مقاله راهکارهای بهره مندی از فناوری اطلاعات در راستای اقتصاد مقاومتی با تاکید بر حمایت از تولید ملی

بخشی از مقاله

راهکارهاي بهره مندي از فناوري اطلاعات در راستاي اقتصاد مقاومتی با تاکید بر حمایت از تولید ملی

چکیده
باتوجه به نام گذاري سالجاري به عنوان سال تولید ملی، حمایت از کار و سرمایه ایرانی و همچنین تحریمهاي بی- سابقه علیه دولت و ملت ایران یکی از مولفههاي ضروري براي نیل به هدف یاد شده، فرهنگسازي درخصوص اقتصاد مقاومتی است.
تعداد کاربران اینترنت در ایران در حال حاضر بیش از 32میلیون نفر و ضریب نفوذ اینترنت بالغ بر42 درصد می-باشد و با توجه به رشد روز افزون سامانه هاي اطلاعاتی شاهد عضویت تعداد بسیاري از کاربران اینترنت در شبکه - هاي اجتماعی هستیم به گونهاي که بسیاري از ایرانیان به وِیژه قشر نوجوان و جوان بیشترین اعضاي معروفترین شبکه هاي اجتماعی را تشکیل دادهاند. درحال حاضر این گروههاي سنی خریدار بسیاري از کالاهاي مصرفی و بعضا لوکس و غیرضروري میباشند که با رویکرد اقتصاد مقاومتی مغایر است و مطالبی که در این شبکه هاي اجتماعی منتشر میشود نقش بسزایی در شکلدهی فکر و هدایتگري ذهن این قشر عظیم از جامعه دارد.
در این مقاله ضمن بررسی اسنادي نقش شبکه هاي اجتماعی در فرهنگسازي حول موضوع اقتصاد مقاومتی، پاسخهاي کسب شده از 40 تن از صاحبنظران این حوزه در خصوص آسیبهاي موجود در این مقوله و راهکارهاي رفع آنها ارائه میگردند.
نتیجه بررسی پاسخهاي ارائه شده بیانگر این موضوع است که لازم است تیمهاي تخصصی با سرگروهی تعداي از صاحبنظران تشکیل و با عضویت در انجمن هاي گوناگون به ارائه محتواهاي علمی و مستدل حول موضوع اقتصاد مقاومتی و ارائه پاسخ براي سوالات و شبهات ارائه شده در انجمن ها بپردازند. همچنین لازم است تولیدکنندگان ایرانی ضمن بررسی عملکرد بعضی از تولیدکنندگان موفق خارجی که توانستنهاند با ایجاد شبکه هاي اجتماعی خاص و یا حضور در سایر شبکه هاي اجتماعی به شکل دهی سلیقه مخاطبان براي تقاضاي محصولاتشان بپردازند توجه ویژهاي کنند.
کلمات کلیدي: تولید ملی، اقتصاد مقاومتی، اینترنت، شبکه هاي اجتماعی.

