بخشی از مقاله
چکیده
مقدمه و هدف: نا تواناییهای یادگیری یکی از مهمترین علل افت تحصیلی دانشآموزان بوده و بررسی عوامل تأثیر گذار بر نارساخوانی به عنوان شایعترین اختلال یادگیری در کودکان، حائز اهمیت میباشد. از آنجایی که بازداری و توجه دو عامل اثر گذار بر توانایی خواندن محسوب میشوند، لذا پژوهش حاضر با هدف بررسی فرایند رشد بازداری و توجه در دانش آموزان نارساخوان صورت پذیرفت. روش: پژوهش حاضر از نوع مقطعی میباشد. بدین منظور 30 دانش آموز دختر و پسر دبستانی با روش نمونه گیری خوشهای - 15 نفر پایه دوم و 15 نفر پایه پنجم - انتخاب شدند. برای سنجش بازداری از دو آزمون استروپ، go/nogo و برای سنجش توجه پایدار از آزمون عملکرد پیوسته استفاده شد. دادههای حاصل با استفاده از آزمون خی دو و آزمون t مستقل تجزیه و تحلیل شدند.
یافتهها: نتایج حاصل نشان داد که بین عملکرد آزمودنیهای دو گروه در نمره تداخل آزمون استروپ، تعداد پاسخ درست، خطای حذف و خطای ارائه در آزمون go/nogo، خطای ارائه، تعداد پاسخ درست و خطای حذف در آزمون عملکرد پیوسته تفاوت معناداری وجود دارد. در حالیکه بین تعداد پاسخ درست، تعداد خطا و تعداد پاسخهای نداده در آزمون استروپ تفاوتی بین دو گروه مشاهده نشد. نتیجهگیری: از یافتههای پژوهش چنین استنباط میگردد که با افزایش سن، توانایی بازداری شناختی، بازداری رفتاری و توجه در کودکان نارساخوان به طور معناداری افزایش مییابد. پس میتوان گفت مشکل بیشتر در خواندن برای کودکان نارساخوان سنین پایینتر به دلیل آنست که در این تواناییها هنوز به رشد مطلوبی نرسیدهاند به گونهای که با افزایش سن مشکلات آنها در این زمینه تا حدی بهبود مییابد.
کلمات کلیدی: نارساخوانی، بازداری شناختی، بازداری رفتاری، توجه پایدار
مقدمه
شایعترین اختلال یادگیری در کودکان، نارساخوانی میباشد - شویتز، 1998؛ به نقل از تاروین و همکاران، 2007؛ سان، لی و کیربی،2010؛ بادین ،1994، به نقل از مورس و اندراد، - 2000 که به نقص در فراگیری خواندن بویژه در تشخیص و رمزگردانی کلمات، اشاره دارد - لندرل و همکاران، - 2009 و تشخیص آن معمولاً زمانی است که حداقل 18 ماه بین سن قانونی برای خواندن و شروع خواندن توسط کودک تفاوت وجود داشته باشد - ریتر، تاچا و لانگ، . - 2005 انجمن روانشناسی آمریکا 1994 - ، به نقل از مارتین و همکاران، - 2000 شیوع اختلال خواندن را در بین کودکان دبستانی 4 درصد برآورد کرده و همچنین، نتایج بسیاری از تحقیقات حاکی از آن است که شیوع این اختلال در پسران 3 تا 4 برابر بیشتر از دختران میباشد - فینوسی، 1981؛ وگل، 1990، به نقل از لمب، . - 1999
در توجیه این تفاوت، تحقیقات عصب شناسی نشان دادهاند، مناطقی از مغز که در شکل گیری زبان نقش دارند در پسران و دختران به گونهای متفاوت سازماندهی شده، به طوری که فعالیت مغز در حین خواندن در پسران بیشتر مربوط به نواحی مرکزی و قدامی نیمکره چپ و در دختران، به صورت نامتقارن میباشد - پاگ، 1996؛ شوئتز، 1995، به نقل از لمب، . - 1999 مبانی عصب شناختی بیانگر آنست که ساختار مغز کودکان نارساخوان متفاوت از کودکان عادی بوده که این تفاوتاحتمالاً مربوط به ناحیه خلفی نیمکره چپ است - گلدبرگ و شیفمن، 1972؛ هایند و سلیکمن، 1982، به نقل از ریتر و همکاران، . - 2005 همچنین این کودکان فعالیت اتدکی را در لوب فرونتال و بخش گیجگاهی نیمکره چپ دارند - سان و همکاران،2010؛ بروسنن و همکاران، . - 2002 تاکنون، در زمینه نقایص شناختی اختلال خواندن و به ویژه نقص کنشهای اجرایی2 تحقیقات قابل توجهی صورت پذیرفته است.
