بخشی از مقاله
چکیده
مسئله جذب کشتیهای تجاری مسئلهای فوقالعاده مهم و بااهمیت است؛ زیرا عدم گرایش کشتیهای تجاری جهت پهلوگیری در بنادر باعث رکود در بنادر ک شور شده و بالطبع آن بر اقت صاد ملی تأثیر منفی خواهد دا شت. هدف این پژوهش، شنا سایی عوامل موثر بر انتخاب بندر بو شهر تو سط خطوط کشتیرانی بینالمللی و سپس رتبه بندی آنان می باشد.
مقاله حاضر دارای ماهیت کابردی و از منظر روش شناسی، تحقیق توصیفی-پیمای شی ا ست. در بخش تو صیفی با مطالعه تحقیقات مرتبط با مو ضوع، 5 گروه و 20 زیرعامل تاثیرگذار بر جذب خطوط ک شتیرانی بینالمللی به بنادر شنا سایی شدند.
در اجرای تحقیق از نظرات 50 نفر از کار شنا سان بندری و دریایی بندر بو شهر و نمایندگان خطوط ک شتیرانی فعال در بندر بو شهر و کاپیتان ک شتی های متردد به بندر بو شهر ا ستفاده شد. رتبه بندی این عوامل و زیرعوامل تو سط تکنیک تاپ سیس در بخش پیمای شی تحقیق انجام گرفته است. یافته های این تحقیق نشان داد که امور بندری به عنوان مهمترین عامل شناخته شد.
مقدمه
در دنیای امروز، حمل و نقل، نقش انکارناپذیری در اقتصاد جهانی ایفا میکند به طوری که از آن به عنوان یکی از ارکان مهم جهانی شدن یاد میشود و حمل و نقل دریایی به عنوان مهمترین روش حمل و نقل، از جایگاه ویژهای برخوردار است. بنادر مراکز انتقال و تجمع صنایع متنوع و رشد جمعیت است، لذا تأثیرات متقابلی بین وظایف و اعمال بندر و روند رشد و تعالی شهرها و مناطق دور و نزدیک آنان وجود دارد.
بنادر به عنوان مرکز رشد و توسعه و تأمینکننده اشتغال و ایجاد کننده درآمد برای ساکنین و اعضا جامعه محسوب میشوند. از طرفی اگر بندر با پیشرفت حمل و نقل دریایی هماهنگ نباشد، موقعیت رقابتی خود را از دست می دهد. یکی از این پیشرفتهای حمل و نقل دریایی در بخش خدمات بندری مربوط به عملکرد بندر در ارائه خدمات منا سب، سریع و کارا به ک شتی ا ست. هر چه این عملکردها مطلوبتر با شد و شاخصهای آن بهبود یابند م سلماً باعث جذب بیشتر خطوط کشتیرانی میشود که باعث رونق بندر و شهرهای همجوار آن و در سطح کلان، اقتصاد ملی میگردد.
مسئله جذب کشتیهای تجاری مسئله ای فوقالعاده مهم و بااهمیت است؛ زیرا عدم گرایش کشتیهای تجاری جهت پهلوگیری در بنادر ایران باعث رکود در بنادر ک شور شده و بالطبع آن بر اقت صاد ملی تأثیر منفی خواهد دا شت. بزرگترین سرمایههای یک سازمان، م شتریان آنها میبا شند . با توجه به این مو ضوع میتوان فهمید که م شتریان و تجار به عنوان ا صلیترین سرمایه سازمان میتوانند در جذب ک شتیهای تجاری و به دنبال آن خطوط کشتیرانی نقش مهم و اساسی را ایفا کنند.
بندر بوشهر بهعنوان یکی از بنادر مهم در جنوب ایران قرار گرفته است. این بندر به علت موقعیت استراتژیک و نزدیکی به کشورهای در حال توسعه خلیج فارس همچون کویت، جایگاه ویژهای در مبادلات ایران با سایر کشورهای منطقه دارد. از سوی دیگر، این بندر به علت نزدیکی به استان های صنعتی کشور، در آیندهای نزدیک با اتصال به شبکه ریلی کشور اهمیت ویژهای در واردات کالا به این استان ها خواهد داشت.
از سال 1386 این بندر همسو با دیگر بنادر منطقه به توسعه خود روی آورده است که سرمایه گذاری کلانی برای این اقدام درنظر گرفته شده است. بندر بوشهر با وجود مزایای فراوانی که دارد، بر اساس اسناد و آمار سازمان بنادر و دریانوردی، حجم عملیاتی این بندر و تردد کشتی ها به آن نسبت به دیگر بنادر، کمتر هست.