-1مقدمه
پیچیده ترین و مهمترین مؤلفه امنیت ملی در هر کشور، امنیت فرهنگی است. از نگاه گونهشناسی تهدید، چنانکه باري بوزان نیز میگوید: یکی از اساسیترین تهدیدها علیه امنیت و منافع ملی هر کشور، تهدیدهاي فرهنگی است که با چهرهاي پنهان و پیچیده ، این امکان را براي صاحبان قدرت فراهم میآورد که در مسیر همسان سازي فرهنگی و مدیریت تصاویر ذهنی جوامع مخاطب، گام بردارند. در واقع تهدید فرهنگی، در قالب ادغام هویتهاي فردي و محلی در هویتی جهانی مطرح می شود.[1] به موازات تخریب پايبندي و انگیزه مردم به استمرار شیوه زندگی مرسوم خود با حفظ فرهنگ، زبان و مذهب؛ زمینه براي بروز درگیريهاي فرهنگی اجتماعی فراهم میشود.[2]
در عصر انقلاب اطلاعاتی - ارتباطی، دسترسی به قدرت فن آوري اطلاعاتی، اصلی ترین ابزار برخورداري از قدرت نرم
آرام یا قدرت معنوي، در مقابل قدرت سخت و خشن یا قدرت مادي است. گفته می شود عملکرد قدرت سخت و خشن براي اجبار دیگران به انجام کاري، بر پایه به کارگیري تهدیدها یا امتیازها استوار است؛ درحالی که قدرت نرم
آرام، از راه جذب و متقاعد کردن دیگران به پیروي و پذیرفتن ارزش ها، اصول، قواعد و نمادهاي قدرت مذکور، به هدفهاي ملی و بینالمللی خود می رسد.
میزان زمان صرف شده براي حضور در فضاي مجازي و اینترنت در بین کودکان و نوجوانان بیشتر از سایر اقشار جامعه است. گروههاي اجتماعی به مثابه یک رسانه افزون بر دسترسی آسان از میزان اثرگذاري بالایی برخوردار است. از این رو بسیاري از نظامهاي سیاسی از شبکه هاي اجتماعی براي القاي دیدگاههاي سیاسی، اقتصادي، اجتماعی و فرهنگی خود استفاده میکنند. دسترسی آسان و اثرگذاري بالاي این رسانه، در کنار عوامل دیگر باعث ایجاد دیدگاههاي مختلفی در بین متخصصان رسانه شده است.
جذابیت و اثرگذاري بیش از حد روش غیرمتقیم بیان مطالب و مقاومت مخاطبان در مقابل پیامهاي مستقیم در برخی برنامه ها، مدیران شبکه هاي رسانهاي را بر آن داشته است تا اهداف و خواسته اي خود را در لایه هاي پنهان محتواي تولیدي در شبکه هاي اجتماعی، به ویژه برنامه هاي خاص کودکان و نوجوانان را دوچندان میکند.
با برجسته شدن چهره دوم قدرت، راهبرد دست یابی به امنیت؛ افزایش قدرت نرم خودي و کاهش قدرت تأثیرگذاري هنجاري دیگر بازیگران به عنوان حریف است. به موازات ایجاد تغییر گفتمان امنیت سازي در بستر تحولات روابط بین الملل، مؤلفه هاي تقویت اقتدار ملی، از الگوهاي متعارف و دستهبنديهاي سنتی نظریههاي امنیت بر محور تهدید سخت، متوجه موج دوم گفتمانهاي امنیتمحور، در چارچوب قدرت و تهدیدهاي نرم مبتنی بر مباحث هنجاري و هویتی شده است.
ایجاد تغییر در مواردي چون علایق جوانان، نوع پوشش، ادبیات و منابع مطالعاتی، چگونگی صرف اوقات فراغت، موسیقی رایج، و نیز ایجاد گسست و بیگانگی با سنت هاي فرهنگی و فرهنگ ملی در میان نسل جوان و از هم گسیختگی نظام اجتماعی، از آثار تغییر در نظام ارزشی جوامع به شمار می رود. در واقع هویت ملی، دینی و اجتماعی ملتها از کانون هاي مهمی است که آماج فعالیتهاي رسانهاي قرار میگیرد.
بنابراین، دیپلماسی فرهنگی و رسانه ها دو ابزارِ اعمال ستیز نرم در سیاست جهانی تلقی می شوند.[3] از آنجا که ویژگی بارز قرن حاضر، گسترش ارتباطات و شکل گیري جهان مجازي است، به نقش و اهمیت رسانه ها در تولید قدرت نرم خودي و مقابله با اعمال قدرت مهاجم، باید توجه جدي شود. در این دوران که مخاطبان با فشردگی زمان، مکان و فضا روبه رو هستند، توان تأثیرگذاري رسانه ها بسیار بیشتر از گذشته است. به این ترتیب، فرهنگی که سریع تر و پویاتر خود را با شرایط جدید همساز کند، بازیگر مؤثرتري است و توان مندي افزون تري در عرصه بینالمللی براي پیشبرد اهداف و مقاصد ملی به دست میآورد.
الگوي رفتاري امریکا در برخورد با جمهوري اسلامی ایران در شرایط موجود، با اینکه از قابلیت نظامی مؤثري برخوردار است، مبتنی بر بهرهگیري از تکنیکهاي نرمافزاري است. به این ترتیب، بهرهبرداري از دیپلماسی عمومی در حوزه قدرت نرم و بهطورکلی نیروهاي نامتقارن، اگرچه روند طولانیتري براي رسیدن به نتیجه در مقایسه با اقدامات نظامی دارند، داراي سه مزیت در خور توجه هستند:

