بخشی از مقاله
چکیده
رسانه در عصر کنونی به یکی از مهمترین ابزار در دست جوامع و حکومتها تبدیل شده است. این وسیله از جمله ابزارهای با کارکرد دوگانه است که میتوان برای آن، کارکردهای مثبت و منفی فراوان تعریف نمود. رسانه از یکسو بزرگترین ابزار و سیستم مورد استفاده دشمنان اسلام در جنگ نرم علیه مسلمانان است و از سوی دیگر از همین ابزار میتوان در جهت مقابله با جنگ نرم دشمنان بهره گرفت و با کمک آن زمینه استقرار حکومت عدالتگستر حق در سراسر عالم هستی را بنیان نهاد. از اینرو، نگارنده در پژوهش حاضر ابتدا میکوشد سیستمها، ابزار و امکانات رسانهای دشمنان اسلام در جنگ نرم علیه مسلمانان را بررسی کند، سپس راهکارهایی را از منظر مقام معظم رهبری برای شکلگیری رسانه زمینهساز در رویارویی با این جنگ نرم ارائه نماید.
واژگان کلیدی:راهبرد، رسانه، زمینهسازی، جنگ نرم.
مقدمه
بیتردید انقلاب اسلامی در ایران به عنوان انقلاب زمینهساز حکومت حضرت ولی عصر ، تحوّلی شگرف در جهان کنونی به وجود آورد. این رویداد تاریخی از یکسو دشمنان اسلام را برای مقابله با نظام جمهوری اسلامی به تکاپو انداخت و از دیگر سو به قلوب خفته و رنجدیده مظلومان، مستضعفان و امتهای آزاده عالم روح امید دمید و آنان را به برقراری حکومت حق امیدوار ساخت. دشمنان اسلام در برابر این رخداد بزرگ علاوه بر جنگ نظامی، کودتا، ترورو سایر اقدامات خشونتآمیز علیه جمهوری اسلامی، از ابزارهای گوناگون رسانهای، خبرگزاریهای بینالمللی، روزنامهها، مجلات، رادیو و تلویزیون، اینترنت و اتحادیههای تبلیغاتی بینالمللی و منطقهای نیز در راستای یک جنگ روانی گسترده بهره گرفتند.
ایران اسلامی، در برابر ترور، کودتا، جنگ و دیگر اقدامات خشونتآمیز دشمنان، به سرعت به بسیج امکانات و نیروهای مبارز روی آورد و از این طریق به خوبی توانست از افتخارات نظام پاسداری نموده و در مقابله با دشمنان متجاوز سربلند و پیروز میدان گردد. اما اکنون پس از خاتمه جنگ نظامی و آغاز یا گسترش جنگ نرم تبلیغاتی و فرهنگی از طریق ابزار رسانه، وظیفه یکایک ملت و دولت جمهوری اسلامی ایجاب میکند در راستای زمینهسازی برای استقرار کامل حکومت حق در سراسر عالم، به مقابله با جنگ فرهنگی جدید برخیزند. مراد از زمینهسازی، عمل به وظایف و تکالیفی است که فرد و جامعه شیعی نسبت به آرمان تحقق جامعه مهدوی بر عهده دارند و جامعه زمینهساز به جامعهای اطلاق میشود که اهداف، برنامهها و روابط خود را همسو با مقاصد و اهداف امام زمان قرار دهد.
وظیفه یک نظام زمینهساز، طراحی و تدوین یک سری دستورالعملها، راهبردها 1 و یا راهکارهای دستیابی به جامعه منتظر است. به یقین مهمترین راهبرد در این زمینه، راهبرد فرهنگی است که نقش رسانه2 در این عرصه نقشی بیبدیل مینماید، به شرط آن که با سیستمها، ابزار و امکانات رسانهای آشنا شویم و راهکارهای بهرهگیری از این ابزار، در راستای زمینهسازی استقرار حکومت حق را تجربه نماییم.پژوهش حاضر به بررسی کارکردهای مثبت و منفی رسانه پرداخته است و اینکه چگونه میتوان از این ابزار در راستای مقابله با جنگ نرم دشمنان اسلام و زمینهسازی برای تحقق جامعه مهدوی بهره گرفت.بر اساس فرضیه این پژوهش، رسانه به عنوان مهمترین ابزار در انتقال پیام دین، دارای نقشی بی بدیل در عرصه ارتقای فرهنگی و زمینهسازی استقرار حکومت عدالتگستر مهدوی است.پس از مقدمه بالا، در ابتدا به بررسی سیستمها، ابزار و امکانات رسانهای دشمنان در جنگ نرم پرداخته و سپس به راهبردهای رسانه زمینهساز در رویارویی با جنگ نرم اشاره خواهیم کرد.
