بخشی از مقاله
چکیده
حجاب و پوشش یکی از احکام ضروري اسلام به شمار میرود که متأسفانه وجود شکاف وعدم تطابق از لحاظ نظري و عملی در اجراي این فریضه به وضوح در جوامع اسلامی ایرانی مشاهده میگردد، به این صورت که دستورات اسلامی، جوامع انسانی واسلامی را به سمت لزوم حجاب و مقررات آن فرا میخواند ولی در مقابل این دستورات صریح الهی، آنچه که بصورت عملی در مورد حجاب در اکثر جوامع اسلامی پیاده میگردد غالباً در خلافجهت ویا زاویه داربا دستورات و مبانی اسلامی میباشد.
لذا در این مقاله سعی برآن است که راهکارهایی براي پرنمودن این فاصله و شکاف میان مبانی نظري اسلامی از یکسو و اجراي عملی فریضه حجاب در جوامع اسلامی ایرانی از سوي دیگرارائه گردد تا بتوان تطبیقی واقعی میان مبانی تئوریک ونظري اسلام و عملیاتی شدن این مبانی در جوامع اسلامی ایرانی برقرار نمود و با شناخت و آسیبشناسی عواملی که باعث عدم اجراي عملی فریضه حجاب میشوند و همچنین شناسایی عوامل مشوق به حجاب و گسترش و اجراي آن درجهت مطابق نمودن احکام اسلامی در دو بعد تئوریک و عملی و به عبارتی عملیاتی شدن مبانی نظري اسلام در جوامع گامهایی اساسی برداشته شود.
یافته اصلی ما در این نوشتار تصویب اصول صحیح حجاب و پوشش - با همکاري کارشناسان دینی و جامعهشناسی - توسط نهادهاي اجرایی کشور و ابلاغ آن به کلیه دستگاهها، نهادها و سازمانها، جهت عملیاتی نمودن در جامعه اسلامی همراه با نظارت و کنترل مستمر میباشد. روش تحقیق بهصورت کتابخانهاي و میدانی است؛ که از قرآن کریم، منابع و نرمافزارهاي تفسیري و حدیثی استفاده شده است.
مقدمه
امام علی - - : »ثمرة عفت و پاکدامنی، محفوظ ماندن از گناه میباشد« - آمدي،1381، . - 256 قرآن کریم و معصومین - - در تبیین چگونگی و لزوم حجاب و دیگر مسائل مربوط به آن از هیچگونه رهنمود هدایتگرانه فروگذاري ننمودهاند؛ از طرفی با وجود تمام این تبیینها شاهد هستیم که در اکثر جوامع اسلامی و برخلاف دستورات و تعالیم دینی مبنی بر لزوم رعایت حجاب آنچه که در عمل مشاهده می شود تمایل جوامع به سمت دیگري که همان عدم رعایت قوانین حجاب است و آنچه که در دستورات دینی به آن فرمان داده شده است یک چیز است و آنچه که اکثر جوامع اسلامی انجام میدهند چیز دیگري است.
بدیهی است که در نظام اسلامی باید قوانین و مقررات بر اساس مبانی اسلام برقرار و جاري باشد و این مسئله در تمام نقاط دنیا نیز به همین صورت است که هر جامعه و کشوري مطابق با قوانین و اعتقادات جمعی درون خود، کتاب قانون اساسی خود را مینویسد و بعد از تدوین، به اجراي مفاد آن متعهد میگردد و این تعهد در همه جوامع انسانی یعنی هم اسلامی و هم غیر اسلامی و حتی جوامع غیر دینی امري پذیرفته شده و الزامیست؛ یعنی اینکه موقعی که در جامعه و کشوري بعد از بررسیهاي لازم و بر اساس اصول اعتقادات خود، قانونی در سطح کلی براي تمام جامعه تدوین میشود آن قانون و اجراي آن قانون براي همه افراد آن جامعه امري ضروري و الزامیست و همه باید بر اساس آن قانون حرکت نموده و در عمل نیز به قوانین موضوعه در آن کتاب قانون، پایبند باشند.