نخست اینکه اقدام مؤثري در راستاي کاهش هزینه هاي عملیاتی است؛ دوم اینکه جنگ نامتقارن، مخاطرههاي امنیتی فراگیري را براي کشورهاي تهدید شونده فراهم میآورد؛
سوم اینکه از ظهور شرایط پرمخاطره و پیشبینی نشدنی در اقدامات سخت افزارانه پرهیز میشود.
اگرچه در سیاست هاي امنیتی امریکا در مورد جمهوري اسلامی، یک راهبرد ترکیبی از هر دو رویکرد سخت و نرم به چشم می خورد، پژوهش حاضر نشان میدهد که در شرایط کنونی، استراتژي غیرخشونت آمیزِ منطبق بر فریب و عملیات روانی، در اولویت نخست قرار دارد؛ هرچند به کارگیري زور را نیز در شرایط واپسین، از نظر دور نداشته است. بخش بزرگی از عملیات نامتقارن امریکا، بر رویگردانی مردم ایران از نظام جمهوري اسلامی و همچنین هویت ملی ایرانیان متمرکز شده است. باید در نظر داشت که راهبرد خارجی ایالات متحده، به لحاظ تاکتیکی انعطاف پذیر است. بنابراین، مسیرهاي رسیدن به مقاصد و منافع ملی خود را همواره ارزیابی می کنند و با تغییر تاکتیک ها، در راه رسیدن به اهداف خود می کوشند. به این ترتیب تغییر تاکتیک ها نباید به معناي تغییر سیاست واشینگتن ارزیابی شود و البته در استراتژي کلان امریکا به سادگی تغییر ایجاد نمیشود.

از جمله عادتهاي مناسب رفتاري و شاید پسندیدهترین عادت اجتماعی که براي توسعه همهجانبه هر ملتی لازم و ضروري است، عادت کردن کودکان و نوجوانان آن ملت به تفکر درست و خوب اندیشیدن است.
نتایج پژوهش حاضر به مسئولان فرهنگی کشور در بالا بردن فرهنگ عمومی جامعه و تصمیمگیريهاي درست براي تشویق نوجوانان و جوانان به حرکت در راستاي اقتصادي مقاومتی کمک میکند.

