مقاله درمان کودکان مبتلا به اختلال نقص توجه / بیش فعالی ADHD

بخشی از مقاله

چکیده

اختلال نارسایی توجه/ بیش فعالی 1 - ADHD - ، اختلالی عصبی رشدی است که با سه ویژگی اصلی یعنی نارسایی توجه، بیش فعالی و تکانش گری توصیف میشود . به بیانی دیگر ADHD اختلالی است که در آن پرتحرکی، بی توجهی و رفتارهای ناگهانی بیشتر و شدیدتر از کودکان دیگر وجود دارد. این بیماری سالهاست که شناخته شده و عوامل متعددی در ایجاد آن نقش دارند. به نظر می رسد علت آن بی شتر نقص در تکامل سی ستم اع صاب با شد.کودکانمبتلا احتمالاً در ق سمتهایی از مغز که م سئول توجه، تمرکز و تنظیم فعالیتهای حرکتی میباشد، دچار نقص جزئی هستند. در این مقاله ابتدا انواع روشهای شناسایی کودکان بیش فعال توضیح داده می شود. سپس انواع آن بیان گردیده و در نهایت به روشهای موثر درمان ADHD پرداخته میشود.

کلمات کلیدی: اختلال نارسایی توجه/ بیش فعالی، روشهای شناسایی، انواع ADHD، روشهای درمان

.1 مقدمه

شیوع اختلال ADHD در آمریکا 4 تا 8 درصد، برزیل 26 درصد، کارولینای شمالی 16 درصد، کلمبیا 4 درصد و ایران 3 تا 16 درصد گزارش شده است، که این تفاوتها میتواند ناشی از شرایط فرهنگی، اقلیمی و شیوهی اندازه گیری باشد. شیوع این اختلال در پسرها 4 برابر دختران است 3]،.[2 شیوع این اختلال در کشورهای ثروتمند بیشتر از کشورهای فقیر است. همچنین عوامل خانوادگی مثل تعداد فرزندان، سابقه ی ابتلای والدین به بیش فعالی یا سایر اختلالات روانپریشی و وزن پایین هنگام تولد میتواند از دیگر عوامل بروز این اختلال باشد. همچنین 30 تا 70 در صد از کودکانی که دارای اختلال نار سایی توجه/ بیش فعالی ه ستند، علائم این اختلال را تا بزرگ سالی نیز از خود ن شان میدهند .[4] انواع بیشفعالی به سه نوع زیر تقسیم می گردند 5]،:[4

نوع بیدقت و بدون توجه در این نوع در فرد نمیتواند روی تکلیفی که به او میدهند و یا یک فعالیت خاص تمرکز داشته باشد. اکثر کودکان دچار ADHD در دقت و توجه کردن دچار مشکل هستند. این دسته از افراد غالبا:

•    توجه زیادی به جزئیات ندارند.
•    بر بازیها و کارهای مدرسه نمیتوانند تمرکز داشته باشند.
•    کارهای مدرسه و فعالیتهای روزانه خود را در منزل تا آخر دنبال نمیکنند و آنها را به پایان نمیرسانند.
•    نمیتوانند یک وظیفه یا تکلیف را تمام و کمال انجام دهند.
•    اسباب بازیها ، کتابها و وسایل شان را اغلب گم میکنند.

در این نوع از اختلال فرد بسیار فعال است. و بدون فکر اقدام به فعالیت و انجام کار میکند. فعالیت بیش از حد معمول، قابل مشاهدهترین مشخصه اختلال ADHD است. کودک بیشفعال همیشه در حال انجام کاری میباشد. ممکن است سطح بیشفعالی با افزایش سن کاهش یابد. این کودکان قبلا از این که راجع به عملی فکر کنند، آن را انجام میدهند. برای مثال این کودکان ممکن است بطور ناگهانی وسط خیابان شروع به دویدن کنند و از یک سمت به سمت دیگر خیابان بدون نگاه کردن حرکت کنند و یا این که از درخت بلندی شروع به بالا رفتن کنند. ممکن ا ست آن ها موقعیتهای خطر ناک شگفت زده شوند. گاهی هم هیچ ایده و فکری برای خارج شدن از این وضعیت ندارند. غالبا ، فعالیتهای تکانشی و بیشفعالی با هم همواره هستند. مشخصه کودکانی که این اختلال را با هم دارند بدین گونه است:

