه/ بیش فعالی موجب اختلال در عملکرد دانش آموزان میشود و با عملکرد تحصیلی دانش آموزان تداخل دارد - دیویدس و گسپر1، - 2005 به طوری که نوع مزمن این اختلال به شدت، عملکرد کودکان را در مدرسه مختل می کند - فایندلینگ2، - 2008 و با مشکلات سازگاری در مدرسه مرتبط است - دماری، التینگ و اسکافر3، . - 2003 بنابراین همه معلمان باید نشانههای این اختلال را بشناسند زیرا با توجه به میزان بالای شیوع این اختلال انتظار می رود که در هر کلاسی حداقل یک دانش آموز مبتلا به اختلال نارسایی توجه/ بیشفعالی وجود داشته باشد و بر خلاف گزارشهای رسانه ها و نظراتی که در مورد تشخیص و شناسایی آسان این اختلال وجود دارد شواهد کافی در حمایت از این عقیده که اختلال نارسایی توجه/ بیش فعالی به راحتی تشخیص داده می شود وجود ندارد - اسکیوت و ایزنبرگ4، . - 2008
اختلال نارسایی توجه/ بیشفعالی با مشکلاتی در زمینههای مختلف آموزشی از جمله عملکرد تحصیلی ضعیف، مردودی و ترک مدرسه همراه است - دیویدس و گسپر، - 2005 و با مشکلات سازگاری در مدرسه و رفتارهای اخلالگر در موفقیت تحصیلی ارتباط نزدیکی دارد به طوری که بیش از یک چهارم کودکان مبتلا به این اختلال مردودی را تجربه می کنند،تقریباً بیش از نیمی از آنها تجدید می آورند و 10 تا 20 درصد آنها از مدرسه اخراج می شوند، بنابراین بر اهمیت سنجش، شناسایی و درمان این کودکان در مدرسه تاکید فراوانی شده است - بارکلی، 2006، دوپائول و پاور5، . - 2008
از آنجایی که نشانههای اختلال نارسایی توجه/ بیشفعالی در محیط مدرسه شایعتر هستند در هر ارزیابی و سنجشی که برای این اختلال صورت میگیرد باید گزارشهای معلمان و مشاهده گران کلاس درس به عنوان بخش مهمی از سنجش در نظر گرفته شود - کانک6، . - 2007 علاوه براین اهمیت دیگر شناسایی دقیق اختلال نارسایی توجه/ بیشفعالی در مدرسه به دلیل نقش کلیدی است که مدرسه می تواند در درمان داشته باشد - چرونیز، جونز و راجی، 2006، به نقل از بروک، جیمرسن و هنسن7، . - 2009
از آنجایی که معلمان در مواجهه مستقیم با مسائل تحصیلی و رفتاری دانش آموزان قرار دارند می توانند نقش مهمی را در شناسایی، ارجاع و درمان دانش آموزان مبتلا به نارسایی توجه/ بیش فعالی بازی کنند بنابراین لازم است اطلاعات کافی راجع به این دانش آموزان داشته باشند تا بتوانند به شیوهای مناسب و صحیح به آنها کمک کنند. به همین دلیل است که مدیریت رفتار این کودکان در کلاس درس دشوار است و معلم باید از راهکارهای مناسبی برای کنترل این کودکان و مهیا کردن زمینه یادگیری هر چه بهتر آنان استفاده کند. در غیر این صورت کودکان دارای نارسایی توجه/ بیشفعالی از کلاس درس بهرهای نمیبرند و کودک و معلم در چرخهای از روابط منفی گرفتار میشوند که در نهایت به افت تحصیلی کودک، فرسودگی معلم و افزایش مشکلات رفتاری کودک منجر میشود. بنابراین پژوهش حاضر با مروری بر پژوهش های قبلی که به مفهوم پردازی و تعریف اختلال نارسایی توجه/ بیشفعالی،