مسئله ا سا سی که با آن مواجه ه ستیم این ا ست که و ضعیت گرایش و ترغیب خطوط ک شتیرانی و تجار به بنادر ایران بهویژه بندر بو شهر با و ضع مطلوب فاصله دارد. یکی از عواملی که در این زمینه وجود دارد شاخص های عملیات بندری و مشکلات و نارساییها در انجام آن میباشد که باعث شده کشتیهای تجاری به سوی سایر بنادر گرایش پیدا کنند. بطور کل ضرورت اجرای این تحقیق به این دلیل است که حجم عملیات بندر بوشهر نسبت به دیگر بنادر همسطح داخلی خود و منطقه پایین می باشد.
از سویی دیگر تحقیقی در زمینه بررسی جذب خطوط کشتیرانی بینالمللی به بندر بوشهر صورت نگرفته است و اجرای این تحقیق میتواند به عنوان راهنمایی برای مدیران و مسئولان بندر بوشهر جهت جذب خطوط کشتیرانی بینالمللی به این بندر و بالطبع افزایش حجم عملیات آن، استفاده شود. همچنین این تحقیق در جستجوی این است که با شناسایی و تحلیل مهمترین عوامل جذب خطهای ک شتیرانی و بازرگانان بهطرف بنادر ایران منجمله بندر بو شهر می شود، راهحلهایی را جهت رفع م شکلات و ارتقاء شاخصهای بندری بیابد و ب ستر را جهت بهبود و ضعیت اقت صادی، تجاری و بازرگانی بندر بو شهر آماده و درنتیجه باعث ترغیب خطوط ک شتیرانی برای روی آوردن به بندر بوشهر شود.
انواع خطوط کشتیرانی
کشتیهای تجاری برای حمل بارطراحی شده اند. تعدادی نیزبرای حمل مسافران طراحی شده اند. کشتیهای تجاری به سه روش اصلی زیر عمل می کنند :
خط پیما، آزادپیما و کشتیهای خاص - برای حمل نوع مخصوصی از بار طراحی شده اند - .
گرچه شباهت هایی بین سرویس لاینر و ترمپ وجودادارد اما تفاوت شان در تئوری و تکنیک های مدیریتی شایان ذکرا ست. سرویس ارائه شده، محیط جغرافیایی تحت پوشش، مسائل عملیاتی، ارتباط بین صاحب کشتی و استفاده کنندگان کشتی و بکارگیری کشتی بین این دو نوع سرویس متفاوت است.
سرویس لاینر
زارع - 1391 - در پژوهش خود به بررسی سرویس های لاینر و ترمپ پرداخت که خلاصه نتایج این تحقیق در جدول 1 آورده شده است.
جدول :1 مقایسه کشتیرانی ترمپ و لاینر
مسئله شاخص های عملکرد بنادر برای خطوط لاینر - منظم - نسبت به خطوط ترمپ - آزادپیما - از اهمیت بیشتری برخوردار است؛ زیرا این نوع خطوط بر ا ساس یک برنامه منظم و از پیش تعیین شده حرکت می کنند لذا در صورت توقف و معطلی در یک بندر در تمامی بنادر دیگر که برای رفتن به آن ها برنامه ریزی شده دچار تاخیر و پرداخت دموراژ میشوند.
