بخشی از مقاله
چکیده
کشاورزی از بخشهای مهم در اقتصاد و تأمین منابع غذایی و نیازهای جامعه امروزی است، استفاده پایدار از منابع موجود در بخش کشاورزی اهمیت بسزایی دارد. کشاورزی پایدار سیستمی است که ضمن مدیریت صحیح و استفاده از منابع برای تأمین نیازهای غذایی بشر، کیفیت محیط زیست و ذخایر منابع طبیعی را افزایش میدهد. کشاورزی پایدار از شیوههای غیرکارای سنتی و غیراقتصادی جلوگیری کرده و بر استفاده از دانش و شیوههای مدرن کشاورزی تکیه دارد که باعث بازدهی بیشتر، بهبود روشهای استفاده از منابع محدود کشور در بخش کشاورزی و پایداری آنها میگردد. سیستمهای کشاورزی پایدار، سیستم هایی هستند که برای ثبات تولید در دراز مدت و سازگاری محیطی، بر نهادههای کم انرژی و مقادیر کمی مواد شیمیایی متکی هستند. مدیریت صحیح در بخش کشاورزی ضامن توسعه پایدار و استفاده بهینه از منابع موجود است. توسعه پایدار کشاورزی باعث حفظ منابع پایه، دستیابی به سود اقتصادی و حفاظت از محیط زیست میشود.
واژههای کلیدی: استفاده پایدار، دولت سبز، سیستمهای کشاورزی، محیط زیست، مدیریت صحیح
مقدمه
روند رو به رشد جمعیت جهان و در نتیجه آن نیاز بیشتر به تولیدات کشاورزی، از جمله مسائل مهمی است که بشر امروزه با آن روبه روست. در این میان توسعه پایدار راه تازهای برای رسیدن به آرمانهای بشر همراه با حفظ منابع و امکانات برای آیندگان فراهم مینماید. کشاورزی یکی از بخشهای مهم در اقتصاد و از منابع تأمین غذا در کشور است که در تولید ناخالص داخلی، ایجاد اشتغال، رفع نیازهای غذایی و صادرات نقش مهمی را ایفا میکند. اما از ظرفیتهای بالفعل و بالقوه آن بهدرستی استفاده نمیشود. کشاورزی در طی دهههای اخیر از منظر بهرهبرداری از اراضی و استفاده از منابع آب، افزایش عملکرد محصولات، بهبود بهرهوری نیروی انسانی، بهبود سطح تکنولوژی، استفاده از کود، سموم و بذرهای اصلاح شده و بکارگیری انواع ماشینآلات و ادوات کشاورزی بدون توجه به توسعه از منظر پایداری، رشد قابل توجهی داشته است.
بطوریکه حجم تولید این بخش در چند دهه اخیر بیش از سه برابر افزایش نشان داده است. با این حال هنوز موانع بسیاری چون مالکیت قطعات کوچک و بهرهبرداریهای اندک، سیاست-های کلان محدود کننده در این بخش، سطح سواد اندک و فقر کشاورزان از جمله عواملی است که اختصاص منابع و هزینه جهت بهبود این بخش را با مشکل مواجه نموده است. بدین منظور برنامهریزی برای دستیابی به هدف افزایش تولید میبایستی با در نظر گرفتن حفظ منابع پایه و توسعه پایدار، تأمین امنیت غذایی جامعه و حمایت از کشاورزان انجام شود - شمسی و همکاران . - 387:1383توسعه پایدار بهمنظور مدیریت و حفاظت از منابع پایه و معرفی و بکارگیری پیشرفتهای فنی و ساختار تشکیلاتی مناسب در این زمینه اهمیت بسزایی دارد. نظام توسعه پایدار کشاورزی یک نظام تولیدی است که بر شیوههای مدرن کشاورزی تکیه دارد و با استفاده از این شیوهها و مدنظر قراردادن مسائل زیستمحیطی، به اقتصادی بودن و بازده تولید میپردازد.
