بخشی از مقاله
مقدمه
اسلام براي خانواده قداست و منزلت خاصی قایل شده است؛ به نحوي که بنا و نهادي با آن قابل مقایسه نیست. قرآن کریم از پیوند ازدواج به »پیمان محکم« یاد نموده،2 وخانواده را »نعمت الهی« نامیده است.3 رسول گرامی اسلام نیز که سخنانش همتا و همپاي وي است، خانواده را محبوبترین و عزیزترین بنا نزد خداي سبحان توصیف کرده و فرمود است: »مابنِی فِی الْإِسلَامِ بِنَاءَحأب إِلَی اللﱠهِعزﱠو جلﱠو أَعزﱡ مِنَ التﱠزْوِیجِ4.« اسلام عزیز، نه تنها ازدواج را پیوندي مبارك و مقدس بهشمار آورده است، بلکه هرگونه واسطهگري براي تشکیل خانواده5 یا استواري روابط خانوادگی را دو خورستایش و مستحق پاداش دانسته است1 و در مقابل، تلاش براي تضعیف یا انحلال نهاد خانواده را گناهی عظیم و نابخشودنی بهشمار آورده است.2
نگاه قانون اساسی جمهوري اسلامی ایران نیز به خانواده یک نگاه خاص است. اصل دهم قانون اساسی، خانواده را »واحد بنیادي جامعه اسلامی« نامیده و مقرر داشته است: »همه قوانین و مقررات و برنامهریزيهاي مربوط باید در جهت آسان کردن تشکیل خانواده، پاسداري از قداست آن و استواري روابط خانوادگی بر پایه حقوق و اخلاق اسلامی باشد.«با این نگرش متفاوت و متمایز به خانواده در دین مبین اسلام و قانون اساسی جمهوري اسلامی ایران، انتظار میرود که خانواده در کشور ما در کانون توجهات، و پیوندهاي خانوادگی در استواري کامل باشد؛ لکن متأسفانه چنین نیست.
از ویژگیهاي زمانیکه در آن زندگی میکنیم، روند رو به تزاید اختلافات خانوادگی و طلاق و جدایی است. اگر بسیاري از آسیبهاي اجتماعی مختص جوامع غربی است و جوامع اسلامی از آن دور بوده و هست، سستی روابط خانوادگی آسیبی است که جامعه اسلامی ما نیز به آن مبتلا شده است.3 سستی روابط خانوادگی براي »خانواده« و »جامعه« آسیبهاي جدي به دنبال دارد و مبناي تحکیم خانواده نیز به همین دو مصلحت مهم، یعنی »خانواده« و »جامعه« برمیگردد. اختلاف در خانواده، آرامش و آسایش را از بین میبرد؛ در این شرایط، نیازهاي جنسی و عاطفی بیپاسخ میماند، و مهر و محبت از کودکان دریغ میشود. در این وضعیت، جامعه نیز بینصیب نمیماند.
گروهی از انسانها در قبال نیازهاي اشباع نشدة خود مقاومتی ندارند و اگر مجاري صحیح و مشروع مسدود یا پرهزینه گردد، به مسیرهاي نامشروع کشیده میشوند و بدین ترتیب، عزوبت از یکسو و اختلافات خانوادگی از سوي دیگر تهدیدي جدي براي اخلاق و عفّت عمومی بهشمار میآید. و این همه، وقتی است که هنوز طلاقی رخ نداده باشد، که طلاق و آسیبهاي آن خود داستان دیگري دارد. به همین دلیل، تلاش براي تحکیم خانواده یک ضرورت جدي و یک وظیفه عمومی براي خانواده و خویشان محسوب میگردد.این تحقیق تلاشی براي شناسایی و ارائه راهبردهاي تحکیم خانواده است. البته راهبردهاي تحکیم خانواده موضوعی بسیار گسترده است و این تحقیق، تنها رویکرد حقوقی دارد.
بدیهی است تنها بخشی از مشکلات خانواده جنبه حقوقی دارد و حقوق نیز در حل مشکلات خانواده ظرفیت محدودي دارد. با وجود این، ظرفیتهاي حقوق در حل مشکلات خانواده را نباید دست کم گرفت. این تحقیق میکوشد اهم مشکلات حقوقی خانواده را شناسایی نموده و براي آن راهحلهاي مناسب ارائه نماید. بعضی از این راهحلها ناظر به شکل و شیوة قانونگذاري در کشور است؛ بعضی دیگر به محتواي قوانین موضوعه نظر دارد.این تلاش زمانی کامل میشود که در کنار تلاشهاي حقوقی براي تبیین راهبردهاي تحکیم خانواده، گامهاي بزرگتر دیگري براي تبیین راهبردهاي اخلاقی، اقتصادي، فرهنگی، اداري، و سایر راهبردها برداشته شود.
.1 مفهومشناسی و ظرفیتسنجی راهبردهاي حقوقی تحکیم خانواده
در این قسمت، نخست مفهوم واژهها و اصطلاحات اصلی تحقیق و سپس ظرفیت راهبردهاي حقوقی در تحکیم روابط خانوادگی مورد بررسی قرار میگیرد.
.1-1 مفهومشناسی راهبردهاي حقوقی تحکیم خانواده
.1-1-1 راهبرد حقوقی
از حیث واژهشناسی، راهبرد یک کلمه ترکیبی است - راه – برد - و میتوان به جاي آن از اصطلاح »خطﱢ مشی« استفاده کرد.1 ظاهراً واژة استراتژي2 با وجود غیر فارسی بودن تعبیر شناختهشدهتري از مفهوم راهبرد است. در علم مدیریت، استراتژي به ابزارهایی اطلاق میشود که یک مؤسسه یا شرکت میتواند به وسیله آن به هدفهاي بلند
