بخشی از مقاله
چکیده
به دنبال مسائل زیست محیطی، مبحث توسعه پایدار در سال 1987 از طریق گزارش براتلند مطرح گردید. در همین زمینه، نظریه پردازان برنامه ریزی شهری مقوله شهر پایدار را و سپس در قالب آن رشد هوشمند شهری را در دستور کار قرار دادند. هدف این مقاله رتبه بندی فضایی شاخصهای رشد هوشمند شهری - اجتماعی، اقتصادی، کالبدی، زیست محیطی و دسترسی و ارتباطات - میباشد. روش پژوهش توصیفی و تحلیلی و پیمایشی است. برای تجزیه و تحلیل از مدل کمی برنامهریزی و تصمیم گیری چند معیاره وایکور استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان میدهد که بر اساس شاخصهای رشد هوشمند شهری مناطق شهری یک و دو کمترین نابرابری و مناطق سه و چهار به ترتیب بیشترین نابرابری را در بین مناطق شهری دارند، به این معنا که هیچ رابطه معناداری از نظر رتبه بندی فضایی بر اساس شاخصهای رشد هوشمند در مناطق شهر کرمان وجود ندارد.
واژگان کلیدی: رشد هوشمند، شهر کرمان، مناطق شهری، مدل وایکور
-1مقدمه
جمعیت شهرنشین کره زمین در قرن گذشته رشد سریعی داشته و بیش از 10 برابر شده است و تعداد جمعیت شهرنشین از 224 میلیون نفر در سال 1900 به 2/844 میلیارد نفر در سال 2000 و 2/150 میلیارد نفر در سال 2005 رسیده است - . - un,2007:15 بنا به پیش بینیهای سازمان ملل بین سال های 2000تا 2030 بیش از 60درصدجمعیت دنیا - حدود 4/9 میلیارد نفر - در شهرها زندگی خواهند کرد - زنگی آبادی و رخشانی نسب، . - 105:1388 که تقریبا 93 درصد این افزایش جمعیت در کشورهای در حال توسعه اتفاق خواهد افتاد. این درحالی است که شهرها 1تا6 در صد از سطح کره زمین را می پوشاند - پریور و دیگران، . - 73:1387 از سوی دیگر، سرانه و الگوی مصرف نامناسب منابع در شهرها، آنها را در معرض ناپایداری بیشتر نسبت به روستاها و شهرها قرار داده است - صرافی، 1380، . - 7 و مشکلات کالبدی، اجتماعی، اقتصادی فراوانی، به ویژه در کشورهای در حال توسعه به وجود آورده است - . - Pourahmad,2009,29
در دو دهه گذشته در پاسخ به شرایط ناپایدار شهرها، پارادایم توسعه پایدار شهری، مولفه اساس تأثیر گذار بر چشم انداز بلند مدت جوامع انسانی مطرح شد - . - Gharkhlou,2009,2 همچنین در دو دهه گذشته در پاسخ به شرایط ناپایدار شهرها، مثالواره توسعه پایدار شهری همانند مولفه اساسی تاثیرگذار بر چشم انداز بلند مدت جوامع انسانی مطرح می شود - قرخلو و دیگران، . - 2:1388 تو سعه پایدار، در واقع فرایند در بر گیرندهی کیفیت اجتماعی-اقتصادی، کالبدی و زیست محیطی است که اعضای محلی را به تولید و بازساخت زندگی هدفمند برای تحقیق ابعاد پایداری هدایت میکند - توکلی نیا و استادی سیسی،. - 33:1388 از دیدگاه برنامهریزان شهری، یکی از راهبردهای دست یابی به توسعه پایدار و ارتقای کیفیت محیط زیست شهری، متعادل ساختن توزیع فضایی کاربری از طریق » شکل پایدار شهر « است.
در اواخر قرن بیستم با الهام از بنیان های علمی توسعه پایدار، رویکرد جدیدی به نام »نوشهرنشینی« و » رشد هوشمند« برای پایدار ساختن فرم فضایی شهرها مورد توجه قرار گرفته است. در واقع دیدگاه رشد هوشمند شهری پاسخی در برابر رشد پراکنده شهری می باشد که باعث استفاده بهتر از زمین و برنامه ریزی حمل و نقل میشود. در حقیقت راهبرد هوشمند، سعی در شکل دهی مجدد شهرها و هدایت آنها به سوی اجتماع توانمند با دسترسی به محیط زیست مطلوب دارد. هدف این مقاله، بررسی توزیع فضایی شاخصهای رشد هوشمند شهری با استفاده مدل چند معیاره وایکور میباشد. فرضیه این پژوهش عبارت اند از:
الف - مناطق شهر کرمان از لحاظ شاخصهای رشد هوشمند با یکدیگر تفاوت معنا داری دارند.