-2شبکه هاي اجتماعی
فضاي سایبر(اینترنت) با توجه ویژگیهایی مانند دیجیتالی بودن، حافظه مجازي، تعاملی بودن، واقعیت مجازي، جهانی و فرامرزي بودن، دستیابی به آخرین اطلاعات، جذابیت و تنوع، آزادي اطلاعات و ارتباطات در حال تبدیل شدن به جزء لاینفک زندگی انسانها میشود[9] و فکر و تخیل ادامه حیات بشري بدون دادههاي فناوري اطلاعات و ارتباطات غیرقابل تحمل است.
جمعیت شبکه هاي اجتماعی به صورت نمایی در حال رشد است .[12] به طوري که طبق رتبه بندي الکسا1 شبکه اجتماعی فیسبوك در دومین رتبه بازدید در جهان قرار دهد (گوگل در جایگاه اول این رتبه بندي قرار دارد).
شبکه هاي اجتماعی آنلاین در بردارنده تعداد زیادي از کاربران است که با یکدیگر روابط دوستانه، تحصیلی یا کاري دارند، این افراد میتوانند دوستان، علایق و سرگرمیهاي خود را در چنین محیطهایی بیایند. در ادبیات به ساختار اجتماعی از افراد که داراي روابط کاري یا دوستانه با یکدیگر بوده و شامل گرهها (افراد)، لبه ها (ارتباط بین افراد) و اطلاعات موجود در گرهها و لبه ها میباشد، شبکه هاي اجتماعی گفته میشود. [8]
یکی از بهترین روش ها در اینترنت براي ارتباط افراد با یکدیگر، استفاده از شبکه هاي اجتماعی در انواع مختلف است.[3] شبکه هاي اجتماعی براي این منظور داراي مزایاي بسیار زیادي هستند. براي مثال استفاده از آنها رایگان بوده و همچنین کار کردن با آن راحت است و نیاز به دانش و تجربه زیادي در مورد اینترنت ندارد. این به آن معنی است که هر شخصی می تواند با استفاده از شبکه هاي اجتماعی با دیگران ارتباط برقرار نماید. امروزه چند صد شبکه اجتماعی در اینترنت وجود دارد که ارتباط میان میلیونها تن از مردم در سراسر دنیا را با استفاده از فناوري هاي جدید و پیشرفته برقرار نموده است.[4] تمامی این سایتهاي شبکه هاي اجتماعی قادر به نگهداري و حفظ ارتباطات قدیمی افراد و همچنین ایجاد ارتباطات جدید میان افراد غریبه هستند. برخی از شبکه هاي اجتماعی بر روي جنبه هاي خاصی از روابط افراد تمرکز می کنند. این تمرکز می تواند براساس عقاید مذهبی، سیاسی یا غیره باشد. بسیاري از شبکه هاي اجتماعی نیز افرادي را که مایل به عضو شدن در این شبکه ها هستند براساس همان جنبه هاي ذکر شده محدود می کنند. اقبال کاربران به شبکه هاي اجتماعی روز به روز بیشتر می شود و به نظر می رسد که دنیاي مجازي به تسخیر این شبکه ها درآمده است. نفوذ بالاي این شبکه ها باعث شده که سایت هایی که کارکردهاي متفاوتی نسبت به این شبکه ها دارند نیز در ساختارشان تجدید نظر کرده[6] و به امکانات مشابه شبکه هاي اجتماعی مانند سرویس وبلاگ، اشتراكگذاري متن، لینک عکس، ویدئو و موارد مشابه مجهز شوند. این روند تمایل به سمت شبکه هاي اجتماعی به ویژه در سایت هاي خبري و اطلاع رسانی به وضوح قابل مشاهده و ارزیابی است.
رشد روز افزون شبکه هاي اجتماعی باعث تغییرات زیادي در نحوه روابط بین انسان ها شده است که قابل انکار نیست. استفاده از شبکه هاي اجتماعی آنلاین بر روي تمامی جنبه هاي زندگی انسان مانند آموزش و مراقبت هاي پزشکی تأثیر گذاشته است. امنیت ملی هر کشوري نیز که شامل تمامی جنبه هاي زندگی اجتماعی در یک کشور می شود، نیز از این قائده مستثنی نبوده و مورد تأثیر قرار گرفته است. شبکه هاي اجتماعی داراي تأثیرات مثبت و منفی بر جامعه امروي هستند. آنها مانند شمشیر دولبه هستند که هم داراي منافع و هم داراي ضرر از بعد اجتماعی هستند.[5] براي نمونه در آشوب هاي اخیر انگلیس شبکه هاي اجتماعی مبتنی بر وب و همچنین شبکه هاي اجتماعی سرویس مسنجر در گوشیهاي بلک بري تأثیرات مثبت و منفی زیادي را ایفا نمودند و اولین نکته اي که در این نا آرامیها روشن شد، سبقتی است که شبکه هاي اجتماعی از شبکه هاي تلویزیونی در خبر رسانی و بسیج عمومی گرفته اند.