بخش اول: سیستمها، ابزار و امکانات رسانهای جنگ نرم
رسانهها به عنوان وسیلهای برای انتشار اطلاعات و اخبار از سالهای دور تا کنون همواره مورد توجه جوامع بشری قرار داشتهاند. گرچه عناوینی همچون عملیات روانی، جنگ روانی، تهاجم تبلیغاتی، تهاجم فرهنگی و جنگ نرم مدت زمان زیادی نیست که وارد ادبیات سیاسی و رسانهای جهان شدهاند، اما استفاده از این شیوهها برای تأثیرگذاری بر افکار و رفتار دیگران، ریشهای طولانی به بلندای عمر بشر دارد.درباره تأثیر وسایل ارتباط جمعی و رسانهای بر افراد و جامعه ، پژوهش های گوناگونی صورت گرفته و نظرات متعددی از سوی محققان و پژوهشگران عرصه ارتباطات و رسانه ارائه شده است. برنارد برلسون و موریس جانویتس در کتاب خود با عنوان در آمدی بر افکار عمومی و ارتباطات، مینویسند:
اثرات وسایل ارتباط جمعی بسیار گسترده و گوناگون است. ممکن است به صورت درازمدت یا کوتاه مدت، قوی و ضعیف و یا ناشی از محتوای ارتباطات باشند و ممکن است جنبههای روانی، سیاسی، اقتصادی و اجتماعی داشته باشند و همچنین احتمال آن میرود که بر روی عقاید، ارزشها، اطلاعات، مهارتها، گرایشها و رفتارهای ظاهری تأثیر بگذارند. - نک: متفکر، - 246 : 1384در مجموع میتوان گفت ابزار رسانه، تأثیر عمیقی در ذهن و روان انسان دارد و قادر است رفتار انسانها را مطابق خواسته صاحب این ابزار جهتدهی نماید، و البته شرایط محیطی و ویژگیهای شخصیتی نیز در این رابطه بیتأثیر نیستند در واقع عوامل مؤثر در فرآیند تأثیرگذاری ابزار رسانهای به چهار عامل بستگی دارد:
یکم. منبع پیام: اینکه منبع دریافت پیام دارای چه موقعیت و پایگاه اجتماعی است، در پذیرش پیام و تسلیم شدن در برابر آن تأثیر دارد، به طور مثال همواره اینگونه است که برای توجیه مسائل سیاسی و متقاعد ساختن مردم به افراد مشهور و بانفوذ مراجعه میکنند؛ زیرا جامعه سخن آنان را آسانتر و کاملتر از دیگران باور میکند.
دوم. محتوای پیام: نوع پیام و چگونگی محتوای آن در پذیرش و تأثیر عمیقتر پیام دارای نقش است. به عنوان مثال به اعتقاد روانشناسان اجتماعی، اگر پیامی بیشتر بر اساس احساسات و هیجانات استوار شده باشد به سهولت بیشتری میتوان تأثیر آن را مشاهده کرد.
سوم. ویژگیهای پیامگیر: منظور از پیامگیر شخصی است که پیام به او منتقل میشود، روشن است که همه افراد از نظر تأثیرپذیری و متقاعد شدن در برابر پیامهای دریافتی یکسان نیستند. افراد به لحاظ ویژگیهای خاص مانند جنس، میزان هوش، اعتماد به نفس، اعتقادات مذهبی و... استقامت بیشتر یا کمتری در برابر ابزار رسانهای جنگ نرم دارند. افرادی که دارای اعتماد به نفس قویتر، ایمان محکمتر و میزان هوش بالاتری باشند، به سادگی در برابر تبلیغات رسانهای جنگ نرم تسلیم نمیشوند.
چهارم. شرایط و محیط دریافت پیام: عامل مؤثر دیگر در فرآیند تأثیرگذاری ابزار رسانهای، شرایط و محیط دریافت پیام است. به عنوان نمونه شرایط سنی و محیط مناسب و سازگار با نوع پیام برای دریافت آن پیام تأثیر دارد. عاملان جنگ نرم برای تأثیرگذاری بیشتر و عمیقتر پیامهای رسانهای در جنگ روانی، به عوامل بالا توجه دارند . در مقابل، کسانی که در راستای زمینهسازی تشکیل یک جامعه مهدوی گام برمیدارند، بدون توجه به موارد فوق، از ابزار رسانه نمیتوانند نتایج مورد انتظار خود را به دست آورند.در ادامه با اشاره به چند ابزار رسانهای مهم و شاخص، به بررسی نقش آنها در ایجاد جنگ روانی و جنگ نرم اشاره میشود.
الف - مطبوعات
در عصر کنونی مطبوعات به عنوان یکی از ابزارهای مهم در جنگ نرم به شمار میآیند. روزنامه، مجله و کتاب به عنوان سه شاخصه اصلی مطبوعات با پیشرفت فنآوریهای جدید و پیشرفتهای صنعت چاپ و ارتباطات، تأثیر عمیقی بر مخاطبان خود بر جای میگذارند. از کارکردهای مثبت مطبوعات میتوان به همبستگیهای اجتماعی، تشریح ایدئولوژیهای مطلوب جامعه،رواندرمانی و پرورش عقاید، اندیشهها و احساسات مثبتاشاره کرد.
ب - رادیو
امروزه رادیو به عنوان رسانهای کمهزینه، اما پرنفوذ که به سادگی توانسته است امکان ارتباط با مخاطبان خود را در اقصی نقاط جهان فراهم سازد، به شمار میآید . از اینرو میتوان گفت رادیو نقش بیبدیلی در عرصه اطلاعرسانی دارد و شاید کمتر رسانهای همچون رادیو توانسته در حدی این چنین فراگیر و مؤثر، بار سیاستگذاری و جنگ روانی علیه ممالک جهان را بر عهده گرفته باشد . قابلیت رادیو بهگونهای است که قدرتهای استکباری به وسیله آن توانستهاند طیف وسیعی از انسانها شامل بیسوادترین افراد تا متخصصان و تحصیلکردگان کشورها را تحت پوشش اطلاعرسانی و روانی خود قرار دهند.