با توجه به اینکه هر بندر شرایط و نقاط ضعف و قوت خاص خود را دارد یافتن الگویی واحد برای اندازهگیری عملکرد بندر امری غیرممکن بوده و ضروری است برای هر بندر بهتنهایی نشانگرهایی خاص طراحی و بهطور مستمر اندازهگیری و مقایسه گردد. به عبارت دیگر هر بندر تنها قابل مقایسه با خودش در زمان گذشته میباشد .علیرغم این موضوع به دلیل پدیده جهانی شدن و تغییر الگوی تجارت در دهههای اخیر بسیاری از خدمات و محصولات دقیقاً مشابه با یکدیگر در دنیا ارائه گردیده که میتوان نتیجه گرفت که امکان مقایسه پایانهها با کارکرد مشابه در جهان تا حدودی فراهم آمده است که آن هم تنها از راه مقایسه شاخصهای بندری امکانپذیر خواهد بود
شاخصهای بندری
به منظور ارزیابی عملکرد بنادر و اندازهگیری شاخصهای بهرهوری اختصاصی آنها نحوه محاسبه شاخصهای عملکردی و بهرهوری با توجه به مطالعات انجام شده توسط کنفرانس تجارت و توسعه سازمان ملل متحد 1 ارائه گردیده است که میتواند برای انجام رویه واحد در ارزیابی و مقایسه بهرهوری و عملکرد بنادر ک شور و برنامهریزی ا ستراتژیک مورد ا ستفاده قرار گیرد. البته مجموعه شاخصهای عمومی بهرهوری مانند شاخصهای مربوط به بهرهوری نیروی کار، بهرهوری سرمایه و بهرهوری کل عوامل به صورت جداگانه طی سالهای گذ شته اندازهگیری و مورد تجزیه و تحلیل قرار میگیرد
عملیات یک بندر
عملیاتی که در یک بندر رخ میدهد، عبارت است از :
· عملیات کشتی
· عملیات انتقال
· انبارداری
· عملیات درب خروج
مهمترین فاکتورهای فیزیکی محدودکننده عملکرد بنادر عبارتاند از :[6]
· تعداد اسکلهها
· حجم انبارها
· ظرفیت عملیاتی
عملکرد بنادر به پارا م ترهای م خ ت ل فی بس ت گی داشته اما در هر حال ارزیا بی ع م ل کرد بندر بایستی از طر یق اندازهگیری شاخصهای زیر انجام گیرد :[7]
· مدت زمان توقف کشتی در بندر
· کیفیت بارگیری و تخلیه
· کیفیت خدمات ارائه شده به وسایل حمل و نقل زمینی
پیشینه تحقیق
عبداللهی - 1390 - در مقاله خود تحت عنوان اندازهگیری و ارزیابی بهره وری بنادر عقیده دارد که عملکرد بنادر به پارامترهای مختلفی بستگی دا شته اما در هر حال ارزیابی عملکرد بندر بای ستی از طریق اندازهگیری شاخ صهای زیر انجام گیرد:1 -مدت زمان توقف ک شتی در بندر -2کیفیت بارگیری و تخلیه -3کیفیت خدمات ارائه شده به وسایل حمل و نقل زمینی. البته او در نتیجه گیری خود بیان میکند که در مقاله خود تنها به برر سی یکی از شاخصهای ا صلی بهره وری بهره وری فرآیند تخلیه و بارگیری کالای عمومی و کانتینر پرداخته ا ست. قطعاً ارزیابی عملکرد و بهره وری بنادر تنها با اندازهگیری یک شاخص میسر نبوده و تک بعدی خواهد بود.
خزاعی - 1393 - در تحقیق خود به شناسایی و رتبهبندی عوامل موثر بر بهرهوری عملیات تخلیه و بارگیری ترمینالهای کانتینری با استفاده از روش تاپ سیس - مورد کاوی: بندر شهید رجایی بندرعباس - پرداختند. با ا ستفاده از مدل TOPSIS ، فاکتورهای تحقیق رتبهبندی شدهاند که به ترتیب فاکتورهای عواملمحیطی، زیرساخت، نیرویانسانی، استفاده از تکنولوژی و مدیریتعملیات در پایانههای کانتینری از بیشترین اهمیت در بهرهوری اینگونه ترمینالها برخوردارند.
مرادی - 1393 - در تحقیق خود به بررسی و رتبه بندی عوامل موثر بر جذب خطوط کشتیرانی در بندر خرمشهر با استفاده از تکنیکهای بازاریابی و مدل سروکوال پرداخت. هدف این تحقیق بررسی راهکارهای جذب خطوط کشتیرانی بیشتر در بندر خرمشهر می باشد. در واقع با استفاده از مدل سروکوال که همان مدل ر ضایتمندی م شتریان از کیفیت خدمات بندر می با شد و تدوین منا سبترین استراتژی با ا ستفاده از مدل SWOT به مورد کاوی این بندر پرداخت و بهترین راهکارهای افزایش میزان حجم صادرات و واردات، جذب خطوط و شرکت های کشتیرانی و در نتیجه عملکرد و بهره وری بیشتر بندر را به واسطه یک برنامه راهبردی استراتژیک مناسب تدوین نمود.
طی تحقیقات انجام گرفته تو سط محققین م شخص گردیده که خطوط ک شتیرانی، بنادر را با توجه به عواملی از قبیل مکان بندر، در د سترس بودن اسکلههای بندر، توانایی بندر در حجم صادرات، واردات و ترانشیپ کالا، فاصلهی بین بندر مبدأ و بندر مقصد و نیز فاصلهی داخلی بین بندر مبدأ و مکان مبدأ برای صادرات، حقوق و عوارض بندر، میزان سرویسدهی بندر، اثربخ شی بندر، روبناهای فنی و فیزیکی بندر، میزان در د سترس بودن بندر به پسکرانه های مناسب برای حمل و نقل داخلی انتخاب میکنند