ب - بین مولفه ها و رشد هوشمند ارتباط معنادار وجود دارد، یعنی در مناطقی که شاخص های رشد هوشمند مناسبی وجود داشته باشد، به الگو رشد هوشمند نزدیک تر است.
-2مبانی نظری تحقیق
مقوله رشد شهری به صورت پراکنده از زمان سکونت جمعی انسان بر روی زمین و تشکیل دولت شهرهای اولیه وجود داشته است و انسان بدون آن که خود بداند، گونهای از فرم مشوش توسعه شهری را موجب شده است. با گذشت زمان، افزایش جمعیت کره زمین و درخواست برای بهرهمندی از امکانات شهری و محیطی با کمی جابهجایی از سوی شهروندان به تدریج نظریه رشد پراکنده و افقی، جای خود را به رشدی هوشمند و برنامهریزی شده داد. این همان چیزی بود که باعث شد توجه به تمرکز در هسته اولیه شهری - اساسیترین شاخص رشد هوشمند شهری - به صورت نه چندان ملموس در آثار »هریس و اولمن« دیده شود - فرید،1373،. - 145 پراکندگی از جمله مباحث عمده در شهرسازی امروز میباشد که در نتیجه توسعه فاقد برنامهریزی صحیح اتفاق افتاده است.
این پدیده اثرات نامطلوب بسیاری را در کیفیت شهرها و زندگی شهری داشته است و در نتیجه، خود مشکلات اجتماعی و اقتصادی بسیاری را در بر دارد. شهرسازان آمریکایی برای حل مشکل و معضلات ناشی از آن تدابیری اندیشیدهاند که در قالب تئوری تحت عنوان »رشد هوشمند «بیان میشود - زیاری،1388،. - 84 در مورد شهرهای هوشمند تعاریف متعددی بیان شده است که یکی از آنها »شهر باهوش« است. شهرهای باهوش شهرهایی هستند که درآنها فضای دیجیتال و مجازی، با یک جامعه واقعی از مردم و تولید کنندگانی ترکیب شدهاند که دارای سطح بالایی از دانش و استفاده از فناوری هستند - . - komninos,2002 بیش از نیمی از جمعیت جهان در مناطق شهری زندگی می کنند. پیش بینی میشود روند مهاجرت از روستا به شهرها، تا چندین دهه بعد نیز ادامه داشته باشد. با وجود چنین جوامع عظیم و پیجیده ای از مردم، شهرها تبدیل به مکان های کثیف و بی نظم خواهند شد.
لزوم مقابله با این چالشها، بسیاری از شهرهای سراسر جهان را وا داشت تا راههای هوشمندانه تری برای مدیریت آنها بیابند. این شهرها با برچسب شهر هوشمند توصیف می-شوند - . - chourabi,2012 شهر هوشمند عبارت از شهری است که اداره امور شهروندان شامل خدمات و سرویسهای دولتی و سازمانهای بخش خصوصی به صورت برخط - - online و به طور شبانه روزی، در هفت روز هفته با کیفیت و ضریب ایمنی بالا با استفاده از ابزار فناوری اطلاعات و ارتباطات و کاربردهای آن انجام میشود. به این ترتیب به حرکت فیزیکی شهروندان برای دسترسی به خدمات دولت و نهادهای خصوصی نیست. شهر اطلاعات یا شهر هوشمند، عصر اطلاعات و انقلاب دیجیتال حجم عظیمی از تکنولوژی با سیم و بدون سیم میباشد که زمینههای گسترده ای برای سرویسهای الکترونیکی فراوان است.
رشد پراکنده
توسعه پایین تر، فعالیت پراکنده تر
توسعه پیرامونی شهر و توسعه زمینهای کشاورزی
زنین های سبز
-کاربری مجزا و جداگانه
-مقیاس بزرگ، بلوک و ساختمان های بزرگ تر، جاده های پهن تر، جزئیات کمتر؛ زیرا مردم چشم انداز های دور مثل ماشین سواران را می نگرند.
منطق ای، یک جا، بزرگ تر، نیاز به دسترسی خودرو.الگوی کاربری و حمل ونقل خاص خودرو، مکان ضعیف برای پیاده روی، دوچرخه سواری و ترانزیت.شبکه های جادههای زنجیرهای با بسیاری از جاده ها و پیاده رویهای غیر متصل و موانعی برای سفرهای غیر ماشینی.طراحی خیایان برای بیشتر کردن حجم و سرعت ترافیک وسایل نقلیه ی موتوری
