بخشی از مقاله
چکیده:
تمدن اسلامی با بعثت رسول خدا - ص - و هجرت ایشان به مدینه شکل گرفت و مسلمانان طی پنج قرن به مدد آموزه های قرآن، کسب علوم مختلف و جهد و تلاش آن را به اوج رساندند. در اثر کشمکشهای عقیدتی و کلامی، ضعف حکومت و سایر عوامل این تمدن عظیم رو به افول نهاد. رهبر معظم انقلاب اسلامی نظریه جدید »تمدن نوین اسلامی« را به جهت مجد و الگو ساختن دوباره این تمدن مطرح نمودند. پژوهش حاضر با روش توصیفی-تحلیلی به تبیین نقش جوانان در رشد و بالندگی تمدن نوین اسلامی پرداخته و ضمن معرفی شاخص هایی برای جوان انقلابی مسلمان که از قابلیت الگوشدن برای سایرین برخوردار می باشد؛ راهکارهایی برای نیل به این هدف متعالی ارائه نموده است.
توجه به علم اندوزی و تولید علم، عقلانتی و تعقّل گرایی، عنایت به اخلاق و معنویت، کار و تلاش و نوآوری، مسئولیت پذیری، مجاهدت، تقوامداری و قانونمندی، دور اندیشی و آینده نگری از ویژگی های بارز جوان مسلمان انقلابی است که باید جهت نیل به این اهداف متعالی، در ایشان تقویت و نهادینه گردد. حکومت اسلامی نیز باید با اقتصاد پویا، ثبات سیاسی، جذب حداکثری نخبگان، استقرار عدالت، ایجاد رفاه و شایسته سالاری موجب شکوفایی استعداد جوانان و ایجاد شور و امید در میان ایشان گردیده و در ساهی همّت و خرد جمعی موجب مجد و عظمت تمدن نوین اسلامی گردند.
واژگان کلیدی: تمدن نوین اسلامی؛ خردورزی؛ تولید علم؛ شاخصههای جوان مسلمان؛ نقش حاکمیت
مقدمه
طی قرون متمادی در نقاط مختلف جهان، تمدن های گوناگونی رشد نموّ یافتند. تمدن عظیم اسلامی، نمونه ای درخشان از این تمدن ها می باشد و مراد از آن، همه دستاورد های مسلمانان در ابعاد مختلف فرهنگی،اجتماعی، اخلاقی، مذهبی، اقتصادی، صنعتی و اختراعات گوناگون است که از عصر پیامبر - ص - آغاز گشته و مسلمانان در طول پنج قرن در به اوج و کمال رساندنش کوشیده اند. این تمدن از وجود مدارس، مکتب خانه ها، حوزه های علمی و فرهنگی بسیاری سود جسته است که البته این نهادها جز با حمایت و همراهی رهبران و اندیشمندان نمی توانستند شکل بگیرند.بنا به علل مختلف پس از این اوج و عصر طلایی، تمدن اسلامی دچار حضیض گشت و رو به افول نهاد و تمدن غرب یکه تاز میدان شد.
مقام معظم رهبری، با درایت خویش برای توسعه تمدن اسلامی و الگو ساختن این تمدن برای همگان، نظریه»تمدن نوین اسلامی« را مطرح نمودند. پایدار ساختن یک تمدن در نقطه اوج و اهتزاز، نیازمند توجه، بررسی و تقویت عناصر سازنده می باشد. جوانان، به عنوان نقش آفرینان اصلی اعتلای هر تمدنی، ضمن شناخت مؤلفه های این تمدن و بررسی همه جانبه الگوی ایرانی-اسلامی پیشرفت و تقویت عناصر سازنده تمدن نوین اسلامی در خویشتن و توجه به منویات مقام معظم رهبری، بایستی نقش حساس و تاریخی جهت رشد، اعتلا و اهتزاز تمدننوین اسلامی ایفا نمایند. - آیتاللّه خامنه ای،حدیث ولایت، - 1390 واضح است که بنا کردن یک تمدن عظیم، نیاز به تعامل دو سویه بین نخبگان جوان و حاکمیت جامعه دارد؛هریک از طرفین، باید نهایتهمّت خویش را به کار گیرند تا تمدن نوین اسلامی را به عنوان الگویی برای پیشرفت و تعالی جامعه به جهانیان بشناسانند.
محورهای رسالت جوانان جهت نیل به تعالی و پیشرفت *توجه به علم:
در توسعه، پویایی، بازیابی و بازسازی این تمدن، دانشگاه ها که نهاد مدرن تولید علم هستند، نقش اساسی و کلیدی ایفا می کنند. از درون دانشگاه و توسط نخبگان علمی است که پایه های نظری تمدن،شکل میگیرند. بازآفرینیمرمّت، حفظ و پویایی تمدن نوین اسلامی، رسالتی است که امروزه بار عظیم آن بر شانه قشر فرهیخته دانش پژوهان جوان قرار گرفته است. متأسفانه رویکرد امروزی دانشگاه های ایران در زمینه نوآوری،بیشتر معطوف به علوم تجربی و فن آوری جدید است و علوم انسانی مورد غفلت واقع شده است. با توجه به پیشرفت و تحول درعرصه های علمی و فرهنگی در جهان، نباید از اهمیت علوم انسانی که نقشی مبنایی دارد، غافل شد؛سیاست آموزشی هر جامعه نمیتواند جدا از فرهنگ و سابقهتمدّنی آن باشد و به رشد هم برسد - آدمی ابرقویی،. - 1384در افق 1404ویژگی هر فرد ایرانی که جوانان و دانش پژوهان مصداق بارز آن خواهند بود:»فعّال، مسؤلیت پذیر، ایثارگر، مؤمن، برخوردار از وجدان کاری، انضباط، روحیه تعاون وسسازگاری اجتماعی،
متعهد به نظام اسلامی و شکوفایی ایران و مفنخر به ایرانی بودن« تعریف شده است. جهت تحقق این اهداف پیشنهادات ذیل ارائه می گردد :
- -1دانشگاه ها در برنامه های راهبردی خویش به کارکرد تولید علم بومیتوجّهی خاص مبذول دارند.