•    بیقراری و ناآرامی

•    دویدن مداوم از سویی به سوی دیگر و یا بالا رفتن از چیزی

•    پایین آمدن از صندلی وقتی که اجازه این کار را ندارند.

•    عدم توانایی در بیسر و صدا بازی کردن

•    بیش از حد صحبت کردن

•    پاسخدادن ناگهانی و بدون فکر به پرسشی که هنوز تمام نشده است.

•    عدم توانایی در صبر کردن برای نوبت خود

•    بدون اجازه وسط بازی دیگران پریدن

•    وسط صحبت دیگران پریدن

نوع ترکیبی

در این نوع اختلال فرد ب سیار فعال ا ست و بدون فکر اقدام به فعالیت و انجام کار مینماید. کودکان با این نوع اختلال ن شانههایی از هر دو نوع قبل را که متذکر شویم، دارا ه ستند. آنها در توجه کردن، بیشفعال بودن و کنترل تکانشهای خود دچار م شکل ه ستند. البته گاهی تمام کودکان بیتوجه هستند و یا اینکه بیش از حد فعالیت میکنند و حرکات تکانشی دارند. اما در کودکان دچار ADHD این حرکات همیشگی هستند نه استثنایی این رفتارها برای کودک در خانه، مدرسه و با دوستان مشکلات حقیقی ایجاد میکنند در نتیجه اکثر کودکان دچار این اختلال ، احساس افسردگی ، اضطراب و عدم اطمینان به خود را دارند. این احساسات جزء نشانههای ADHD محسوب نمیشوند و در اثر مشکلات مکرر در خانه و مدرسه در کودک ایجاد میشوند.

.2 مشخصات رفتاری دانش آموزان و کودکان بیش فعال مشخصات رفتاری افراد بیش فعال به شرح ذیل می باشد .[6]

    حرکت بدون هدف دست و پا

    ناتوانی در پیگیری آموزش

    پیچ و تاب خوردن در حالت نشسته

    تغییر مکرر فعالیتها و بازیها

    گم کردن مکرر وسایل شخصی

    انجام کارهای خطرناک در اثر بی احتیاطی

    غالباً در حال حرکت بودن

    پرحرفی

    ایجاد دردسر برای هم کلاسیها

    پاسخ سریع قبل از شنیدن سوال به طور کامل

    رعایت نکردن نوبت

    حواس پرتی در اثر محرک های بیرونی

    سر و صدای زیاد هنگام بازی کردن

    گوش ندادن به صحبت دیگران در اثر بی توجهی

    سرپا بودن در اکثر موقعیتها

    اشتباه مکرر در اثر بیدقتی

    قطع صحبت یا مداخله در کار دیگران

    خارج شدن از صندلی بدون اجازه

    اشکال در برقراری ارتباط با هم کلاسیها و در نتیجه عدم پذیرش از جانب همسالان

    اختلال در یادگیری و انجام چند کار با یکدیگر

3.    روشهای درمان ADHD

درمان هایی که برای افراد ADHD به کار میرود، میتواند به پنج گروه زیر تقسیم گردد :[7-9]
1.    آموزش والدین
2.    آموزش آموزگاران
3.    استفاده از کلاسهای مخصوص
4.    درمان دارویی و درمان های روان شناختی
5.    آموزش والدین و معلمین بخش مهمی از درمان را تشکیل می دهد و شامل دو بخش است؛
•    آموزش برای شناخت بیماری
•    آموزش برای بکارگیری روش های درمانی