در کشورهاي مستقل جهان که هر کدام بر اساس دین و اعتقادات خاص خود شکل گرفته است دیده میشود که اگر کسی از افراد آن جامعه برخلاف قوانین جاري در آن کشور و جامعه عملی مرتکب شود با قاطعیت با شخص خطاکار برخورد شده و بسته به نوع تخلف صورت گرفته تنبیه و مجازات میشوند و بهعلت برخورد با آن فرد خاطی ، نظم آن جامعه و قوانین آن جامعه در عمل حفظ میشود بهگونهاي که حتی اگر افرادي از کشور و جامعهاي دیگر در جامعه آنها تردد نمایند باید بر اساس قوانین کشور و جامعه میزبان عمل کنند.جامعه و کشور اسلامی نیز از این موضوع » تعهد به قوانین« مستثنی نیست و ملل جوامع اسلامی نیز فراخور اعتقادات اسلامی خود، قوانینی را در سطح کلان براي کشورهاي خود وضع نمودهاند و باید وضع نمایند که تمامی افراد آن جامعه باید به آن قوانین احترام گذاشته و در عمل نیز متعهد به آن قوانین باشند.
یکی از مهمترین موضوعات، حجاب و پوشش است بهگونهاي که تفاوت ظاهري یک کشور اسلامی با یک کشور غیر اسلامی در نگاه اول از وضعیت حجاب و پوشش افراد آن ناحیه به خوبی قابل تشخیص است؛ لذا ضرورت دارد که در وهله اول در جوامع اسلامی که دین اسلام مبنا و اساس اعتقاد تمام مردمان آن جوامع است قوانین اسلامی به صورت مکتوب تدوین شود و در مرحله دوم، حتما ضرورت دارد که این قوانین دینی عملیاتی و اجرایی شوند و براي اجراي این مرحله دوم تدابیر منطقی و مفید و سازگار با جوامع اسلامی مختلف در نظر گرفته شود تا جوامع و کشورهاي اسلامی شاهد اجراي عملی قوانین اسلامی در زمینه حجاب و دیگر قوانین اسلامی باشند.
لذا در این نوشتار با مطالعه وضعیت حجاب و پوشش در جوامع اسلامی و در جامعه ایران به بررسی راهکارهاي براي تحقق و تطبیق عملی مطالبات دین اسلام از جوامع اسلامی و عملی نمودن و اجرایی نمودن این فرامین الهی در جوامع پرداخته شده تا این فریضه الهی به صورت عینی و عملی در جوامع اسلامی پیاده گردد. براي رسیدن به این هدف باید آسیبها و موانعی نیز که در مقابل این مسیر قرار دارد شناخته شده و در رفع آنها کوشید به این معنا همانطور که قوانین و مقرراتی براي اجراي عملی احکام اسلامی در مورد فریضه حجاب و پوشش باید از طریق نهادهاي ذیربط وضع و اعمال شود باید به موازات این کار تدابیري اتخاذ شود تا ضمن شناخت آسیبها و موانع اجراي احکام اسلامی در مورد حجاب با موانع اجراي عملی آن برخورد منطقی و مدیریتی شده و با برداشتن این موانع در جهت تسریع روند تطبیقی و اجرایی شدن دستورات اسلامی در مورد حجاب و سایر دستورات دینی گامهاي اساسی برداشته شود.
