بخشی از مقاله
چکیده
راهبردهای ترمیمی، روشهایی هستند که زبان آموزان برای حل مشکلات محاورهای در گفتار، شنیدار و درک یک مطلب استفاده میکنند. بر اساس پژوهشهای پیشین، زبان آموزان اغلب از 9 راهبرد ترمیمی در مکالمههای خود استفاده میکنند. این راهبردها عبارتند از: نامعین، واژههای پرسشی، تکرار بخشی از نوبت حاوی عنصر نیازمند ترمیم، تکرار بخشی از قسمت نوبت حاوی عنصر نیازمند ترمیم به علاوهی یکی از واژههای پرسشی، بررسی میزان درک - شگلف و همکاران، - 1977، درخواست تکرار - اگبرت، - 1998، درخواست معنی، ترجمه و توضیح - لیبشر و دیلی اکین، - 2003، راهبردهای تصحیح و منابع غیرکلامی - چو، . - 2008 پژوهش حاضر به منظور مشخص نمودن راهبردهای ترمیمی به کار گرفته شده توسط فارسی آموزان عرب زبان مرکز آموزش زبان فارسی دانشگاه رازی و تعیین بسامد هر یک از این راهبردها انجام شد. از این رو دادههای پژوهش طی آزمون گفتاری پایان ترم سطح پایه جمع آوری شد و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
.1 مقدمه
در حال حاضر تعداد زبان آموزان غیرفارسی زبانی که با پیشینههای متفاوت فرهنگی و زبانی و با اهداف آموزشی، سیاسی، تجاری و علایق شخصی مشغول یادگیری زبان فارسی هستند رو به افزایش است. همهی این فارسی آموزان با مسئلهی اجتناب ناپذیر برقراری ارتباط موفق با مدرسان و دیگر زبان آموزان مواجه هستند که به معنای فرستادن و دریافت پیامهای قابل فهم است و ناشی از ساختار زبان فارسی و توانش محدود زبانی فارسی آموزان میباشد.
به عبارت دیگر آنها برای انتقال یک پیام قابل درک به مخاطب خود تلاش میکنند و گاهی هم با شکست مواجه میشوند. یکی از راههای اصلاح، سازمان دهی و حفظ یک مکالمه، استفاده از ترمیم1 به عنوان یک راهبرد ارتباطی است. شگلف، جفرسون و ساکس - - 1977 این گروه از فعالیتها را ترمیم گفتاری2 مینامند که به آن دسته از راهبردهایی اطلاق میشود که زبان آموزان برای حل مشکلات محاورهای خود استفاده میکنند. پژوهشگران معتقدند که استفاده از راهبردهای ارتباطی برای جلوگیری از شکست ارتباطی و رساندن پیام به شنونده منجر به یادگیری بهتر زبان دوم میشود.
از آنجاییکه هنوز بسیاری از مدرسان پاسخ درستی به راهبردهای ترمیمی3 استفاده شده توسط زبان آموزان نشان نمیدهند، تشخیص چگونگی برخورد زبان آموزان با یک شکست ارتباطی و استفاده از راهبرد ترمیمی مناسب برای ادامهی ارتباط، به مدرسان کمک میکند تا درسهایی را طراحی کنند که مهارت زبانی زبان آموزان را بهبود ببخشد. این مسئله خود مستلزم شناخت مدرسان از این راهبردهای ترمیمی است. از این رو پژوهش حاضر پس از معرفی 9 راهبرد ترمیمی ارائه شده توسط پژوهشگران، در پی یاسخ به این دو پرسش است:
الف: فارسی آموزان عرب زبان شرکت کننده در این پژوهش از چه راهبردهای ترمیمی در گفتار استفاده کردهاند؟
ب: کم بسامدترین و پربسامدترین راهبردهای ترمیمی استفاده شده کدام هستند؟
.2 پیشینهی پژوهش
ترمیم به عنوان یک مسئلهی پژوهشی اولین بار در حوزهی مکالمهکاوی4 مطرح شد. پیش از ظهور مکالمهکاوی، این گونه نارساییهای گفتاری تحت عنوان خطاهای گفتاری یا لغزشهای زبانی و برای اهداف مختلفی چون درک ساز و کارهای تولید گفتار، نشان دادن واقعیت واحدها و قواعد واجشناختی و رابطهی میان توانش و کنش زبانی - فرامکین، - 1968 مورد بررسی قرار میگرفتند. چنانچه اشاره شد اولین بار در حوزه مکالمهکاوی بود که خطاها و تصحیحهای موجود در گفتگو به عنوان زیر شاخه-ای از یک پدیدهی کلیتر به نام ترمیمهای گفتاری مطالعه شدند. از نظر شگلف و همکاران - - 1977، کارکرد سازمان ترمیم تنها تصحیح خطاهای واقعی موجود در نوبت گوینده نیست، بلکه در واقع رفع مشکلاتی است که در صحبت کردن، شنیدن و درک کردن وجود دارد.