-1-2تاریخچه شبکه هاي اجتماعی
مفهوم شبکه هاي اجتماعی اولین بار توسط Vannevar Bush در سال 1930 مطرح شد، او ایده اي به نام((Memex که در آن یک فرد تمامی کتابها، ارتباطات و فایلهاي خود را ذخیره کرده و با دیگران به اشتراك قرار میداد را بیان نمود. در سال 1997 شبکه اجتماعی Sixdegree.com بر اساس نظریه 6 درجه فاصله2 ایجاد شد.[10] این نظریه در سال 1990 توسط John Guare روانشناس اجتماعی بیان شد که میانگین فاصله بین
افراد در کره ي زمین را در 6 درجه می دانست، به طوري که تمام افراد به طور میانگین با 6 ارتباط به هر فرد دیگري در دنیا متصل می شوند. Sixdegree.com به کاربران اجازه می داد که نمایهاي براي خود ایجاد کرده و لیست دوستان خود را در آن قرار دهند. این شبکه سه سال بعد از کار افتاد. دلایل اصلی شکست Six degree تکنولوژي پایین وب و نبود کاربردها و ویژگیهاي مناسب، موفق نبودن در جذب کاربران و عدم کارایی تبلیغات آنلاین جهت پشتیبانی مدل کسب و کار این سایت بیان شد. پس از آن شبکه هاي اجتماعی بسیاري، با سرویسهاي متنوعتر روي کار آمدند.

-2-2انواع شبکه هاي اجتماعی
از جمله شبکه هاي اجتماعی پر طرفدار می توان به فیسبوك و گوگل پلاس اشاره نمود که دو رقیب سر سخت شناخته می شوند. این شبکه ها سرویس هاي بسیار جذابی را به کاربران خود ارائه می دهند[10]، و به همین دلیل اطلاعات قرار گرفته در شبکه هاي اجتماعی آنلاین می تواند ایجاد تهدید و بروز آسیب هاي زیادي براي کاربران، سازمانها یا دولت آنها شوند.[11]
میدانیم که انقلاب مصر و موج اعتراضات در این کشور با فراخوان تجمع در روز 25 ژانویه در صفحه »کلنا خالد سعید« در فیسبوك آغاز شد. شبکه هاي اجتماعی آنلاین در مصر تا قبل از مسدود شدن اینترنت براي سازماندهی اعتراضات ضد دولتی به کار گرفته شدند و پس از قطع شدن سرویس اینترنت معترضین از روشهاي جایگزین استفاده کردند.[5]
براساس بررسیهاي به عمل شبکه هاي اجتماعی حجم عظیمی از بازدیدهاي کاربران فضاي مجازي را تشکیل می-دهند. نمودار 1 آمار بازدید شبکه هاي اجتماعی را بر اساسwww.alexa.com نشان میدهد.[7]

در ادامه به معرفی چند شبکه اجتماعی پرطرفدار که ایرانیان بسیار زیادي در آنها عضو هستند میپردازیم:

-1-2-2شبکه اجتماعی فیسبوك
این شبکه پر طرفدارترین شبکه اجتماعی تا کنون شناخته میشود. جهت عضویت در این سایت کاربر میبایست نام، نام خانوادگی، ایمیل، رمز عبور، جنسیت، تاریخ تولد و کد امنیتی را وارد نماید. پس از ورود سه مرحله شامل یافتن دوستان از طریق سرویس هاي ایمیل، تکمیل اطلاعات نمایه و بار گذاري تصویر (با امکان عکس گرفتن از طریق دوربین وب(3 کامل خواهد شد (تمامی این مراحل قابل پرش4 می باشد). سمت راست بالاي صفحه شخصی کاربر، شامل منوي خانه، نمایه، یافتن دوست و حساب کاربري است. در سمت چپ بالاي صفحه سه لوگو تحت عنوان درخواست دوستان، پیام ها و اخطارها وجود دارد، در وسط صفحه نیز نوار جستجو قرار دارد. در فیس بوك یک منبع باز بوده که مستندات و کد هاي خود را در قسمت منبع باز5 توسعه دهندگان در اختیار کاربران قرار می دهد.

-2-2-2شبکه اجتماعی توییتر
این شبکه به عنوان یک میکرو بلاگ بوده و دومین رتبه ي بازدید را در میان شبکه هاي اجتماعی دارا است.[9]
عضویت در این شبکه اجتماعی مانند عضویت در فیس بوك است. از ویژگی هاي این سایت ارسال توییت در 140 حرف به دیگران است، که مواردي چون اخبار و نظرات کاربران را در بر میگیرد. دیگر ویژگی سایت، ارسال توییت کاربر، دریافت توییت و به روز رسانی دیگر کاربران از طریق تلفن همراه به صورت رایگان در بیش از 60 کشور جهان است. کاربران میتوانند منابع این شبکه را در قسمت توسعه دهندگان مشاهده نمایند.