کنشهای اجرایی به اعمال شناختی سطح بالا از قبیل: حافظه کاری، انعطاف پذیری و بازداری اطلاق میگردد - لوریا، 1966 و فاستر، 1989، به نقل از بروسنن و همکاران، . - 2002 بازداری به عنوان یکی از مهمترین کنشهای اجرایی مفهومی کلیدی و مهم در روانشناسی محسوب میشود - هادا، - 2000 و به توانایی شخص در ممانعت از برخی پاسخهای شناختی یا رفتاری گفته میشود - شافر و کیپ، . - 2007 موفقیت یا شکست در این فرایند میتواند پیامدهای غیر قابل انکاری را برای فرد به همراه داشته باشد، برای مثال توجه متمرکز بر روی یک مسأله نیازمند بازداری توجه به اطلاعات نامربوط میباشد - دیلون و پیزاگالی، . - 2007 بر اساس نظریه ناکارآمدی بازداری هارنیشفیگر - 1995 - در اثر ناکارآمدی بازداری فضای ذخیره سازی حافظه فعال با اطلاعات نامربوط پر شده و فضای کمی برای ذخیره اطلاعات مربوط باقی می ماند، به طوری که عملکرد در تکالیف حافظه، توجه انتخابی و کلامی تحت تأثیر این ناتوانی قرار میگیرد.
وی همچنین درنظریه خود به دو نوع بازداری شناختی و رفتاری اذعان میکند. بازداری شناختی به توقف یا راهاندازی فرایندهای ذهنی نامربوط یا مربوط به تکلیف، اشاره دارد - مک لیود،. - 2007 در حالیکه در بازداری حرکتی توانایی فرد برای جلوگیری از فعالیت، توقف و یا به تأخیر انداختن یک عمل مطرح میگردد - کلارک، . - 1996 نتایج تحقیقات نشان میدهد بازداری از پاسخهای حرکتی به کنش متقابل لوب فرونتال - فوستر، 1994، به نقل از بروسنن و همکاران، 2002؛ هارنیشفیگر، 1989 به نقل از هارنیشفیگر، - 1995 و بخشهای زیربنایی کنترل حرکات مانند تالاموس3 و کرتکس حرکتی اولیه4 مربوط می شود - بند و ون بوکستل، 1999، به نقل از دیلون، . - 2007
در رابطه با نقش سن در میزان بازداری تحقیقات زیادی صورت گرفته است. برای مثال، نتایج تحقیق جانستون - 2007 - نشان داد که با افزایش سن در انجام تکالیف go/nogo دقت در پاسخدهی بیشتر میشود اما توانایی تغییر از پاسخ دادن به پاسخ ندادن و برعکس، کاهش مییابد، و این در حالیست که نتایج تحقیق بورلا - 2008 - نشان داد، بین افزایش سن و بازداری رابطه مثبتی وجود دارد. همچنین نتایج تحقیق ویلیامز و همکاران - 1999 - نیز حاکی از آن بود که با افزایش سن در دوران کودکی، سرعت توقف پاسخدهی بیشتر میشود. علاوه بر بازداری، یادگیری مهارتهای خواندن مستلزم فرایند توجه انتخابی نیز میباشد - باچ هولز و دیویدز، . - 2005
نتایج تحقیقات بسیاری نشان داده که نارساخوانی، با نقص در فرایند پردازش بینایی و مشکلات توجه مانند مشکل در جهت یابی دیداری فضایی رابطه دارد - فکوتی، 2003؛ فکوتی و همکاران، 2001؛ فکوتی و مولتنی، . - 2001 به عبارت دیگر، نقص در پردازش توجه فضایی، نقش مهمی در نارساخوانی ایفا کرده - باچ هولز، - 2007 و مشکلاتی را در زمینه حفظ توجه متمرکز - فکوتی، - 2000، جهت دهی توجه - باچ هولز و همکاران، - 2005 و تغییر توجه - فکوتی و مولتنی، 2001؛ باچ هولز، 2004، به نقل از باچ هولز، - 2007 ایجاد میکند. همچنین نتایج تحقیق تاموسکی 1989 - ، به نقل از تارون و همکاران، - 2007 نشان داد کودکان نارساخوان به دلیل مشکل در توجه مداوم عملکرد ضعیفی در آزمون عملکرد پیوسته نشان میدهند.
به عبارت دیگر میتوان گفت اشکال عمده کودکان نارساخوان در زمینه توجه، به دو صورت بی توجهی و توجه بیش از اندازه میباشد. با توجه به نقش بازداری شناختی در یادگیری و حافظه، و همچنین مشکلاتی که کودکان نارساخوان در این دو فرایند با آن روبرو هستند، به نظر میرسد که در بازداری شناختی بیشتر از بازداری رفتاری نقص داشته باشند. به همین دلیل در پژوهش حاضر، به بررسی فرایند رشد بازداری شناختی، بازداری رفتاری و توجه در دانش آموزان نارساخوان پایه دوم و پنجم دبستان پرداخته میشود و همچنین، مقایسهای در زمینه متغیرهای مذکور بین دانش آموزان این دو پایه صورت میگیرد.