آنها تاکید میکنند که وقوع خطا همیشه به ترمیم نمیانجامد و از ترمیم همیشه برای تصحیح خطا استفاده نمیشود، بلکه گوینده ممکن است برای بیان بهتر منظور خود سازهای خوش ساخت و بی نقص را تغییر داده و سازهای دیگر را جایگزین آن کند. بر این اساس به جای واژه اصلاح از واژه ترمیم استفاده میشود تا دامنه گستردهتری از این فرایند را در برگیرد - همان:. - 363 شگلف و همکاران - - 1977 سازمان ترمیم را در زبان انگلیسی آمریکایی بررسی کردند. یافتههای آنها نشان داد که ترمیم در انواع گفتگوها فرآیندی قابل توجه است و برای مواجهه با مسایل معمول در گفتگوها و حل و فصل آنها سازمانی نظام یافته دارد.
کاسپر - - 1985 ترمیم را به عنوان فعالیتی مهم در آموزش و تعامل زبان خارجی در بافتهای آموزشی و غیر آموزشی مطرح میکند. او معتقد است که مطالعه ترمیم در کلاسهای زبان دوم باید در برگیرنده همهی فعالیتهای ترمیمی باشد و فقط بر نوع خاصی از ترمیم که منظور همان تصحیح معلم از خطای زبان آموز است متمرکز نشود. یافتههای وی نشان داده است که اولویتهای گوناگونی برای استفاده از الگوهای ترمیم وجود دارد که با توجه به نوع فعالیتهای کلاسی - فعالیتهای زبان محور یا محتوا محور - از یگدیگر متمایز میشوند. بر این اساس ترمیم در فعالیت های زبان محور دارای ویژگیهای زیر است:
الف. محل مشکل در گفتار زبان آموز اتفاق میافتد و محل مشکل توسط معلم شناسایی میشود.
ب. مشکل اغلب توسط خود فرد یا زبان آموز دیگر ترمیم میشود و اجرای ترمیم توسط معلم تایید میگردد - همان:. - 209 ترمیم در فعالیتهای محتوا محور دارای ویژگیهای زیر میباشد :
الف. در این نوع فعالیت به دلیل تمرکز بر گسترش توانایی زبان آموز در ابراز عقایدش پیرامون موضوع مورد بحث به زبان مورد نظر، ترمیم توسط معلم و زبان آموز انجام میشود.
ب. در هنگام ترمیم محل مشکل زبانی، از وقفه گفتمان محتوا محور اجتناب میشود و زبان آموزان دگر ترمیمی گفتارهای خود را آغاز نمیکنند بلکه به نوعی در خواست کمک از دیگران دارند.
لی یو - - 2009 پژوهشی را در زمینهی سازمان ترمیم بر روی چینی زبانانی که در حال یادگیری زبان انگلیسی در سطح متوسطه بودند انجام داد. نتایج این تحقیق نشان داد که زبان آموزان سطح متوسطه در مقایسه با سطح پیشرفته از ترمیم بیشتر و خصوصا خود ترمیمی استفاده میکنند. وی برای تقسیم بندی خود ترمیمی در زبان دوم از نظر بردارت - - 1991 استفاده نموده و معتقد است خود ترمیمی در زبان دوم عبارت است از: ترمیم با استفاده از همان اطلاعات، ترمیم با استفاده از اطلاعاتی متفاوت و ترمیم متناسب، که در این پژوهش درصد استفاده از ترمیم با استفاده از اطلاعات متفاوت بیشتر بود. یاسویی - - 2010 نیز به مطالعهی ترمیمهای گفتاری در ارتباطات انگلیسی آموزان ژاپنی در یک محیط یادگیری غیر رسمی پرداخته است.
هدف وی دستیابی به الگوهای ترمیمی سخنگویان غیربومی در دو سطح پیشرفته و مبتدی بوده است. نتایج نشان داده است که برخلاف یادگیرندگان سطح مبتدی که از دگر ترمیمی استفاده میکردند، یاد گیرندگان سطح پیشرفته کاربرد راهبردهای خود ترمیمی را ترجیح میدادند. خدادادی و علیفتحآبادی - - 2012 نیز به بررسی رابطه میان سطح تسلط زبانی و ترمیمهای گفتاری در کلاسهای درس انگلیسی در یک مدرسه خصوصی در مشهد پرداختند. دادههای تحقیق شامل دو کلاس در سطح متوسطه و دو کلاس در سطح پیشرفته بود.
نتایج حاکی از این بود که زبان آموزان هر دو سطح در مکالمات خود، خود ترمیمی را بر دگرترمیمی ترجیح میدادند. همچنین زبان آموزان سطح پیشرفته در مقایسه با سطح متوسطه دگرترمیمی خود آغازی را نیز در مکالمات خود به - کار میگیرند که نشان میدهد هرچه زبان آموزان تسلط بیشتری در زبان خارجی به دست آورند، اعتماد به نفس آنها در طلبیدن مشارکت مخاطبشان به مکالمه افزایش مییابد.