مفهوم لغوي و اصطلاحی حجاب
حجاب کلمهاي است عربی به معناي مانع و حامل میان دو چیز در مورد امور مادي و محسوسات ویا در امور غیر محسوس و معنوي است. در کتابهاي لغت این کلمه به معناي حائل، پرده، پنهان کردن و منع از تلاقی آورده شده است - فراهیدي، 1414، ج3، 86؛ طریحی،1380، ج2، 34 ؛ ابن منظور، 1405، ج1، 298؛ مصطفوي، ج2 ، . - 167 در مفردات راغب کلمه الحجب و الحجاب یعنی باز داشتن و ممانعت از دسترسی و رسیدن به چیزي و نیز به معناي جوف و باطن و آنچه که از دل پوشیده و پنهان است آمده است - راغب اصفهانی، 1412، ج1، . - 219 پوشش زن این است که در معاشرت با مردان بیگانه خود را بپوشاند و به جلوهگري و خودنمایی نپردازد. »زن مربی جامعه است، از دامن زن انسانها پیدا میشوند« - خمینی، 1368، ج6، . - 185
پوشش زن در قرآن وحدیث
حضرت فاطمه - - در پاسخ این سؤال که »براي زنان چه چیز بهتر است؟« فرمودند: »براي زنان بهترین چیز آنست که مردان را نبینند و مردان نیز آنان را نبینند« - اربلی، 1381، ج2، 23؛ قمی161،1391؛ ابن شهر آشوب، 1392، ج3، . - 119 در آیات 31 سوره مبارکه نور، 59 احزاب خداوند در مورد پوشش و حجاب مناسب سخن گفته است و این آیات براي رفع این شبهه شیطانی است که برخی ابراز میکنند که راجع به پوشش در قرآن بحثی نشده است خداوندي که به زنان امر میکند که در بیرون از منزل حتی خلخال به پا نبندید درحالیکه میزان تحریککنندگی کمی دارد چگونه مجوز بیحجابی و پوشیدن لباسهاي آنچنانی را میدهد؟! درحدیثی از رسول خدا - - آمده که دو گروه که اهل آتش هستند نمیخواهم به آنها بنگرم:
-1 گروهی که تازیانه به دست گرفته و به مردم آزار میرسانند. »
-2 زنانی پوشیده ولی برهنهاند به زشتی میگرایند و دیگران را به زشتی میکشانند ... آنان به بهشت نمیروند و بوي بهشت به مشامشان نمیرسد.« امام علی - - میفرمایند: » در آخر الزمان که بدترین زمانهاست - چون جهان پر از ظلم میشود - زنانی ظاهر میشوند که بیحجاب و عریان بیرون آمده، از دین خارج میشوند در فتنهها داخل و به شهوترانی روي آورده به لذتجوییها شتابانند حرام الهی را حلال و در جهنم همیشه خواهند ماند - ابن بابویه، 1367، ح. - 5 امام صادق - - : لا» یصلح للمرأه المسلمه أن تلبس من الخمر و الدروع ما لا یواري شیئاً؛ در شأن زن مسلمان نیست که لباسی مانند روسري و پیراهن بر تن کند که اندامش را نپوشاند« - حر عاملی، 1403، ج3، . - 281 دیده میشود که روسري زنان فقط تا نصفه و یا اندکی از سر را پوشانده و در واقع فرقی با نپوشیدن ندارد.
نقش حکومتها و دولتهاي اسلامی در اجراي عملی و تطبیقی احکام حجاب اسلامی
حکومتها و دولتهاي اسلامی نقش کلیدي در اجراي احکام حجاب اسلامی و یا عدم اجراي آن میتوانند ایفا نمایند. هرچه برنامهها و عملکرد آنها در این زمینه، مناسب و مسئولانهتر باشد به همان میزان در کل جامعه مقصد، احکام و قوانین حجاب بصورت عملی پیاده میگردد و بالعکس هر چه که عملکرد و تعهد آنان در این زمینه ضعیفتر باشد به همان میزان نیز کل جامعه در اجراي عملی احکام حجاب ضعیفتر عمل میکند.
در دهههاي اخیر در اکثر کشورهاي اسلامی، عملکردشان در زمینه اجراي عملی احکام حجاب متزلزل بوده و ضعیف عمل نمودهاند به نحوي که در بعضی از این جوامع وضعیت حجاب و پوشش، کاملاً متفاوت و یا حتی برخلاف دستورات دین مبین اسلام است به نحوي که مسئله بصورت کاملاً شخصی در آمده است یعنی مبنا بر این پایه و اساس قرار گرفته است که هرکس به هر آن چه که مایل است عمل کند و آن حکومتهاي اسلامی با بیتفاوتی تمام، نسبت به هر دو گروه - هم گروه با حجاب اسلامی و هم گروه بیتفاوت نسبت به حجاب - داراي دیدگاهی یکسان است و هیچ نظارت و کنترلی بر افرادي که مخالف قوانین حجاب اسلامی عمل میکنند ندارند.