والدین باید این بیماری را به عنوان یک نقص خفیف در مراحل اولیه ر شد مغز دان سته و به کودک خود به دید کودکی تنبل، نافرمان، شرور و ف ضول که اگر بخواهد می تواند رفتاری طبیعی دا شته با شد نگاه نکنند، بلکه او را کودکی بدانند که تلاش می کند با ناتوانی خود که خارج از کنترلش است ، کنار بیاید. والدین باید راههای دیگری برای تشویق، تقویت اعتماد به نفس و ایجاد احساس موفقیت در کودکشان بیابند . فعالیت ورزشی، هنری، فنی ، اجتماعی میتواند فر صت هایی برای نمایان کردن توانائیهای این کودکان ایجاد نماید. این فعالیتها بالطبع ت شویق بی شتری به دنبال داشته و میتواند آثار منفی حاصل از تجربه های بد قبلی - شکستها ، طرد شدگی، تنبیهها و - … را بکاهد و جایگزین آن گردد. البته والدین نباید ت صور کنند که کودکان شان به دلیل این ناراحتی م سئول اعمال نامطلوب و خلاف خود نی ستند، بلکه کودک می باید اینگونه رفتارها را جبران کند .

برای اینکه کودکان قوانین را بیاموزند و از آن پیروی نمایند لازم ا ست قوانین را برای آنها وا ضح تر، در فوا صل کمتر و دفعات بی شتر بیان کنیم و سیستم تشویق و تنبیه قوی تری را با آن همراه نماییم. برخورد مناسب با کودکان دچار ADHD به زمان، پشتکار، کوشش، مداومت و همکاری و هماهنگی زیادی نیاز دارد و به همین دلیل مربیان و والدین باید همواره روحیهای با نشاط، شاداب، طنزپرداز و شوخ طبع را در خود حفظ نمایند .

این اختلال در بر گیرنده کودکانی ا ست که از د ستورها اطاعت نمی کنند، از لحاظ هیجانی تحریک پذیر و خ شن ه ستند، پیو سته از یک فعالیت به کار دیگری می پردازند. بدون اینکه هیچ یک را به سر انجام بر سانند، تمرکز و توجه در کارها و یا فعالیتها و بازیها در این کودکان پایدار نیست، اغلب به نظر میرسد که حواسشان جای دیگری است و یا گوش نمیدهند و اینطور به نظر میرسد که آنچه را که گفته شده ا ست ن شنیدهاند ، اکثر این کودکان بد اخلاق، ستیزه جو، نافرمان و پرخا شگر ه ستند و با کودکان دیگر میانه خوبی ندارند و به طور کلی لجوج ، ریاست طلب و بی انضباط هستند، رفتارهای غیر قابل پیش بینی انجام می دهند، مرتب در حرف دیگران می پرند، اشیا را از دیگران می قاپند و به چیزهایی دست می زنند که اجازه آن را ندارند.

بیشفعالی به حالتی دلالت میکند که در آن کودک به نحوی مفرط و بیش از اندازه فعال و پرجنب و جوش است. تحرک زیاد این کودکان نه تنها خود آنها را بلکه اطرافیان، همکلاسها، اولیای مدر سه را دچار م شکل میکند. از آن جایی که در میان در صد بالایی از معتادین و افرادی که ترک تحصیل کردهاند، علایم بیش فعالی در کودکی قابل مشاهده است. از طرفی کودکان بیش فعال در معرض خطر بالایی از اختلال سلوک، شخصیت ضد اجتماعی و سوء مصرف مواد مخدر قرار دارند؛ لذا آگاهی همگان بویژه والدین و معلمان در این حالات از اهمیت بسزایی برخوردار است. نقص در تمرکز یا اختلال بیشفعالی - ADHD - شرایطی را برای کودک ایجاد میکند که نتواند آرام و بدون حرکت بنشیند، رفتارش را کنترل کرده و توجه خود را به یک موضوع خاص معطوف کند.