- -2اسیب شناسی وضعیت فعلی دانشگاه ها و جامعه و ارائه یک یا چند مدل اثربخش جهت برقراری ارتباط سازنده بین دانشگاه و جامعه.
- -3سرمایه گذاری بیشتر در همه ابعاد علمی و پژوهشی.
- -4بررسی و آسیب شناسی وضعیت علوم انسانی؛شامل بررسی وضعیت اساتید، دانشجویان، کتب،وضع اشتغال فارغ التحصیلان این حوزه و عدم توجه تک بعدی به علوم تجربی و فنی.
ب - عقلانیت و خرد ورزی عقلانیت یعنی استخراج کردن نیروی خرد انسانی و حاکم کردن این نیرو بر تفکرات و اعمال خویشتن. عقلانیت یعنی مشعل خرد انسانی را به دست انسان سپردن، تا راه را با این مشعل تشخیص بدهد و قادر بر طی کردن آن راه باشد - بیانات رهبری،. - 1388/4/29 تمدن اسلامی بدون عمومی شدن عقلانیت اسلامی به وجود نمی آید، لذا وظیفهجوان اندیشمند مسلمان است که از یک سو در عقلانیت اسلامی به کاوش بپردازد و بااتّکا به معارف فقهی و اصولی و همچنین با استفاده از دستاوردهای دانشیان مسلمان در فلسفه و عرفان و حدیث، ماهیت عقلانیت اسلامی را کشف نموده و اجزا و ارکان آن را دریابند و از سوی دیگر این معرفت را درحدّ مبانی و اصولی که در عمل برای عموم قابل کاربرد باشد، تبیین نمایند - ولایتی،. - 1382در جهان امروز عقلانیت لیبرال، به دنبال پیروزی نهایی میگردد؛لذا با همه امکاناتی که تمدن غرب در دست دارد به اندیشه بشر حمله ور گشته است. لذا لازم است پس از عرضه ساختارهای نظری عقلانیت اسلامی، به تدریج این اندیشه ها نقد و اصلاح گردند تا ازمقبولیت عمومی نزد جهانیان برخوردار باشد.
ج - لزوم توجه به اخلاق علم اخلاق،علمی است که صفات نفسانی خوب و بد، و اعمال و رفتار اختیاری متناسب با آنها را معرفی می کند وشیوه تحصیل صفات نفسانی خوب و انجام اعمال پسندیده و دوری گزیدن از صفات نفسانی بد و اعمال ناپسند را نشان می دهد - دیلمی و آذربایجانی،1384،ص. - 15اخلاق و اخلاق مداری یکی دیگر از مهم ترین شاخصه های تمدن نوین اسلامی در اندیشه مقام معظم رهبری است. ایشان معنویت و اخلاق را عاملی میدانند که روزگاری اسلام را از یک جمع محدود و غریب، به یک تمدن عظیم جهانی تبدیل کرد و این تمدن، قرن ها دنیا را اداره نمود - بیانات مقام معظم رهبری،. - 1375/11/21اگر درست در تاریخ گذشتگان بیندیشیم، اقوام بسیاری را می یابیم که بر اثر پاره ای از انحرفات اخلاقی شکست خورده و یا بطور لّکی نابود گشتند.
امام صادق علیه السلام در حدیثی می فرمایند: نیکوکاری و حسن اخلاق، خانه ها و شهر ها را آباد و عمر ها را زیاد می کند - مجلسی، ج68، . - 385 اهمیت اخلاق در اسلام از ریشه لغوی این واژه نمایان می باشد.راغب اصفهانی بر این عقیده است که خلق - - به فتح خاء - - که به معنای آفرینش آمده است و خلق - - به ضم خاء - - که به مفهوم اخلاق آمده از یک ریشه لغوی می باشد؛ - راغب اصفهانی، المفردات فی غریب القرآن - . همچنین ابن منظور، اخلاق را به معنای شکل و صورت باطنی انسان می داند. - لسان العرب - به فرموده رهبر معظم انقلاب: علم باید همراه با معنویت باشد، زیرا علم با خود قدرت می آورد و اگر این قدرت رها باشد، فساد و فتنه انگیزی می شود.
د - : کار وتلاش، شاخصه دیگر جوان مسلمان اسلام هرگز کار و تلاش را جدا از پرستش و عبادت نمی داند. در این اندیشه انسان فعال مورد عنایت خداوند واولیای او هستند و افرادی که از زیر کار شانه خالی می کنند، مورد طرد و لعن ایشان هستند. خداوند در سوره نجم می فرماید: - - برای انسان بهره ای جز سعی و کوشش او نیست - - . - نجم? - 39 امام موسی صدر معتقدند: - - اگر ما تمدن را به معنای تعامل انسان با حیات و طبیعت در نظر بگیریم، لازم است سعی و تلاش را برای بهره گیری از این حیات بیشتر کنیم - - . - صدر، تاسیس الشیعه -