-3-2-2شبکه اجتماعی لینکداین
این شبکه اجتماعی با هدف جمع آوري اطلاعات و رزومه کاربران و در اختیار گذاشتن آنها به کارفرمایان شکل گرفته است.

شبکه اجتماعی ماي اسپیس
کاربران در این شبکه اجتماعی می توانند علاوه بر ارتباط با دوستان خود به موسیقی، تلویزیون، فیلم و بازي هاي مورد علاقه خود دسترسی داشته باشند. جهت عضویت در این سایت میبایست نوع عضویت (شخصی، آهنگساز، فیلمساز، کمدین) را مشخص نمود، بقیه موارد شبیه به فیس بوك است. اساس این شبکه منبع باز بوده و کاربران قادر به اشتراكگذاري کاربردهاي ماياسپیس خود هستند.

-4-2-2شبکه اجتماعی اورکات
این شبکه اجتماعی که به پیشنهاد گوگل راه اندازي شد، پیش از این جهت عضویت نیاز به دعوتنامه داشت، اما هم اکنون کاربران می توانند با حساب کاربري گوگل در این شبکه عضو شوند. این شبکه برپایه اجتماع باز6 است و کاربران مانند شبکه هاي مطرح شده در بالا می توانند مستندات((API مورد نیاز خود را از سایت دریافت نمایند.

ارسال پیام و وضعیت از طریق پیامک به صورت رایگان، تنها در کشور برزیل امکان پذیر است.
این شبکه اجتماعی براي گفتگوي کاربران از جیتاك استفاده می کند و کاربران می توانند با دوستان خود در گوگل نیز گفتگو نمایند، ویژگی استفاده از جیتاك که امکانی متمایز به اورکات اضافه نموده، قابلیت ویدئو چت آن است.

-5-2-2شبکه اجتماعی هاي5
کاربران هم از طریق عضویت در سایت و هم از طریق حساب کاربري فیس بوك خود می توانند به این شبکه وارد شوند. بازي آنلاین این شبکه مانند فرند استر بسیار جالب توجه است و ششمین سایت بازي هاي اجتماعی دنیا محسوب میشود.

-6-2-2شبکه اجتماعی کلوب
این سایت در سال 1383 ایجاد شده و مخاطبین بسیاري را در ایران به خود جلب نموده است. طبق رتبه بندي www.alexa.com این سایت رتبه 11 را در ایران به خود اختصاص داده است.[7]

-7-2-2شبکه اجتماعی فیس بکس
این شبکه شباهت زیادي به توییتر داشته و کاربردهاي آن منطبق با کاربردهاي توییتر است. از لحاظ منو ها شباهت زیادي به توییتر و فیسبوك دارد.
در واقع شبکه هاي اجتماعی مکانی هستند که مردم میتوانند از اندیشه ها، خواسته ها و دلبستگیهاي خود را به اشتراك بگذارند و میتوان آنرا شکل دیگري از اجتماعات واقعی محسوب کردکه نوع جدیدي از پیوند اجتماعی را در فضاي وب ایجاد نمودهاند. شاید همین سخن خانم کلینتون کافی باشد که گفته است »صفحات فیس بوك متقاضیان ویزا به آمریکا به شکل ویژهاي مورد بررسی قرار میگیرد[11] « قابل ذکر است که فیس بوك بیش از 400 میلیون عضو دارد.
ایرانیان در میان کاربران اینترنتی و به طور خاص در استفاده از امکاناتی مانند وبلاگنویسی با حضور در وب- سایتهایی مانند »اورکات« همیشه در بالاترین ردهها قرار دارند. به عنوان نمونه، تعداد جوانان ایرانی در میان اعضاي این وبسایت در رتبه سوم قرارد دارد به گونهاي که تعداد ایرانیهاي عضو، نصف آمریکاییها و دوبرابر هنديها می- باشد. البته باید این نکته را نیز مورد توجه قرار داد که این آمار مربوط به کسانی است که محل سکونت خود را خارج از ایران ذکر نکرده اند.[8]