کشاورزی پایدار سیستمی است که ضمن مدیریت صحیح و استفاده از منابع برای تأمین نیازهای غذایی بشر، کیفیت محیط زیست و ذخایر منابع طبیعی را افزایش میدهد. این سیستم از نظر اقتصادی پویا بوده و مواد غذایی حاصل از آن، اثر سوء بر زندگی بشر ندارد و در حفظ و مراقبت از منابع برای نسلهای آینده نیز کوشش شده است - قنبری، برقی . - 218 : 1387کشاورزی پایدار، توسعه سیاستها و عملیاتی است که توانایی مردم را برای تولید غذا و پوشاک تضمین کرده، وضعیت اقتصادی و تجاری کشاورزی و ارزشهای اجتماعی را حفظ میکند، بیآنکه سبب تخریب منایع طبیعی شود. هدف کشاورزی پایدار اعمال مدیریت موفق بر منابع پایه کشاورزی یا بهعبارتی تطابق زیستمحیطی بوده تا بتواند نیازهای متغیر انسانی را در حال و آینده برطرف کند و درآمد خانوار را در بلندمدت ارتقا بخشد، در صورتی که اقتصادیترین و سودمندترین نحوه استفاده از انرژی و تبدیل آن به تولیدات کشاورزی، سبب تخریب حاصلخیزی خاک و کیفیت محیط زیست نشود - افراخته . - 47 :1392
کشاورزی پایدار شامل سیستمهای کشاورزی است که از نظر محیطی، مناسب و سودمند بوده و میتوانند ساختار اقتصادی و اجتماعی جوامع روستایی را حفظ نماید. به عبارت دیگر نوعی کشاورزی است که در جهت سودمندی بیشتر برای انسان، کارایی بیشتر بهرهبرداری از منابع و توازن با محیطزیست پیش میرود - شمسی و همکاران . - 391:1383 کشاورزی پایدار در واقع یک روش تولید مواد غذایی است که از لحاظ اقتصادی، اجتماعی و زیستمحیطی دارای ثبات کافی میباشد. در این روش مصرف کودهای شیمیایی در حد بهینه، مصرف آب در حد مناسب و با راندمان بالا، انجام تناوب زراعی بمنظور مصرف کمتر سموم شیمیایی و استفاده بیشتر از کودهای آلی میباشد . - Yoo and Jung, 1992 -
اجزای اصلی کشاورزی پایدار شامل کاشت و پرورش گیاه، مدیریت آب و خاک، کنترل بذر و آفات، تولید تلفیقی گیاه-حیوان و چرخه عناصر غذایی است. تفاوت کشاورزی پایدار با کشاورزی فشرده و سنتی در این است که در کشاورزی پایدار بر ثبات عملکرد در طولانی مدت با حداقل تأثیر بر محیط تأکید میگردد، در حالیکه در کشاورزی فشرده بر اهداف کوتاه مدت و حداکثر عملکرد متکی است. این سیستم کشاورزی در ایران عمدتأ بدلیل فشارهای زیادی که به منابع آب و خاک جهت افزایش میزان تولید وارد میآید، کمتر مورد توجه قرار گرفته است - شمسی و همکاران . - 393:1383
مزایای سیستم کشاورزی پایدار
-1کاهش فرسایش خاک
-2کاهش میزان هزینه تولید
-3 افزایش میزان مواد آلی خاک
-4 افزایش راندمان مصرف آب
-5سلامتی انسان و محیط زیست
معایب سیستم کشاورزی پایدار نسبت به سیستم کشاورزی فعلی
-1 نیاز به نیروی انسانی بیشتر جهت اجرای برخی تکنیکهای کشاورزی
-2 سرمایهگذاری جدید بهمنظور تبدیل سیستم فعلی به سیستم کشاورزی پایدار - سرمایهگذاری جهت تهیه وسایل، ماشین آلات مناسب و ... -
