بخشی از مقاله
چکیده
فرهنگ راهکارهاي شایع موجه در یک جامعه براي رفع هرگونه نیاز واقعی یا غیر واقعی است. فرهنگ، مجموعه پیچیده اي از دانش ها، باورها، هنرها، قوانین، اخلاقیات، عادات و هرچه که فرد به عنوان عضوي از جامعه از جامعه خویش فرامی گیرد است. فرهنگ، راه مشترك زندگی، اندیشه و کنش انسان در یک جامعه است که الزاما همیشه صحیح و کامل نیست؛ بلکه فرهنگ ها اغلب دچار نقایص و اشکالاتی هستند که ادیان الهی به دنبال اصلاح آنها بوده اند. جامعه جاهلی نیز در عصر نزول فرهنگ هاي خطاي بسیاري داشت.
یکی از اهداف نزول آیات، اصلاح فرهنگ یا ارتقاي آن است. عملکرد قرآن با توجه به رسانه بودن آن نظام مند و به صورت الگویی بوده است که قرآن آن را معرفی می کند. با استخراج این مدل ها می توان براي بهبود فرهنگ جوامع مختلف گام برداشت. یکی از سوره هاي اجتماعی قرآن سوره حجرات است که با دقت در آیات آن می توان به برخی از این راهکارها دست یافت. این نوشتار در صدد است با روش تفسیر اجتهادي از سوره مبارکه حجرات راهکارهاي اصلاح فرهنگ را استخراج و بیان نماید.
مقدمه
فرهنگ راهکارهاي شایع موجه در یک جامعه براي رفع هرگونه نیاز واقعی یا غیر واقعی است. فرهنگ، جریان زندگی بشر در هر جامعهاي است. از آنجا که فرهنگ یک دستاورد بشري و تابع بینش ها و گرایشهاي انسان است، الزاما همیشه صحیح و کامل نیست؛ بلکه فرهنگ ها اغلب دچار نقایص و اشکالاتی هستند که ادیان الهی همواره به دنبال اصلاح آنها بوده اند. قرآن نیز به دنبال اصلاح فرهنگ جاهلی عصر نزول بوده و به عنوان یک وسیله ارتباط جمعی یا رسانه کهن راهکارهایی را اعمال نموده است که می توان در جامعه جاهلی مدرن امروز نیز به کار بسته شود. کنش هاي افراد در جامعه عصر نزول موجب نزول برخی از آیات قرآن بوده است.
قرآن به تناسب رفتارهاي مسلمانان با نزول آیات و کاربست برخی از راهکارها به اصلاح فرهنگی دست زده است. بر این اساس می توان با بررسی شان نزول و تفسیر آیات این راهکارها را به دست آورد. سوره حجرات از جمله سوره هاي اجتماعی قرآن به شمار می آید و نمود مساله اصلاح فرهنگی در آن بیشتر مشاهده می شود. یکی از وظایف تعریف شده براي رسانه ها، تولید و یا اصلاح فرهنگ است. - ر. ك: معتمد نژاد، - 7-3 :1390 نظریههاي ارتباطات به صورت کلی در مورد رسانه ها و وظایف آنان اظهار نظر نموده اند اما در مورد راهکارهاي رسانه اي در اصلاح فرهنگ نظریه خاصی تولید نشده است بلکه بیشتر وابسته به نظریه هاي هنجاري رسانه بایدها و نبایدهاي فرهنگی و ارزشی تعیین می گردد.
از طرفی کاستی ها و نقایص فرهنگی هر جامعه رسانه ها را مامور اصلاح فرهنگ قرار می دهد و از طرف دیگر نبود راهکارهاي دقیق متناسب با فرهنگ اسلامی معضلاتی را پیش روي رسانهها قرار داده است. بر این اساس استخراج این راهکارها از قران کریم که خود هم رسانه است و هم معجره اي الهی و حق مطلق به شمار می آید ضروري به نظر میرسد. براي این منظور باید از قرآن این کتاب آسمانی پرسید راهکارهاي رسانه اي اصلاح فرهنگ کدام است؟
آیا رسانه ها به هر نحوي می توانند فرهنگ را موضوع تغییر قرار دهند؟ بایسته هاي تغییر و اصلاح فرهنگ را متولیان فرهنگ چه کسی مشخص می کند؟ آیا شیوه هاي کنترل رفتار همچون تقویت، توبیخ و انذار در اصلاح فرهنگی نقشی دارند؟ و ... . نوشتار حاضر که پیشینه معتنا به ندارد، براي رسیدن به پاسخ براي این سوالات در مرحله گردآوري اطلاعات از منابع کتابخانه اي بهره برده و در ادامه آیات قرآن را با روش اجتهادي بررسی نموده است.
