بخشی از مقاله
چکیده
اهمال کاری آموزشی یک مساله مهم در ادبیات روانشناسی است و دانش آموزان هم در این حوزه با مشکل اساسی مواجه هستند و شناسایی عوامل مرتبط با آن یک دغدغه است. در تعیین رابطه بین اهمال کاری آموزشی با ناهماهنگی شناختی و درماندگی آموخته شده در میان دانش آموزان دوره دبیرستانهای زنجان به روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای چند مرحله ای 140 نفر انتخاب شدند و با کمک ابزارهای تعیین ناهناهنگی شناختی، درماندگی آموخته شده و اهمال کاری مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج تجزیه و تحلیل نشان داد که متغیر های ناهماهنگی شناختی و درماندگی آموخته شده قادر به پیش بینی اهمال کاری آموزشی هستند و همچنین بین اهمال کاری آموزشی با ناهماهنگی شناختی رابطه مثبت معنا دار وجود دارد و نیز بین اهمال کاری آموزشی و درماندگی آموخته شده رابطه مثبت معنادار وجود دارد. در نتیجه می توان گفت که یکی از عوامل تعیین کننده اهمال کاری، ناهنماهنگی شناختی و درماندگی آموخته شده است.
کلید واژه ها: ناهماهنگی شناختی، اهمال کاری آموزشی، درماندگی آموخته شده
مقدمه
یکی از دغدغه های نظام آموزشی هر جامعه ای که باید مورد توجه قرار بگیرد آسیب هایی است که دانش آموزان را تهدید می کند. یکی از مسائلی که در جمعیت دانش آموزان شیوع فراوان دارد اهمال کاری تحصیلی است . - 1 - اهمال کاری1 یعنی به تعویق انداختن وظیفه - 2 - ، مسکوت گذاشتن تکلیف - 3 - و ارجاع عمل به آینده. شیوع این پدیده آنقدر زیاد است که تقریبا همه افراد آن را تجریه کرده اند . - 4 - این پدیده صرف نظر از سبب شناسی، همیشه به عنوان یک مشکل جدی مطرح نمی شود - 5 - ، اما به دلیل پیامدهای هیجانی منفی، رفتاری ناسازگارانه به حساب می آید . - 6 - اهمال کاری تحصیلی2 متداول ترین نوع اهمال کاری است - 7 - و به عنوان عادتی بد - 8 - ، با تاخیر عمدی در تکمیل یک تکلیف تحصیلی در چارچوب زمانی مورد انتظار، علی رغم انتظار بدتر شدن اوضاع به دلیل تاخیر - 9 - ، به همراه احساس ناراحتی و تشویش درونی تعریف می شود . - 10 - اهمال کاری تحصیلی همچنین به عنوان تأخیر تعمدی در تکالیف و موضوعات تحصیلی و به تعویق انداختن تکلیفی که نیاز به کامل شدن دارد - 11 - به دلیل ترس از اشتباه کردن - 4 - ، تنفر از انجام وظایف - 10 - ، کمال گرایی، عقاید غیر منطقی، عزت نفس پایین، ناتوانی اکتسابی - 10 - ، مدیریت زمان نامناسب تعریف می شود . - 10 -
پژوهش هایی که اهمال کاری تحصیلی را مطالعه کرده اند دریافته اند که بیش از 50 درصد از دانشجویان دورهی کارشناسی در یک دانشگاه تمایل به اهمال کاری را در انجام تکالیف گزارش کرده اند . - 10 - فراری - 12 - 3 طی مطالعه ای به این نتیجه رسید که 70درصد دانشجویان غالباً در شروع و یا به پایان رساندن تکالیف تحصیلی مانند تکمیل تکالیف و آمادگی برای امتحان تأخیر نشان می دهند. اونواگبازی و جیااو - 13 - 4 نیز حدود 95 درصد میزان اهمال کاری را برآورد کردند. اهمال کاری تحصیلی باعث بروز مشکلات هیجانی - 14 - ، سردرگمی - 15 - ، ممانعت از پیشرفت تحصیلی - 16 - ، استرس - 17 - می شود. البته روانشناسان عوامل گوناگونی را برای اهمال کاری برشمرده اند که می توان آن ها را در دو طبقهی کلی قرار داد:
– 1 عوامل درونی و روانی یعنی آسیب ها و ناهنجاری هایی که مربوط به خود فرد اهمال کار است مانند احساس خود کم بینی، کوته بینی، توقع بیش از حد خود، پایین بودن آستانه تحمل، کمال گرایی وسواس گونه، فقدان قاطعیت گناه یا شرمساری، افسردگی، اضطراب . - 9 - - 2 -
– 2 عوامل بیرونی و محیطی یعنی آسیب هایی که هنگام ارتباط با دیگر اشخاص و یا محیط اطراف، خود را نشان می دهد. عواملی چون نارضایتی از وضع موجود، احساس عدم مسئولیت در برابر دیگران، لج بازی با دیگران، تلاش برای جلب رضایت همگان، اهمال کاری و پرخاشگری انفعالی، همنشینی و دوستی با همکاران، عوامل هوس انگیز و سرگرم کننده، توقع بیش از حد از دیگران . - 18 - در پژوهشهای اخیر، ناهماهنگی شناختی به عنوان یکی از دلایل تعلل ورزی و اهمال کاری شناخته شده است. به اینصورت که فرد برای موجه ساختن عادت به تعویق انداختن کارهای خود می خواهد درگیریهای ذهنی و ناهماهنگی های شناختی خود را مرتفع سازد . - 19 - ناهماهنگی شناختی نوعی عدم انسجام و ناهمخوانی بین دو شناخت است که موجب حالت انگیزشی آزارندهای شود که فرد را وامیدارد ناهمخوانی بین شناختهایش را کاهش دهد. در این حالت علاوه بر کوشش برای کاهش ناهماهنگی، شخص فعالانه از موقعیت ها و اطلاعاتی که احتمال دارد ناهماهنگی را افزایش دهد پرهیز می کند . - 20 - فستینگر - 19 - 1 معتقد است که تعارض میان دو عنصر شناختی در درون فرد، اساس تغییر نگرش را تشکیل میدهد دو عنصر شناختی زمانی ناهماهنگی پیدا میکنند که تایید یکی موجب نفی دیگری میشود. مبنای کلی نظریه های جدید این است که رفتار برای ایجاد ناهماهنگی، باید با خود فرد ناهمخوان باشد. سه دیدگاه در مورد نقشی که خود و شناخت های افراد در بروز ناهماهنگی شناختی دارد ارائه شده است. مدل ناهماهنگی انسجام خود2 شناخت های افراد در مورد خود، مبنایی برای انتظارات افراد از رفتارشان است . - 21 - بر اساس این دیدگاه هنگامی که بین رفتار انجام شده و شناخت خود تفاوت یا تناقض وجود داشته باشد، ناهماهنگی شناختی رخ می دهد .
- 22 - دیدگاه دوم متناقض این دیدگاه است. بر اساس مدل نظریه تایید خود - 23 - 3، شناخت های مثبت فرد از خود، منبع کاهش ناهماهنگی شناختی است. طبق این دیدگاه، هدف کاستن از ناهماهنگی، بازیافتن یکپارچگی اخلاقی خود به عنوان یک کل است نه بخش خاصی از خودانگاره که با عمل ناهمخوان تهدید شده است. دیدگاه سوم که موسوم به مدل نگاه جدید4 است بیان می کند که ناهماهنگی شناختی زمانی بروز پیدا می کند که رفتارها به نوعی از هنجارهای اجتماعی تخطی کرده باشند موجب ناهماهنگی شناختی می شود . - 24 - محققانی که ناهماهنگی شناختی را مورد بررسی قرار دادهاند، به ناهماهنگی پس از تصمیم گیری اشاره کرده اند. ناهماهنگی شناختی باعث تنش و دوسوگرایی در فرد می شود و همین حالت ممکن است فرد را به صورت منفعل در کارها در آورد، یعنی اینکه در کارها قدرت انتخاب و فعالیت ندارد و همین امر باعث ناکامی فرد در عملکردهای تحصیلی می شود؛ بنابراین یکی از عوامل تاثیر گذار بر روند پیشرفت تحصیلی، درماندگی آموخته شده است که در اثر شکست های پی در پی فرد در جریان تحصیل که برایش اتفاق افتاده است، می شود. درماندگی آموختهشده به معنای شناخت کنترل ناپذیری حوادث است. سلیگمن - 25 - مفهوم درماندگی آموخته شده را به حالت یادگیرندهای که اعتقاد دارد رویدادها تحت کنترل او نیست اشاره دارد. احساس درماندگی زمانی به وجود می آید که دیگران حرف های شما را درست متوجه نشوند، مورد بی اعتنایی قرار بگیرید یا نتوانید به اهداف و خواسته
